Tại sao Indonesia cấm Temu?

Temu - sàn thương mại điện tử giá rẻ đến từ Trung Quốc, nổi lên mạnh mẽ trong hai năm qua. Nền tảng này cung cấp các sản phẩm tiêu dùng giá rẻ, thường được bán trực tiếp từ nhà sản xuất ở Trung Quốc, và đã gây nhiều tranh cãi.

Một số ý kiến cho rằng kinh tế Trung Quốc đang gặp tình trạng dư thừa sản xuất và Temu xuất hiện để giải quyết phần hàng hóa dư thừa này bằng cách đẩy mạnh xuất khẩu với giá rất thấp. Điều này có thể giải thích vì sao Temu đột ngột mở rộng và bán hàng giảm giá mạnh ở các thị trường nước ngoài, theo The Diplomat.

Người tiêu dùng có thể thích những sản phẩm giá rẻ từ Temu, nhưng một số chính phủ lại không tỏ ra hào hứng, trong đó có Indonesia. Chính phủ Indonesia đã kiên quyết từ chối cấp phép cho Temu hoạt động, đồng thời tìm cách gỡ bỏ ứng dụng này khỏi các cửa hàng trực tuyến mỗi khi nó xuất hiện.

Lo ngại chính của Indonesia là hàng hóa giá rẻ từ Trung Quốc có thể tràn ngập thị trường, gây khó khăn cho các nhà bán lẻ và nhà sản xuất địa phương trong việc cạnh tranh về giá. Vì lợi thế của Temu được cho là đến từ sự mất cân bằng trong nền kinh tế Trung Quốc, Indonesia không muốn nhập khẩu lượng hàng dư thừa này với mức giá có thể gây hại cho kinh tế nội địa, nên đã quyết định cấm Temu.

Điều này có nghĩa là Temu không có cơ hội tiếp cận thị trường Indonesia? Không hẳn. Nhưng có lẽ Temu sẽ phải nhượng bộ một số lợi ích kinh tế địa phương để có thể hoạt động. 

Chẳng hạn, Liên minh châu Âu đã dùng quyền tiếp cận thị trường để yêu cầu tuân thủ các tiêu chuẩn bền vững trong sản xuất. Indonesia đã phản đối điều này, nhưng thực tế đây là chiến thuật mà chính nước này cũng từng sử dụng.

Một ví dụ rõ ràng là TikTok. Năm 2023, Indonesia đã cấm TikTok thực hiện giao dịch mua bán trực tuyến, trong khi đây là nguồn thu chính của nền tảng này (do ByteDance, một công ty Trung Quốc khác, sở hữu). 

Từ khi gia nhập thị trường Indonesia năm 2021, TikTok đã phát triển rất nhanh. Tuy nhiên, việc cấm mua bán trên ứng dụng đã khiến hoạt động của TikTok tại Indonesia bị ngưng trệ. Mục tiêu cuối cùng của Indonesia khi thực hiện lệnh cấm này ban đầu không rõ ràng.

Vài tháng sau, ByteDance mua lại phần lớn cổ phần kiểm soát trong Tokopedia, một nền tảng thương mại điện tử của Indonesia. Tokopedia, sau khi sáp nhập với Gojek để tạo thành tập đoàn công nghệ lớn GoTo, đã gặp khó khăn, và khoản lỗ từ Tokopedia khiến lợi nhuận của GoTo sụt giảm. 

Nói cách khác, việc một công ty nước ngoài có mạng lưới bán hàng và phân phối mạnh mẽ như ByteDance mua lại Tokopedia vào thời điểm đó đã giúp GoTo rất nhiều.

Điều này càng trùng hợp hơn khi TikTok, ngay sau khi bị cấm bán hàng trong ứng dụng, lại xuất hiện đúng lúc và mua lại Tokopedia. Liệu đây có phải là một phần của chiến lược lớn nhằm tận dụng thị trường để đạt lợi ích kinh tế? Không thể khẳng định chắc chắn. Nhưng kết quả là điều đó đã xảy ra.

Đây cũng không phải lần đầu. Trước đó, Netflix đã bị chặn trên các mạng của Telkom, công ty viễn thông Indonesia. Telkom và công ty con Telkomsel là nhà cung cấp dịch vụ internet lớn nhất tại Indonesia, nên việc Netflix bị chặn khiến họ gặp khó khăn trong việc tiếp cận thị trường.

Lệnh cấm này được gỡ bỏ vào năm 2020. Ngay sau đó, Netflix bắt đầu phát sóng nhiều nội dung Indonesia và ký kết các thỏa thuận hợp tác lớn với các nhà sản xuất địa phương. Dù không có bằng chứng rõ ràng, nhưng dường như Indonesia đã sử dụng quyền truy cập thị trường để đạt được những thỏa thuận có lợi cho kinh tế trong nước từ Netflix.

Chính phủ Indonesia không muốn trở thành nơi tiêu thụ lượng hàng hóa dư thừa và giá rẻ từ Trung Quốc, điều có thể gây khó khăn cho các nhà sản xuất và bán lẻ trong nước. Vì vậy, họ đã chặn Temu hoạt động tại Indonesia, và có thể câu chuyện sẽ kết thúc ở đó. Tuy nhiên, nếu Temu thực sự muốn thâm nhập thị trường này, rất có thể họ sẽ đạt được điều đó sau khi đưa ra một số nhượng bộ và chấp nhận các điều khoản có lợi hơn cho Indonesia.