Ông chủ Vinamit: mười năm, hai 'cuộc chiến'

Ông Nguyễn Lâm Viên, Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng giám đốc Công ty cổ phần Vinamit, cách đây 10 năm, đã từng trải qua quãng thời gian rất vất vả trong cuộc chiến giành lại thương hiệu của chính mình. Hồi đó, dù căng thẳng đến mấy, nhưng chưa bao giờ ông nao núng hay mất nhuệ khí. Vậy mà giờ đây, người dành cả một đời tâm huyết cho nông nghiệp hữu cơ này bỗng dưng lâm vào “cuộc chiến” khác. 

Và lần này thì ông cảm thấy suy sụp.

Nhắc đến Vinamit, ngọn lửa trong người ông Viên như bùng cháy. Ông say sưa kể về quá trình lập nghiệp ở xứ người và con đường mà ông “tiến sâu” vào nông nghiệp hữu cơ.

Năm 1998, ông Viên khởi nghiệp ở thị trường Trung Quốc với thương hiệu Đức Thành (sau đổi thành Vinamit). Hồi đó, chỉ vì sơ suất khi không đăng kí tên thương hiệu bằng tiếng Hoa, ông đã bị “lật kèo” trong nội bộ. “Phải mất bốn năm liên tục, trải qua ba phiên toà Vinamit mới giành lại quyền sở hữu thương hiệu của mình”, ông Viên kể.

Tốn công, tốn sức, tốn của, nhưng rất may là ông Viên đã đạt được một kết cục có hậu. Sau nhiều năm thành công trong lĩnh vực chế biến trái cây sấy, Vinamit đã mạnh dạn đầu tư một vùng nguyên liệu sạch rộng 152 ha tại huyện Phú Giáo, Bình Dương.

Mô hình phát triển nông nghiệp hữu cơ bài bản của ông Viên, với khu nông trại Vinamit Organic Farm ở Phú Giáo đã được cấp chứng nhận Organic USDA, Organic EU, Oganic China. Công ty không chỉ cung cấp sản phẩm trong nước mà còn xuất sang nhiều thị trường khó tính như Mỹ và châu Âu.

Nhiều bài học đắt giá mà ông Viên rút ra từ “cuộc chiến giành thương hiệu” những tưởng sẽ giúp ông rất nhiều trong chặng đường kinh doanh mà ông dành nhiều tâm huyết. Nhưng không có bài học nào là cuối cùng. Giờ đây ông Viên và công ty đang lâm vào một “cuộc chiến” khác, khiến cho bao công sức gây dựng của ông có nguy cơ bị xóa sổ, ảnh hưởng tới hàng ngàn lao động.

Mọi chuyện bắt đầu từ kiến nghị của một cử tri trước kì họp thứ 10, HĐND tỉnh Bình Dương khóa IX, đơn vị huyện Phú Giáo. Cử tri này bất ngờ đề nghị tỉnh “xem xét thu hồi đất của Công ty Vinamit để quy hoạch khu dân cư tập trung dọc hai tuyến đường ĐH.504 và 508, nhằm tạo tiềm lực phát triển kinh tế xã hội của địa phương”. 

Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Bình Dương đã nhanh chóng đáp ứng lời kêu gọi của cử tri này, và tổ chức đoàn kiểm tra công tác quản lí, sử dụng đất của Công ty Vinamit tại xã Phước Sang, huyện Phú Giáo.

Theo kết luận kiểm tra số 102/KL-STNMT ngày 8/1/2020, Sở Tài nguyên và Môi trường xác định, hơn 152 ha đất của Vinamit được chính UBND tỉnh Bình Dương cấp với hình thức cho thuê, thu tiền một lần và hiện trạng sử dụng làm đất trồng cây ăn trái như mít, chuối, rau… so với quy hoạch sử dụng đất huyện Phú Giáo mà UBND tỉnh Bình Dương phê duyệt, thì phù hợp quy hoạch đất nông nghiệp.

Tuy nhiên Sở Tài nguyên và Môi trường Bình Dương lại kết luận ngoài chức năng nhiệm vụ: "hiệu quả sử dụng đất sản xuất nông nghiệp chưa có đóng góp vào ngân sách để phát triển kinh tế xã hội tại địa phương”. 

Từ cơ sở đó, Sở Tài nguyên và Môi trường kiến nghị UBND tỉnh Bình Dương giao Thanh tra tỉnh chủ trì, phối hợp sở ngành kiểm tra toàn diện đối với dự án sản xuất nông nghiệp của Vinamit, để có cơ sở đánh giá hiệu quả dự án và đóng góp vào ngân sách địa phương, từ đó có kiến nghị về định hướng quy hoạch sử dụng đất, quy hoạch nông nghiệp một cách hiệu quả.

