Thế giới ‘khát’ kỳ lân

Số lượng các kỳ lân mới đang giảm mạnh trên toàn cầu khi các nhà đầu tư ngày càng e ngại rủi ro hơn trong bối cảnh khả năng về suy thoái kinh tế đang đe doạ nhiều nơi. Với nguồn tiền cạn kiệt, số lượng kỳ lân mới trung bình hàng tháng đã giảm xuống còn hơn 7 công ty trong nửa đầu năm, tức giảm 80% so với đỉnh năm 2021, theo dữ liệu từ PitchBook.

Tại Mỹ, các nhà đầu tư mạo hiểm đã chuyển hướng sang tìm kiếm và nuôi dưỡng các công ty có triển vọng hơn là đầu tư vào các startup để thu lợi nhanh chóng. 

Cuối tháng 6, IRL, một startup ứng dụng nhắn tin của Mỹ, đã quyết định đóng cửa sau khi có thông tin cho rằng công ty đã làm giả số người dùng. Startup này bị cáo buộc vi phạm luật chứng khoán sau khi rõ ràng không thể đạt được các mục tiêu hoạt động. 

Được định giá 1,17 tỷ USD vào năm 2021 sau khi được quỹ Vision của tập đoàn SoftBank rót vốn, IRL từng tuyên bố rằng ứng dụng của họ có 20 triệu người dùng đang hoạt động. Tuy nhiên, vào tháng trước, một phát ngôn viên của công ty đã thừa nhận rằng 95% người dùng của họ là ảo.

Có nhiều kỳ lân gục ngã khác, chẳng hạn nhưu Zume. Đây là startup sản xuất pizza bằng robot. Công ty khởi nghiệp do SoftBank hậu thuẫn này được định giá 2,25 tỷ USD vào năm 2018. Nhiều startup không thể đạt mục tiêu doanh thu, sau một thời gian dài bị cắt giảm hoạt động và cuối cùng phải đóng cửa khi đã cạn tiền.

Theo PitchBook, vào năm 2021, mỗi tháng thế giới trung bình chứng kiến sự ra đời của 50 kỳ lân, chủ yếu ở Mỹ và Trung Quốc. Số lượng kỳ lân tăng mạnh khi quỹ Vision của SoftBank và các nhà đầu tư khác đổ tiền vào các công ty khởi nghiệp "giai đoạn sau”.

Các nhà đầu tư đóng vai trò khác nhau trong các giai đoạn tăng trưởng của các công ty trẻ. Các nhà đầu tư ở giai đoạn hạt giống giúp các startup khởi sự kinh doanh, trong khi nhà đầu tư ở các giai đoạn sau cung cấp tài chính giúp startup thiết lập mô hình kinh doanh. Các nhà đầu tư giai đoạn sau thường hỗ trợ công ty khởi nghiệp mở rộng sản lượng và thị phần.

Trong những năm bùng nổ của kỳ lân, một số nhà đầu tư đã tham gia đầu tư vào startup nhằm kiếm lợi nhuận nhanh chóng từ các đợt IPO. Tuy nhiên, tình hình đã thay đổi mạnh mẽ khi Cục Dự trữ Liên bang Mỹ bắt đầu tăng lãi suất vào đầu năm ngoái. Theo dữ liệu từ Dealogic, các đợt IPO trong năm 2022 đã huy động được tổng cộng 22 tỷ USD tại Mỹ, giảm 90% so với một năm trước đó.

Năm nay, hoạt động đầu tư vẫn trì trệ do việc thắt chặt tiền tệ đã khiến các nhà đầu tư không muốn chấp nhận rủi ro, trong khi các kỳ lân đã lên sàn trước đó cũng đang gặp khó khăn. Không thể thu hồi khoản đầu tư vào các đợt IPO, nhà đầu tư đã cắt giảm các khoản đầu tư của họ, khiến nhiều kỳ lân phải thất vọng.

Dữ liệu từ PitchBook chỉ ra trong quý II, các nhà đầu tư mạo hiểm ở Mỹ đã chi tổng cộng 39,8 tỷ USD, giảm 48% so với cùng kỳ.

Tuy nhiên, một số nhà đầu tư mạo hiểm ở Thung lũng Silicon vẫn lạc quan về các startup. Bà Lu Zhang, sáng lập công ty đầu tư mạo hiểm Fusion Fund (Mỹ), cho biết: “Vốn và cơ hội đang phân hoá. Các công ty hoạt động hiệu quả nhất có khả năng huy động vốn thực tế đang nhận được nhiều vốn hơn mức trung bình của năm ngoái”.

Bà cũng chỉ ra rằng rất nhiều nhà sáng lập đã liên tiếp ra mắt các công ty mới. "Những nhà sáng lập đó là một trong những tinh hoa ở Thung lũng Silicon. Họ đã quan sát thị trường trong một thời gian dài và bây giờ là thời điểm tốt để họ nhảy vào”, bà nói.

Ngoài ra, các nhà đầu tư cũng lạc quan với lĩnh vực trí tuệ nhân tạo. Inflection AI, một công ty khởi nghiệp được thành lập vào năm ngoái bởi người đồng sáng lập LinkedIn, ông Reid Hoffman và những người khác, đã huy động được 1,5 tỷ USD kể từ khi thành lập. 

Dữ liệu từ CB Insights cho thấy các công ty khởi nghiệp ở Bắc Mỹ thống trị bảng xếp hạng định giá các kỳ lân AI hàng đầu, trong khi startup Trung Quốc vắng bóng.

Trong khi các công ty khởi nghiệp giai đoạn sau đang gặp khó khăn, các công ty khởi nghiệp ở giai đoạn hạt giống tiếp tục thu hút đầu tư. Quy mô trung bình của các thương vụ hạt giống trong nửa đầu năm nay đạt 2,9 triệu USD khi các nhà đầu tư tập trung nhiều hơn vào việc hỗ trợ phát triển cho các doanh nghiệp thế hệ tiếp theo.

Ông Martin Pichinson, sáng lập kiêm Chủ tịch Sherwood Partners, cho biết: “Tôi đang thấy rất nhiều điều mới mẻ và thú vị từ AI. Song chúng ta phải loại bỏ những cái cũ để xây dựng những cái mới hơn”.

Trong quá khứ, mỗi khi hệ sinh thái khởi nghiệp gặp khó khăn thì những ngành mới lại được sinh ra. Chẳng hạn như bong bóng công nghệ thông tin và khủng hoảng tài chính toàn cầu sau sự sụp đổ của Lehman Brothers. Các nhà đầu tư trên khắp thế giới đang quan sát xem điều gì sẽ xảy ra sau những khó khăn ở hiện tại và lĩnh vực nào sẽ dẫn đầu xu hướng tiếp theo.