Số phận pháp lí của ông Nguyễn Bắc Son khi khai nhận hối lộ

Các cơ quan tố tụng cáo buộc quá trình thực hiện dự án MobiFone mua 95% cổ phần AVG, Phạm Nhật Vũ đã nhiều lần liên hệ điện thoại với ông Son để trao đổi công việc, hối thúc thực hiện nhanh việc mua, bán. Khi hoàn thành dự án, ông Vũ đưa ông Son 3 triệu USD (hơn 66 tỷ đồng).

Tại cơ quan điều tra, ông Son khai sau khi nhận tiền tại nhà riêng ở quận Hoàn Kiếm, Hà Nội, đã mang lên phòng làm việc tại tầng hai. Ông xếp 3 triệu USD vào ba chiếc vali rồi cất ra ngoài ban công được quây kín bằng khung nhôm kính.

Toàn bộ số tiền, ông đưa cho con gái Nguyễn Thị Thu Huyền khoảng 10 lần, mỗi lần 300.000-400.000 USD trong những lần chị này từ TP HCM ra Hà Nội thăm gia đình. Khi đưa tiền, ông dặn "không được gửi tiết kiệm, còn đầu tư vào đâu thì tùy".

Theo cáo trạng, ông Song nhận thức số tiền trên là bất hợp pháp nên đã nhiều lần viết đơn xin nộp lại, tuy nhiên không nhận được sự phối hợp của gia đình. Hiện, ông mới nộp gần 600 triệu đồng do cơ quan điều tra thu được từ phong tỏa tiền gửi tiết kiện ở ngân hàng.

Tại phiên toà sáng 17/12, ông Son phủ nhận cáo buộc nhận hối lộ, một mực khẳng định: "Tôi không nhận bất cứ khoản tiền nào". Cựu bộ trưởng cho hay "sức khoẻ yếu, tâm thần hoảng loạn, muốn giữ mạng sống" nên mới khai 3 triệu USD, chứ thực sự con số không phải như vậy.

Song chỉ hơn hai tiếng sau, qua giờ nghỉ trưa, ông bất ngờ thay đổi lời khai, nói có nhận hối lộ 3 triệu USD, đã dùng chi tiêu cá nhân chứ không đưa con gái. Cựu bộ trưởng giải thích "những ngày này rất căng thẳng, hoảng loạn" nên không hiểu được tâm trạng của mình.

Trong phiên tòa 18/12, ông Son bất ngờ xin HĐXX cho được gặp gia đình để lo sớm khắc phục hậu quả vụ án. Dù vậy, ông khai không nhớ đã "tiêu 3 triệu USD nhận hối lộ vào việc gì".

Ông Nguyễn Bắc Son trong phiên tòa ngày 18/12. Ảnh: TTXVN

Ngày 19/12, phân tích về các động thái này của ông Son, luật sư Vũ Quang Đức (Đoàn Luật sư TP HCM) cho biết trong quá trình tố tụng, một người có thể khai nhiều lần dù ở giai đoạn điều tra hay tại phiên toà. Những lời khai có thể không giống nhau, thậm chí mâu thuẫn. Vì thế, việc thay đổi lời khai của ông Son không vi phạm tố tụng.

Tuy nhiên, nếu lời khai cuối cùng được xác nhận là không đúng sự thật, ông có thể bị mất tình tiết giảm nhẹ "thành khẩn khai báo" và "ăn năn hối cải". Theo nguyên tắc tố tụng, nếu bị cáo có nhiều lời khai khác nhau, HĐXX có quyền chọn lời khai để làm chứng cứ.

Cũng theo luật sư, con gái ông Son thừa nhận hay phủ nhận có cầm 3 triệu USD thì lúc này việc nộp tiền sẽ khác nhau về bản chất, ảnh hưởng trực tiếp tới tình trạng pháp lý của cựu bộ trưởng.

Giả sử, ông Son giữ nguyên lời khai ở quá trình điều tra rằng đã đưa tiền cho con gái và các cơ quan tố tụng chứng minh được điều này là đúng. Kể cả con gái ông không thừa nhận, ông Son vẫn bị khép tội Nhận hối lộ. Theo điều 354 Bộ luật Hình sự, với số tiền 3 triệu USD, cựu bộ trưởng phải đối mặt mức án cao nhất là tử hình.

Bên cạnh đó, con gái ông Son có thể đối mặt việc bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội Chứa chấp hoặc tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có (điều 323 Bộ luật Hình sự 2015). Mức hình phạt cao nhất của tội này lên tới 15 năm tù nếu tài sản, tang vật phạm pháp trị giá một tỷ đồng trở lên.

Song chứng minh có nhận tiền từ cha nhưng không biết nguồn gốc tiền, con gái ông Son có thể không bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Nhưng ở trường hợp này, con gái biết hay không biết nguồn gốc tiền đã nhận thì vẫn phải nộp lại 3 triệu USD theo hình thức thu hồi.

Nếu cơ quan điều tra không thu đủ, con ông Son phải nộp bù. Việc nộp tiền này chỉ được coi là "nộp lại tài sản phạm tội mà có", không phải là "khắc phục hậu quả". Ông Son vì thế không được hưởng tình tiết giảm nhẹ "khắc phục hậu quả".

Ở giả thiết thứ hai, ông Son thừa nhận hành vi nhận hối lộ 3 triệu USD song khai không đưa cho con gái mà bản thân tiêu gì cũng không nhớ, lại liên hệ gia đình khắc phục số tiền này thì "số phận pháp lý" lại theo hướng khác.

Số tiền nộp là tiền, tài sản riêng của gia đình và không liên quan đến tiền phạm tội sẽ được coi là khoản "khắc phục hậu quả".

Nếu tiền khắc phục hậu quả được nộp ở giai đoạn xét xử sơ thẩm, việc xem xét giảm án tử hình có thể được ghi nhận khi tuyên án sơ thẩm. Trường hợp, nộp sau khi có án sơ thẩm, việc giảm án được xem xét ở cấp phúc thẩm. Khi bản án phúc thẩm có hiệu lực, việc nộp tiền và xem xét ân giảm án sẽ được thực hiện ở quá trình thi hành án.

Phiên sơ thẩm xét xử 14 bị cáo có sai phạm tại dự án MobiFone mua AVG diễn ra tại TAND Hà Nội từ ngày 16 đến 31/12. Trong các bị cáo, hai cựu bộ trưởng Thông tin và Truyền thông là Trương Minh Tuấn, Nguyễn Bắc Son bị truy tố về hai tội Vi phạm các quy định về quản lý đầu tư công gây hậu quả nghiêm trọng (điều 220 Bộ luật Hình sự), Nhận hối lộ (Điều 354) với khung hình phạt 20 năm tù, chung thân hoặc tử hình.

Cựu chủ tịch AVG Phạm Nhật Vũ bị xét xử tội Đưa hối lộ (điều 364), đối mặt mức hình phạt 12-20 năm tù.