Tăng trách nhiệm của nhà đầu tư dự án BT

 Không thể "phủi tay" sau khi bàn giao công trình 

Việc thực hiện dự án theo hợp đồng BT là một trong những vấn đề còn ý kiến khác nhau khi Dự thảo Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP) được Quốc hội cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 8. Thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cho biết, tiếp thu ý kiến đại biểu Quốc hôi (ĐBQH), Ủy ban đã rà soát, sửa đổi, bổ sung quy định liên quan đến dự án BT theo hướng chặt chẽ hơn tại Dự thảo Luật, tạo lập cơ sở pháp lý thống nhất để điều chỉnh dự án BT nhằm khắc phục những hạn chế, vướng mắc phát sinh trong thời gian qua. 

Trong đó, bổ sung nhiều quy định để minh bạch thông tin dự án BT trước khi đấu thầu như phải dự kiến phương thức thanh toán cho nhà đầu tư trong nội dung báo cáo nghiên cứu tiền khả thi; dự kiến sử dụng tài sản công, quyền khai thác, kinh doanh công trình, dịch vụ để thanh toán cho nhà đầu tư trong báo cáo nghiên cứu khả thi; phải phê duyệt thiết kế, dự toán làm cơ sở tổ chức lựa chọn nhà đầu tư... 

Dự thảo Luật cũng bổ sung thẩm quyền của Thủ tướng Chính phủ quyết định chủ trương đầu tư đối với dự án áp dụng loại hợp đồng BT có tổng mức đầu tư tương đương dự án nhóm A theo pháp luật về đầu tư công trở lên có sử dụng quỹ đất để thanh toán...

Đặc biệt, Dự thảo Luật bổ sung quy định về việc nhà đầu tư BT sau khi chuyển giao công trình cho cơ quan ký kết hợp đồng thì vẫn phải chịu trách nhiệm bảo trì dài hạn, hỗ trợ tổ chức, đơn vị vận hành công trình. Theo cơ quan soạn thảo, quy định này sẽ phù hợp bản chất của hợp đồng PPP là dài hạn, tăng trách nhiệm của nhà đầu tư với dự án.

Thay đổi cách thức xác định giá đất thanh toán

Vấn đề nổi cộm trong thực hiện dự án BT thời gian qua là xác định giá đất thanh toán cho nhà đầu tư không sát giá thị trường, nhiều trường hợp quá thấp. Theo quy định hiện nay, giá trị quỹ đất thanh toán được xác định tại thời điểm có quyết định giao đất, cho thuê đất của cơ quan nhà nước có thẩm quyền theo quy định của pháp luật về đất đai, thông qua hội đồng thẩm định giá đất.

Tại một cuộc hội thảo gần đây, Kiểm toán Nhà nước khu vực XIII chỉ ra, theo quy định hiện nay, việc xác định giá quyền sử dụng đất công và tài sản trên đất theo phương thức thẩm định giá còn nhiều hạn chế. 

Thực tế cơ sở dữ liệu về giá giao dịch, chuyển nhượng quyền sử dụng đất và tài sản trên đất có độ tin cậy rất thấp, phần lớn không chính xác, xuất phát từ thực tế nhiều tổ chức, cá nhân khi chuyển nhượng quyền sử dụng, mua bán nhà không ghi đúng giá trị trên hợp đồng nhằm né tránh thuế thu nhập cá nhân và giảm lệ phí trước bạ. Kết quả thẩm định giá theo các phương pháp hiện nay thường không chính xác, phần lớn thấp hơn giá chuyển nhượng thực tế.

Thời gian qua, việc đấu thầu công trình BT và đấu giá quỹ đất thanh toán được nhiều chuyên gia, hiệp hội đề xuất. Tuy nhiên, theo Bộ Tài chính, chưa có cơ sở pháp lý để thực hiện việc này. Tính đến phương án này, cơ quan soạn thảo cho biết, để thực hiện được phải sửa đổi một số quy định tại Luật Đất đai và Luật Ngân sách nhà nước.

Dự thảo Luật PPP hiện đề xuất 3 phương thức thanh toán cho nhà đầu tư BT, gồm: bằng tài sản công theo quy định của pháp luật về quản lý, sử dụng tài sản công; bằng quyền kinh doanh, khai thác công trình, dịch vụ khác; bằng số tiền thu được từ bán đấu giá tài sản công.

Về vấn đề này, Ủy ban Kinh tế của Quốc hội phân tích, về đấu thầu dự án BT và đấu giá khu đất để thanh toán, hiện nay các dự án BT đa số là do nhà đầu tư tạm ứng kinh phí để thực hiện công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng, tạo quỹ đất và phần lớn quỹ đất thanh toán đều chưa hoàn thành công tác giải phóng mặt bằng. Trong khi đó, Luật Đất đai quy định “giá trị quyền sử dụng đất được xác định tại thời điểm giao đất”, nên có khả năng giá đất phải được xác định lại tại thời điểm ban hành quyết định giao đất, gây ảnh hưởng đến việc tính toán lợi nhuận đầu tư của nhà đầu tư, ảnh hưởng đến quá trình kêu gọi đầu tư.

Ủy ban Kinh tế cho rằng cần rà soát quy định pháp luật về trình tự, thủ tục sử dụng tài sản công để thanh toán cho nhà đầu tư khi thực hiện dự án theo phương thức BT. Ủy ban đề nghị bổ sung vào Dự thảo Luật PPP và sửa đổi, bổ sung Luật Đấu thầu, Luật Đấu giá tài sản, quy định đấu thầu đồng thời dự án BT và đấu thầu (hoặc đấu giá) “quỹ đất, trụ sở làm việc” thanh toán dự án BT; đơn vị trúng thầu là đơn vị có hiệu số giữa giá đấu giá tài sản, trừ đi giá bỏ thầu thực hiện dự án cao nhất…