Ngày 17/12/2019, Phó chủ tịch UBND tỉnh Bình Dương Mai Hùng Dũng kí văn bản số 6490/UBND-KT giao Thanh tra tỉnh phối hợp Sở ngành thanh kiểm tra “tình hình tuân thủ các quy định của pháp luật” tại dự án sản xuất nông nghiệp của Vinamit.

Tháng 4/2020, Chủ tịch UBND tỉnh Bình Dương Trần Thanh Liêm kí quyết định số 1149/QĐ-UBND thành lập đoàn thanh tra kiểm tra việc chấp hành các quy định pháp luật với dự án trên diện tích hơn 150 ha của Vinamit.

Thanh tra tỉnh Bình Dương đã yêu cầu Vinamit báo cáo nhiều vấn đề như tình hình đầu tư, hiệu quả và đặc biệt là hồ sơ nguồn gốc pháp lí khu đất hơn 150 ha.

Về tình hình đầu tư và hiệu quả, ông Nguyễn Lâm Viên - Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng giám đốc Vinamit đã đưa ra chứng từ cho thấy, năm 2019, Vinamit đóng thuế giá trị gia tăng cho ngân sách Bình Dương hơn 34 tỉ đồng, năm 2018 gần 30 tỉ đồng, năm 2017 hơn 28 tỉ đồng. Ngoài ra còn chưa kể đến các khoản thuế thu nhập doanh nghiệp nộp cho ngân sách Bình Dương và các đóng góp xã hội khác ở cấp xã và huyện nơi có nông trại, tương đương hàng tỉ đồng mỗi năm.

“Hiệu quả ở đây chính là khoản lợi nhuận mà doanh nghiệp thu về khi bán sản phẩm hoàn thiện và nộp thuế cho ngân sách nhà nước”, ông Viên nói.

Về hồ sơ nguồn gốc pháp lí khu đất hơn 150 ha, ông Viên cũng trình ra đầy đủ văn bản cho thấy, khu vực này nguyên là nông trại Phước Sang của Trường Đại học Cần Thơ. Trường này đã bỏ tiền đền bù đất công theo mức giá tại Quyết định số 24/1999/QĐ-UB ngày 6/3/1999 của UBND tỉnh Bình Dương.

Vinamit sang nhượng lại quyền sử dụng đất trên rồi được UBND tỉnh Bình Dương chấp thuận cho chuyển đổi sang hình thức giao đất có đóng tiền sử dụng đất một lần, tại quyết định 4519/UBND-SX ngày 9/10/2007, do Phó chủ tịch UBND tỉnh Bình Dương Trần Thị Kim Vân kí.

Tháng 12/2007, Vinamit đã đóng hơn 32 tỉ đồng tiền sử dụng đất một lần và được Sở Tài nguyên và Môi trường Bình Dương cập nhật thay đổi vào sổ đỏ năm 2008. Từ đó đến nay, Vinamit trồng trọt làm vùng nguyên liệu theo đúng mục đích sử dụng đất đã được cấp phép.

Vì thế, trước kết luận bất hợp lí của Sở Tài nguyên và Môi trường là căn cớ dẫn tới cuộc thanh tra của tỉnh Bình Dương, trong bối cảnh còn chưa "hoàn hồn" vì đại dịch Covid-19, Vinamit đã có đơn kêu cứu tới Hội Doanh nghiệp Hàng Việt Nam chất lượng cao, tới Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) mong muốn truyền tải vụ việc lên Thủ tướng Chính phủ.

Thủ tướng đã chỉ đạo Bộ Nội vụ vào thanh tra công vụ hoạt động thanh tra doanh nghiệp của tỉnh Bình Dương.

Trong tuần này, đoàn thanh tra của Bộ Nội vụ sẽ xác minh làm rõ phản ánh việc cơ quan chức năng Bình Dương thanh kiểm tra việc chấp hành pháp luật về đất đai của Vinamit, gây khó khăn cho doanh nghiệp trong sản xuất kinh doanh.

Những bài học kinh nghiệm trong “cuộc chiến đòi thương hiệu” lần trước không giúp được gì nhiều cho ông Viên lần này. Ông Viên tưởng rằng, đối với hoạt động của công ty, chỉ cần làm ăn có lãi, xây dựng thương hiệu, tuân phủ pháp luật, là sẽ ổn định và phát triển, nhưng có lẽ không đơn giản như vậy.

Ông sẽ còn phải rút ra nhiều bài học nữa.