Ta không nên học làm giàu như Bill Gates, vì may mắn thực sự rất quan trọng để thành công

Tỉ phú Bill Gates trong hơn một thập kỷ qua đã trở thành biểu tượng của sự giàu có và những tỉ phú tự thân. Các cuốn sách dạy làm giàu gắn tên ông luôn nằm trong top sách bán chạy mà giới trẻ săn đón.

Tuy nhiên, Chengwei Liu - phó giáo sư về chiến lược và khoa học hành vi tại Đại học Warwick không đồng ý với quan điểm học làm giàu theo Bill Gates. BBC công bố quan điểm của ông và ngay lập tức, nó gây nên làn sóng tranh cãi.

Dưới đây là nội dung quan điểm của giáo sư Chengwei Liu.

Bill Gates may mắn hơn bạn tưởng rất nhiều. Ông ấy có thể là một người đàn ông rất tài năng, gây dựng mọi thứ từ quá khứ bỏ dở đại học để vươn tới vị trí hàng đầu trong danh sách những người giàu nhất thế giới. 

Hoàn cảnh rất quan trọng

Nhưng thành công vĩ đại của ông ấy có lẽ cho chúng ta biết nhiều hơn về tầm quan trọng của hoàn cảnh - thứ vốn nằm ngoài tầm kiểm soát của con người hơn là kỹ năng và sự kiên trì.

Chúng ta thường rơi vào cái bẫy tư duy cho rằng những người thành công nhất là những người tài giỏi hoặc có năng lực nhất. Đúng nhưng chưa đủ! Thành tựu đặc biệt có xu hướng xảy ra trong hoàn cảnh đặc biệt. Những người thành công nhất thường là những người may mắn nhất. 

Họ là những người hưởng lợi từ việc ở đúng nơi và đúng thời điểm. Các điều kiện đó chính là ngoại lệ hiếm hoi và không phải khi nào cũng xảy ra với những người có cùng năng lực và hành vi.

Nhiều người xem Gates và những người thành công khác như ông ấy là tấm gương để học hỏi và bắt chước một cách toàn diện. 

Nhưng có lẽ nhiều người trong số họ sẽ thất vọng nếu quan sát duy nhất kĩ năng độc lập của Gates và ngay cả khi bạn có thể bắt chước mọi thứ mà Gates đã làm, bạn cũng không thể có vận may của ông ấy.

Bill Gates không phải là một tấm gương nên học hỏi để làm giàu? - Ảnh: BBC.

Ví dụ, nền tảng lớp học và giáo dục tư nhân cao cấp của Gates cho phép ông trau dồi kinh nghiệm lập trình khi chưa tới 0,01% thế hệ ấy có quyền sử dụng máy tính. 

Mối quan hệ xã hội của mẹ Gates với chủ tịch IBM đương thời đã mang về cho ông hợp đồng béo bở từ công ty PC hàng đầu trước khi tạo dựng được đế chế phần mềm Microsoft.

Quan hệ với IBM rất quan trọng vì hầu hết các khách hàng đã sử dụng máy tính IBM đều bị buộc phải học cách sử dụng phần mềm Microsoft kèm theo, tạo ra một quán tính ủng hộ Microsoft. 

Phần mềm tiếp theo những khách hàng này chọn có nhiều khả năng là Microsoft. Lý do không phải vì phần mềm này là tốt nhất mà vì hầu hết đều quá bận để học cách sử dụng thứ khác.

Thành công và thị phần của Microsoft khác biệt nhờ một số đơn đặt hàng lớn nhưng sự khác biệt đó khởi nguồn từ vận may ban đầu của Gates và được củng cố bởi tính năng động và kĩ năng cá nhân của ông. 

Như vậy, tài năng và nỗ lực của Gates tuy đóng vai trò quan trọng nhưng không phải yếu tố quyết định thành công vĩ đại của Microsoft. Hoàn cảnh hay thời vận ở đây đã là điều đưa Gates lên đỉnh vinh quang.

Con số kỳ diệu không quyết định thành công

Đến đây, nhiều người có thể tranh luận rằng có hàng tá các triệu phú tự thân vẫn đạt được thành công dù trải qua công việc khó khăn, xuất thân bình dân và hoàn cảnh không thể là lý do để đánh giá thấp những người như vậy. 

Một số người thậm chí còn cho rằng có một con số kỳ diệu cho sự vĩ đại, quy tắc 10 năm hoặc 10.000 giờ. Nhiều chuyên gia và tỉ phú đã có kỹ năng đặc biệt thông qua quá trình rèn luyện bền bỉ. 

Trên thực tế, 10.000 giờ học lập trình máy tính ở độ tuổi thiếu niên luôn được nhấn mạnh mỗi khi người ta nói về thành công của Gates.

Tuy nhiên, các phân tích chi tiết về nhiều trường hợp của các chuyên gia cho thấy rằng các yếu tố tình huống nhất định ngoài tầm kiểm soát của nhóm người tinh hoa cũng đóng một vai trò quan trọng. 

Ví dụ, 3 nhà vô địch quốc gia môn bóng bàn cùng xuất thân từ một con phố trong một vùng ngoại ô nhỏ ở Anh. Đây là một sự trùng hợp ngẫu nhiên hoặc vì họ không có gì khác để làm ngoài việc luyện tập bóng bàn. 

Sự thật là một huấn luyện viên bóng bàn nổi tiếng, Peter Charters, đã nghỉ hưu ở vùng ngoại ô này và thu hút nhiều đứa trẻ trong khu. Một số đã thể hiện xuất sắc, bao gồm cả việc giành chức vô địch quốc gia.

Đương nhiên, tài năng và nỗ lực của họ là rất cần thiết để hiện thực hóa những ý tưởng và chinh phục đỉnh cao nhưng nếu không có một vận may khởi đầu (có huấn luyện viên đáng tin cậy, chất lượng cao và gia đình hỗ trợ), chỉ 10.000 giờ luyện tập không bao giờ khiến một đứa trẻ bình thường trở thành nhà vô địch quốc gia.

Ta nên học cách tỉ phú đối xứ với tiền và sự nổi tiếng

Khi nói đến hiệu suất vừa phải, chúng ta không thể phủ nhận các suy luận phổ biến. Sự khôn ngoan và nguyên tắc thông thường như "Càng làm việc chăm chỉ, tôi càng may mắn, tôi càng nhận được cơ hội" hay "Cơ hội khiến tâm trí sẵn sàng" rất chính xác khi nói về một người nào đó chuyển từ năng suất kém sang tốt, nhưng từ tốt đến vĩ đại lại là một câu chuyện hoàn toàn khác.

Ở đúng nơi (thành công trong bối cảnh mà kết quả sớm có tác động lâu dài) vào đúng thời điểm (gặp may mắn khởi đầu) hoàn toàn quan trọng đến mức lấn át mọi nỗ lực. Vì vậy, việc chúng ta tôn sùng hay bắt chước tiểu sử của những tỉ phú và mong muốn có thành công tương tự là điều ngu ngốc. 

Thay vào đó, hãy học cách họ đối xử với tiền bạc và hào quang quanh họ. Những người tinh hoa đã chọn sử dụng tài chính và ảnh hưởng của họ để làm những việc tốt. Họ cũng đánh giá cao sự may mắn của bản thân và không bao giờ khẳng định rằng mọi thành tựu đều bắt nguồn từ năng lực bản thân.