Ô tô điện biến Trung Quốc thành cường quốc xuất khẩu xe hơi, sánh vai với Đức và Nhật Bản

Cạnh tranh ngôi vương

Người yêu xe hơi thường chia làm hai phe: phe thứ nhất mê đắm sức mạnh và tốc độ của ô tô Đức, phe thứ hai ngưỡng mộ sự đáng tin cậy của xe Nhật Bản và giá trị mà chúng đem lại với số tiền bỏ ra.

Trong hàng chục năm, Đức và Nhật Bản đã cạnh tranh nhau quyết liệt để giành lấy vị trí nhà xuất khẩu ô tô số một thế giới.

Tuy nhiên, theo tờ Economist, thế thống trị của hai nước này đã sắp kết thúc. Trung Quốc, nhà sản xuất ô tô lớn nhất thế giới, đang trên đà vượt mặt các quốc gia đối thủ cả trên phương diện xuất khẩu. 

Mới chỉ vài năm trước, nỗ lực mở rộng sang thị trường nước ngoài của các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc vẫn còn bị đình trệ. Năm 2015, Trung Quốc xuất khẩu được 375.000 chiếc ô tô ra nước ngoài, chỉ bằng những gì Đức và Nhật Bản bán ra trong một tháng.

Nhưng đến khoảng năm 2020, Trung Quốc đã thay đổi. Năm 2021, Trung Quốc xuất khẩu được gần 1,6 triệu ô tô. Đến năm 2022, con số tăng lên thành 2,7 triệu chiếc.

Dự kiến doanh số bán xe quốc tế của Trung Quốc sẽ tăng cao hơn nữa trong năm 2023. Dữ liệu hải quan cho thấy Trung Quốc đã xuất gần 2 triệu chiếc xe ra nước ngoài trong 6 tháng đầu năm, tương đương hơn 10.000 chiếc mỗi ngày.

Sở hữu ngành công nghiệp ô tô còn khá non trẻ, Trung Quốc chủ yếu xuất khẩu xe sang những nước nghèo. Song, giờ đây nhiều người tiêu dùng phương Tây cũng đã bắt mua xe do Trung Quốc sản xuất.

Trong nửa đầu năm 2023, lượng xe hơi Trung Quốc xuất khẩu sang Australia đã tăng gấp ba lần so với cùng kỳ năm trước, lên đến hơn 100.000 chiếc, doanh số sang Tây Ban Nha tăng gấp 17 lần lên gần 70.000 chiếc.

Nhưng nhiều chiếc xe trong số đó mang thương hiệu phương Tây. Khoảng 1/10 số xe xuất khẩu trong năm 2022 đến từ hãng xe điện Tesla của tỷ phú Elon Musk.

MG, khởi đầu là một thương hiệu của Anh và Volvo, hiện thuộc sở hữu của các công ty Trung Quốc. Các mẫu xe của thương hiệu này cũng chiếm một lượng lớn xe được bán ra nước ngoài.

Yếu tố thay đổi cuộc chơi

Hoạt động xuất khẩu ô tô của Trung Quốc bùng nổ một phần là nhờ tri thức trong lĩnh vực xe điện. Dù có sức mạnh sản xuất đáng nể, Trung Quốc chưa bao giờ làm chủ được động cơ đốt trong - loại động cơ có hàng trăm bộ phận chuyển động và rất khó lắp ráp.

Sự xuất hiện của xe điện giúp Trung Quốc bắt kịp với các đối thủ, bởi loại xe này có cấu tạo đơn giản hơn và dễ chế tạo hơn.

Từ năm 2009 đến 2019, Bắc Kinh đã rót 676 tỷ nhân dân tệ (tương đương khoảng 100 tỷ USD) cho công nghệ xe điện, góp phần đưa Trung Quốc tiến lên vị thế dẫn đầu. Ngày nay, xe điện chiếm khoảng 1/5 doanh số ô tô bán ra ở Trung Quốc và 1/3 số xe xuất khẩu. Trong khi đó, tỷ trọng của xe điện trong tổng số xe xuất khẩu của Nhật Bản và Đức lần lượt là 4% và 20%.

Xung đột Nga - Ukraine cũng khiến xuất khẩu của Trung Quốc sang Nga tăng mạnh. Sau khi Nga tấn công Ukraine hồi tháng 2/2022, hầu hết các nhà sản xuất xe phương Tây đã dừng hoạt động ở Nga.

Doanh nghiệp Trung Quốc đã giành lấy thị phần mà những công ty này bỏ lại. Hãng phân tích Autostat cho biết trong nửa đầu năm 2023, Nga nhập khẩu gần 300.000 ô tô Trung Quốc, trị giá 4,5 tỷ USD, tăng gấp 6 lần so với năm 2022.

Động cơ xuất khẩu mới của Trung Quốc có vẻ sẽ hoạt động tốt thêm một thời gian nữa. Công ty tư vấn AlixPartners ước tính rằng doanh số quốc tế của các mẫu ô tô mang nhãn hiệu Trung Quốc có thể đạt 9 triệu chiếc vào năm 2030, gấp đôi số xe Nhật Bản xuất khẩu được trong năm 2022.

Tại phương Tây, các hãng xe Trung Quốc vẫn chưa được nhiều người biết đến, nhưng chúng được ưa chuộng tại các thị trường mới nổi như Brazil nhờ mức giá rẻ. Trung bình giá xe do Trung Quốc sản xuất chỉ bằng 40% xe hơi của Đức.

Tuy nhiên, Trung Quốc vẫn còn phải đối mặt với một số chướng ngại vật. Các nhà sản xuất xe điện Trung Quốc đang tạo ra được doanh thu lớn nhưng chỉ ít công ty kiếm được lợi nhuận. Ngành công nghiệp này còn được hỗ trợ bởi trợ cấp của chính phủ, nhưng trợ cấp chưa chắc sẽ kéo dài vĩnh viễn.