Thất nghiệp của Mỹ giảm sốc: Dự báo của giới chuyên gia sai lệch một trời một vực

Theo báo cáo Bộ Lao động Mỹ công bố hôm 5/6, nền kinh tế lớn nhất thế giới vừa tạo thêm 2,5 triệu việc làm trong tháng 5 – mức tăng lớn nhất trong lịch sử. Báo cáo này trái ngược hoàn toàn với ước tính của các chuyên gia là sẽ có khoảng 7,5 triệu việc làm bị xóa sổ.

Trong số 78 nhà kinh tế Bloomberg khảo sát, người tích cực nhất dự đoán số việc làm sẽ giảm 800.000. Các chuyên gia cũng dự kiến tỉ lệ thất nghiệp sẽ chạm đến 20% - mức cao nhất kể từ cuộc Đại Khủng hoảng những năm 1930. Nhưng trong thực tế, tỉ lệ thất nghiệp lại giảm xuống 13,3%.

Dự đoán của các nhà kinh tế bị chi phối lớn bởi làn sóng đơn xin trợ cấp thất nghiệp mới và thực tế rằng hàng chục triệu người Mỹ vẫn đang phải sống nhờ trợ cấp. Chưa bao giờ tình hình việc làm của Mỹ lại xấu đi một cách nhanh chóng đến vậy.

Hơn nữa, mô hình của các nhà kinh tế có lẽ đã không thể đo lường chính xác tác động của các biện pháp cứu trợ của chính phủ, đặc biệt là Chương trình Bảo vệ Tiền lương. Chương trình này cung cấp các khoản vay cho doanh nghiệp để giữ nhân viên trong biên chế.

Hai nhà kinh tế Aneta Markowska và Thomas Simons của tập đoàn đầu tư Jefferies viết trong lưu ý gửi tới khách hàng: "Các dữ liệu tần suất cao – bao gồm số liệu doanh nghiệp nhỏ mở cửa – đều chỉ ra rằng hoạt động kinh tế đã rơi xuống đáy từ giữa tháng 4".

"Nhưng số lượng đơn xin trợ cấp thất nghiệp không phù hợp với kịch bản rằng hoạt động kinh tế trong tháng 5 đang được cải thiện. Ngược lại, chúng ám chỉ rằng thị trường lao động không nhận được tác động tích cực nào. Giờ chúng tôi biết rằng số đơn xin trợ cấp đã sai", Jefferies thừa nhận. "Báo cáo việc làm tháng 5 rất vững vàng, số việc làm tăng thêm trải rộng trên nhiều lĩnh vực".

Trước năm nay, mức sai lệch cao nhất về báo cáo việc làm hàng tháng là 318.000 hồi tháng 2/2003, theo dữ liệu khảo sát của Bloomberg từ năm 1996.

Bản chất đột ngột của cuộc suy thoái hiện nay khiến cho dữ liệu thời gian thực trở nên quan trọng hơn bao giờ hết để các nhà kinh tế có thể đưa ra dự đoán sát thực.

Ông David Gilbertson, Phó chủ tịch công ty Kronos cho biết: "Không một bộ dữ liệu nào mà các nhà kinh tế đang sử dụng có tính đến sự kiện thiên nga đen kiểu này".

"Không có bất kì thứ gì trong dữ liệu cung cấp dấu hiệu về điều gì xảy ra trong nền kinh tế khi mà quá nhiều việc làm bị xóa sổ trong thời gian quá ngắn ngủi như hiện nay. Không có yếu tố nào trong mô hình của các nhà kinh tế có thể chỉ báo điều gì sẽ xảy ra".  

Ông Gregory Daco, nhà kinh tế trưởng tại Oxford Economics thừa nhận sự khác biệt giữa suy thoái kinh tế do COVID-19 gây ra và các cuộc suy thoái khác sau Chiến tranh Thế giới thứ hai.

Ông cho rằng dữ liệu tháng 5 có tính khích lệ lớn, nhưng tỉ lệ thất nghiệp vẫn cao và thị trường lao động sẽ cần đến một khoảng thời gian nữa để có thể hồi phục trở lại.

Ông Daco nhận định: "Những bất ngờ kiểu này nhiều khả năng sẽ còn tiếp diễn vì chúng ta chưa bao giờ chứng kiến hoạt động kinh tế suy giảm chóng vánh và đột ngột đến vậy". Ông nói thêm rằng các nhà dự đoán "phải khiêm tốn khi đối mặt với bất ổn ghê gớm nhường này".

Thách thức đối với dự báo

Khó khăn của việc dự báo kinh tế trong bối cảnh thay đổi diễn ra rất sâu rộng đã được chính quyền Trump nhắc đến. Bộ trưởng Tài chính Steven Mnuchin nhiều lần nói rằng tính chất chưa từng có tiền lệ của tình hình hiện tại khiến cho việc dự đoán phương hướng của nền kinh tế là rất khó.

Cũng vì lí do này mà Nhà Trắng đã hủy bỏ kế hoạch phát hành các dự báo kinh tế cập nhật vào mùa hè 2020.

Trong khi đó, Cục dự trữ liên bang (Fed) vẫn dự định phát hành dự báo hàng quí như thường lệ vào tuần sau. Fed đã từng bỏ qua việc phát hành tài liệu này hồi tháng 3/2020.

Ông Betsey Stevenson, nhà kinh tế của Đại học Michigan chỉ ra một vấn đề khác là một số công nhân vẫn đang được tính trong bảng lương dù số giờ làm hoặc lương của họ chỉ là tối thiểu.

"Vấn đề là Phố Wall đã quen với việc dự đoán số việc làm bị mất trong một cuộc suy thoái điển hình, chứ không phải một cuộc suy thoái mà trong đó rất nhiều người bị cho nghỉ tạm thời", ông Betsey nhận xét.