Luật sư: CEO siêu doanh nghiệp vốn 500.000 tỷ không hiểu khái niệm vốn điều lệ khi thành lập doanh nghiệp

Câu chuyện siêu doanh nghiệp có vốn điều lệ 500.000 tỷ đồng ngày càng thu hút sự quan tâm của nhiều người đặc biệt sau phát biểu "không có tiền, chỉ có chất xám" của vị CEO 35 tuổi và những kế hoạch huy động vốn mơ hồ.

Liên quan tới vấn đề pháp lý về vốn điều lệ của công ty cổ phần (CTCP), Luật sư Đặng Bá Kỹ, Luật sư thành viên Công ty Luật TNJ (Đoàn Luật sư TP HCM) đã có bài phân tích các góc cạnh cần hiểu rõ khi thành lập doanh nghiệp.

Luật sư cho biết để xác định vốn điều lệ của CTCP, chúng ta phải phân định hai thời điểm khác nhau.

Một là, thời điểm tính từ khi đăng ký thành lập công ty tại cơ quan có thẩm quyền cho đến hết thời hạn 90 ngày, kể từ ngày đã được cấp giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp (tức là trong vòng 3 tháng đầu tiên kể từ ngày công ty được thành lập).

Hai là, thời điểm kể từ sau khi công ty đã được cấp giấy chứng nhận doanh nghiệp vượt quá 90 ngày (tức công ty đã được thành lập trên 3 tháng).

Tại sao lại có mốc thời điểm là trong vòng 90 ngày (3 tháng) kể từ ngày công ty được thành lập và mốc thời điểm sau đó?

Luật sư lý giải vào thời điểm nộp hồ sơ đăng ký doanh nghiệp để thành lập công ty, thì Luật doanh nghiệp không yêu cầu góp vốn ngay, cho nên có thể đăng ký thành lập công ty với vốn điều lệ hàng vạn, triệu hay tỷ đồng, dù chưa có đồng nào. 

Chỉ khi nào công ty đã được cấp giấy chứng nhận doanh nghiệp, thì kể từ ngày này cho đến hết 90 ngày tiếp theo (trong vòng 3 tháng), cổ đông mới bắt buộc phải góp đủ số vốn (thanh toán giá trị cổ phần) đã đăng ký mua (cam kết góp).

Ví dụ 1: A, B, C cùng thỏa thuận thành lập công ty D. Họ xác định vốn điều lệ công ty là 9 tỷ đồng, mỗi người góp 3 tỷ. Ngày 1/7/2021, họ nộp hồ sơ đăng ký thành lập doanh nghiệp, thì vào thời điểm này, họ không cần chứng minh mình có tiền. 

Giả định ngày 5/7/2021, họ được cấp giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp (ngày doanh nghiệp được thành lập), thì trong vòng 90 ngày, tức cho đến hết ngày 5/10/2021, họ mới bắt buộc phải góp đủ số vốn này.

Trên cơ sở đó, theo quy định của Luật, Luật sư cho rằng: "Vốn điều lệ của CTCP khi đăng ký thành lập doanh nghiệp là tổng mệnh giá cổ phần các loại đã được đăng ký mua và được ghi trong Điều lệ công ty", nghĩa rằng vốn điều lệ của CTCP vào thời điểm thành lập, chính là vốn mà các cổ đông đã cam kết sẽ góp. 

Ở đây, Luật sư cho rằng phải lưu ý thuật ngữ "đã được đăng ký mua" (đã cam kết sẽ góp) mà không phải là là vốn dự kiến sẽ huy động sau khi thành lập. 

Theo đó một khi "siêu công ty 500.000 tỷ" đã đăng ký thành lập với vốn điều lệ như thế, có nghĩa rằng các cổ đông sáng lập (theo thông tin là 3 người) đã đăng ký mua (cam kết sẽ góp) toàn bộ 500.000 tỷ này và những người này buộc phải góp đủ số tiền vừa nêu trong thời hạn 3 tháng kể từ ngày được thành lập. 

