Suy thoái chưa chắc đã hạ nổi lạm phát ở châu Âu

Lý do để hy vọng

Nếu đã từng leo núi, bạn sẽ hiểu rằng thật khó để nhìn thấy đỉnh khi bước đi trong sương mù. Điều này cũng đúng với các nhà hoạch định chính sách đang “đánh vật” với lạm phát.

Tại khu vực đồng euro, giá tiêu dùng tháng 10 cao hơn 10,7% so với một năm trước. Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) đã phải tăng lãi suất 0,75 điểm % lần thứ hai liên tiếp, theo chân người đồng nghiệp Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed). Các quan chức hy vọng rằng đỉnh lạm phát đã rất gần.

Những quan chức lạc quan chỉ ra rằng châu Âu đã không tung ra gói kích thích tài khóa lớn nào sau đại dịch như Mỹ. Điều này có nghĩa là lạm phát được thúc đẩy bởi các cú sốc nguồn cung và giá năng lượng thay vì nền kinh tế tăng trưởng quá nóng.

Các gói chi tiêu gần đây của châu Âu nhằm mục đích giảm thiểu tác động từ giá năng lượng phi mã chứ không phải thúc đẩy chi tiêu. Trong quý II, tiêu dùng ở châu Âu chỉ tăng chưa đến 2% so với cùng kỳ năm 2019. Để so sánh, tốc độ tăng trưởng của tiêu dùng tại Mỹ là 7%, tờ Economist cho biết. 

Thêm nữa, các chỉ báo tâm lý ngụ ý rằng nền kinh tế châu Âu đang rơi vào suy thoái. Tiền lương tăng một cách vừa phải và gần như không có dấu hiệu nào về vòng xoáy lương-giá.

Giá năng lượng hiện tại và tương lai trên thị trường bán buôn đã đi xuống từ mức đỉnh thiết lập hồi mùa hè. Các điểm nghẽn trong chuỗi cung ứng cũng giảm bớt. Có lẽ đỉnh lạm phát thực sự đã rất gần. 

Thực tế đáng buồn

Đáng tiếc, các quan chức ECB không thể lạc quan mãi được. Người tiêu dùng sẽ phải chờ một khoảng thời gian để cảm nhận được tác động của việc giá năng lượng hạ nhiệt.

Phần đông công chúng vẫn đang chứng kiến giá cả leo thang. Pháp là nước có lạm phát thấp nhất trong khu vực đồng euro – 7,1% vào tháng 10 – một phần là bởi chính phủ đã áp giá trần với điện và khí đốt.

Nhưng đến năm sau, giá năng lượng sẽ được phép tăng thêm 15%, làm gia tăng lạm phát. Tại Đức, nhiều hộ gia đình ký hợp đồng dài hạn với các nhà cung cấp năng lượng và những hợp đồng này đang dần được gia hạn, cho thấy giá đang đi lên.

Giá bán buôn năng lượng sụt giảm trong tháng 10, khi thời tiết trở nên ấm áp. Nhưng dự báo trung hạn là mùa đông sắp tới sẽ khô lạnh, do đó nhiều khả năng giá sẽ tiếp tục tăng. Tệ hơn nữa là Tổng thống Nga Vladimir Putin có thể leo thang cuộc chiến năng lượng.

Giá năng lượng và thực phẩm cộng lại chiếm chưa đến 1/3 rổ hàng hóa và dịch vụ dùng để đo lường lạm phát. Song, phần còn lại của rổ hàng hoá và dịch vụ rất đáng lo ngại.

Số liệu sau khi điều chỉnh về cơ sở hàng năm cho thấy giá các hàng hóa và dịch vụ ngoài lương thực và năng lượng đã tăng 6% trong ba tháng vừa rồi.

Giá năng lượng có thể đã tác động đến xu hướng trên– ví dụ như nhà hàng cần dùng gas và khí đốt. 

Ông Chris Marsh, CEO công ty nghiên cứu Exante chỉ ra rằng tình hình ở châu Âu lúc này rất giống với Mỹ vài tháng trước.

Khả năng cao là tiền lương sẽ làm tăng thêm áp lực lạm phát. Cho đến nay, tiền lương ở châu Âu mới chỉ tăng khiêm tốn.

Khác với Mỹ, 60% lao động ở châu Âu tham gia các thoả thuận lao động tập thể. Những thỏa thuận này thường kéo dài một năm hoặc hơn, đồng nghĩa với việc phải mất một khoảng thời gian thì các điều kiện kinh tế mới tác động đến lương của người lao động.

Người đàm phán của các công đoàn không đòi hỏi nhiều, bởi họ hiểu rằng vòng xoáy lương-giá sẽ gây hại đến mọi người. Nhưng sức kiên nhẫn của họ cũng có giới hạn. Trong vòng thương thảo tiếp theo, các công đoàn trong khu vực công của Đức sẽ yêu cầu tăng lương 10,5%.

Rắc rối của các chủ doanh nghiệp là sự chênh lệch lớn giữa cung và cầu trong thị trường lao động vẫn chưa được cải thiện. Trong cả ngành sản xuất lẫn dịch vụ, tỷ lệ các doanh nghiệp báo cáo tình trạng thiếu hụt lao động khiến sản lượng bị hạn chế đã lên gần mức cao nhất trong lịch sử.

Một phần nguyên nhân là doanh nghiệp vẫn còn nhiều đơn hàng tồn đọng từ thời đại dịch. Cộng với lượng nhân công nghỉ hưu mỗi năm tại các quốc gia già hóa như Đức và Italy, tình trạng thiếu hụt lao động này sẽ kéo dài đến hết năm 2023.

Những lý do trên cho thấy đỉnh của lạm phát có lẽ vẫn còn nằm ngoài tầm tay của châu Âu. Và khi lạm phát đã lên đến đỉnh thì giai đoạn sau đó cũng không hề dễ dàng.

Theo tờ Economist, giá năng lượng sẽ hạ nhiệt trong năm tới, giúp làm giảm lạm phát toàn phần. Nhưng lạm phát trong phần còn lại của nền kinh tế có thể sẽ tiếp tục tăng tốc, hạn chế mức giảm chung.

Ngay cả một cuộc suy thoái – nếu kết thúc nhanh chóng như dự đoán của nhiều người – cũng có thể không khống chế nổi lạm phát.

Trong trường hợp đó, ECB có thể sẽ phải thắt chặt chính sách lần nữa. CEO Marsh của công ty nghiên cứu Exante chỉ ra: “Trong những năm 1970, ngân hàng trung ương Đức không hề nao núng khi nền kinh tế yếu đi [mà ngược lại còn tăng lãi suất], nhờ vậy họ đã khuất phục lạm phát thành công”. Lần này, ECB sẽ cần đến quyết tâm tương tự.