Những nút thắt lớn trong quá trình xử lí nợ xấu các ngân hàng

Những dấu hiệu tích cực từ Nghị quyết 42

Sáng nay (30/9), tại  Diễn đàn Toàn cảnh ngân hàng Việt Nam 2020 đại diện Ngân hàng Nhà nước (NHNN) và các chuyên gia đã cùng nhau thảo luận về quá trình tái cơ cấu và xử lí nợ xấu trong thời gian qua đặc biệt là khi có Nghị quyết 42. 

Phát biểu tại Diễn đàn, Phó Thống đốc NHNN Nguyễn Kim Anh khẳng định Nghị quyết 42 là văn bản có giá trị pháp lí rất quan trọng, tạo cơ chế đồng bộ, thống nhất, hiệu quả, khả thi nhằm đảm bảo quyền của chủ nợ trong xử lí nợ xấu. 

Đến nay, Nghị quyết 42 và Quyết định 1058 đã đi vào triển khai được hơn 3 năm, có thể khẳng định các giải pháp đồng bộ trong hai văn bản qui phạm trên đã tạo ra những dấu ấn rõ nét và chuyển biến tích cực trong công tác xử lí nợ xấu và cơ cấu lại các TCTD.

Về kết quả cơ cấu lại hệ thống các TCTD gắn với xử lí nợ xấu, ông Trần Đăng Phi, Phó Chánh Thanh tra (Cơ quan Thanh tra giám sát ngân hàng – NHNN), cho biết đến nay, khuôn khổ pháp lí về tiền tệ và ngân hàng được hoàn thiện, phù hợp với thông lệ quốc tế và thực tế ở Việt Nam. Tính minh bạch trong hoạt động tín dụng của TCTD, tỉ lệ nợ xấu từng bước được cải thiện.

Sau khi Nghị quyết số 42 có hiệu lực (từ 15/8/2017 đến tháng 8/2020), kết quả thu hồi từ biện pháp bán nợ tăng gấp hơn 4 lần so với giai đoạn trước đó (từ 2013 đến ngày 14/8/2017); thu hồi nợ từ biện pháp xử lí TSBĐ tăng gấp 1,5 lần. 

Cùng với đó, tình trạng sở hữu chéo, đầu tư chéo trong hệ thống các TCTD đã được xử lí một bước quan trọng. Tình trạng cổ đông, nhóm cổ đông lớn thao túng, chi phối ngân hàng về cơ bản được kiểm soát, đẩy mạnh thoái vốn ngoài ngành. Toàn ngành ngân hàng phấn đấu cuối năm 2020 đưa nợ xấu nội bảng và nợ tiềm ẩn về dưới mức 3%.

Ông Đỗ Giang Nam, Phó Tổng Giám đốc Công ty Quản lí tài sản (VAMC), chia sẻ sự khác biệt cơ bản của thời kì này so với thời kì trước đó là ý thức của người trả nợ tăng cao rõ rệt. Việc cho phép ngân hàng, VAMC thực hiện thu giữ tài sản khiến số tiền thu nợ từ biện pháp tự trả nợ tăng cao.

Vẫn còn những nút thắt lớn

Mặc dù những con số thu hồi nợ xấu có bước đột phá nhưng bên cạnh đó vẫn còn nhiều vấn đề khó khăn, vướng mắc đang cản trở quá trình xử lí nợ xấu của các ngân hàng hiện nay.

Ông Nguyễn Thế Huân, Thành viên HĐQT VietinBank, cho biết tiến độ xử lí thu hồi nợ qua toà án còn rất chậm, kéo dài khoảng 12 - 18 tháng thậm chí có vụ kéo dài nhiều năm, tiến độ thi hành án còn rất chậm.

"Khi phát sinh nợ xấu, đi thu hồi nợ mà không có sự hợp tác của khách hàng thì cực kì khó khăn. Khi kiện ra toà, ngân hàng gặp vô vàn khó khăn, rắc rối khi khách hàng tạo ra các tranh chấp mới, để trì hoãn, kéo dài để ngân hàng phải đưa ra những đề nghị có lợi cho họ như miễn, giảm lãi,...", ông Huân nói.

Trong ba nội dung quan trọng hỗ trợ cho việc xử lí nợ xấu là: quyền thu giữ tài sản thế chấp của TCTD việc xử lí nợ xấu và tài sản đảm bảo theo thủ tục rút gọn và việc mua bán nợ xấu thì mới chỉ có nội dung đầu tiên được áp dụng. Hai phần còn lại gần như không có chuyển biến gì, theo Luật sư Trương Thanh Đức, Chủ tịch Hội đồng Thành viên BASICO.

Ông Đức cũng chỉ ra rằng cho tới thời điểm hiện tại vẫn chưa có vụ nào được xử lí theo thủ tục rút gọn; thị trường mua bán nợ thật sự hầu như chưa diễn ra trên thực tế. Do đó, ông cho rằng cần tiếp tục sửa Nghị quyết, sửa luật để tháo gỡ những vướng mắc này, thúc đẩy quá trình xử lí nợ xấu.

Năm 2020, dịch COVID-19 là một trong những yếu tố tác động mạnh mẽ tới nền kinh tế nói chung và hệ thống ngân hàng nói riêng và ảnh hưởng đó thể hiện rõ nét ở những con số nợ xấu. Theo chuyên gia kinh tế Cấn Văn Lực, có thể nói rằng COVID-19 đã cuốn phăng đi rất nhiều nỗ lực xử lí nợ xấu của các ngân hàng trong ba năm trở lại đây.

Nói về những vấn đề đặt ra đối với công tác cơ cấu lại hệ thống TCTD và xử lí nợ xấu trong giai đoạn 2021 - 2025, ông Cấn Văn Lực cho rằng điều các ngân hàng cần nhất trong quá trình xử lí nợ hiện tại là sự đồng hành quyết liệt hơn từ các bộ ban ngành, đẩy mạnh việc cho vay tái cấp vốn từ NHNN và điều chỉnh việc giãn, hoãn nợ theo Thông tư 01 ở mức độ phù hợp.

"Cho phép giữ nguyên nhóm nợ, giãn hoãn tới một mức phù hợp, nhưng nếu lâu quá sẽ thiếu tính thực chất, bền vững, nhưng ngắn quá có thể là cú sốc, nên NHNN cần tính toán thời điểm phù hợp nên ở mức nào", ông nói. 

Ông cũng đưa giả thiết, đề xuất thời gian giãn, hoãn nợ theo Thông tư 01 là hết 2021, tại thời điểm có thể dịch bệnh được kiểm soát tốt hơn, tiềm lực của ngân hàng và doanh nghiệp cũng được nâng cao.

Theo ông, cần luật hóa Nghị quyết số 42 trở thành một bộ luật xử lý nợ xấu để đảm bảo tính nhất quán và đồng bộ, đặc biệt là tính cưỡng chế, cùng sự vào cuộc của nhiều cơ quan để bộ luật có tính mạnh mẽ hơn. Đồng thời, cần phải có thị trường mua bán nợ theo đúng nghĩa.

"Một thị trường nợ sẽ tăng tính thanh khoản của thị trường mua bán nợ, và sau đó là hỗ trợ thị trường trái phiếu phát triển", ông nói thêm.