Ngoài ra, cũng cần phải hiểu thêm, Luật quy định: "Các cổ đông sáng lập phải cùng nhau đăng ký mua ít nhất 20% tổng số cổ phần phổ thông được quyền chào bán khi đăng ký thành lập doanh nghiệp", chứ không phải 20% vốn điều lệ. 

Do đó vốn điều lệ của CTCP khi đăng ký thành lập doanh nghiệp là tổng mệnh giá cổ phần các loại đã được đăng ký mua và được ghi trong Điều lệ công ty, mà không phải vốn dự kiến huy động hay một tỷ lệ nào đó.

Cho nên, Luật sư cho rằng việc ông Nguyễn Vũ Quốc Anh, cổ đông lớn nhất, đồng thời là người đại diện pháp luật và Tổng giám đốc CTCP Tập đoàn Đầu tư Công nghệ Tự động Toàn Cầu (Auto Investment Group) nói rằng hiện tại "không có tiền, nhưng khẳng định không "nổ", chất xám và ý tưởng của ông ấy sẽ giúp huy động vốn từ những nguồn khác chứng tỏ "ông không hiểu khái niệm vốn điều lệ khi thành lập doanh nghiệp".

Sau khi hết thời hạn 90 ngày nêu trên, nếu những cổ đông nào đã đăng ký mua cổ phần (cam kết góp vốn) nhưng đã không thực góp (không thanh toán), sẽ không còn là cổ đông của công ty nữa. Người nào góp (thanh toán) chỉ một phần vốn đã đăng ký, cam kết thì chỉ có quyền tương ứng với số tiền thực tế đã góp đó. 

Trong thời hạn 30 ngày tiếp theo (sau khi kết thúc 90 ngày nêu trên), công ty phải thực hiện thủ tục đăng ký lại vốn điêu lệ tương ứng với số vốn đã thực góp (cổ phần đã thực thanh toán).

Ví dụ 2: A, B, C cùng thỏa thuận thành lập công ty D. Họ xác định vốn điều lệ công ty là 9 tỷ đồng, mỗi người góp 3 tỷ. Ngày 5/7/2021, họ được cấp giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp (ngày doanh nghiệp được thành lập), thì trong vòng 90 ngày, tức cho đến hết ngày 5/10/2021, họ mới bắt buộc phải góp đủ số vốn này. 

Giả định hết ngày 5/10/2021, mà mỗi người chỉ góp được 500 triệu đồng, thì công ty buộc phải làm thủ tục giảm vốn điều lệ từ 9 tỷ xuống 1,5 tỷ. 

Trừ khi có một người khác xuất hiện và góp đủ 7,5 tỷ còn thiếu, thì công ty không phải đăng ký giảm vốn điều lệ, nhưng phải đăng ký biến động về cổ đông sáng lập.

Sau khi kết thúc các mốc thời hạn nêu trên (bao gồm 90 ngày kể từ khi thành lập để thanh toán, góp đủ vốn và 30 ngày tiếp theo để đăng ký giảm vốn điều lệ nếu không góp đủ), kể từ đây, vốn điều lệ của CTCP là tổng mệnh giá cổ phần các loại đã bán, tức là chỉ bao gồm những loại cổ phần đã được cổ đông thanh toán đầy đủ cho công ty.

Khác với giai đoạn thành lập, là công ty có thể tự khai vốn điều lệ, dù chưa có đồng nào, thì trong quá trình hoạt động này, việc tăng vốn điều lệ chỉ được tiến hành đăng ký, khi vốn điều lệ đã thực có tăng lên (tức có rồi mới được đăng ký).

Từ phân tích trên, Luật sư Đặng Bá Kỹ cho thấy "siêu công ty 500.000 tỷ" đã có dấu hiệu vi phạm điều cấm của luật, khi đã "kê khai khống vốn điều lệ. Còn việc các cá nhân không góp đủ, thì phải đợi kết thúc 90 ngày như trên, mới khẳng định được.

Tuy nhiên, ngay cả khi việc họ không góp đủ vốn như cam kết, thì cũng không đồng nghĩa các cá nhân này sẽ bị phạt từ 10 đến 20 triệu đồng, mà họ chỉ bị phạt khi không góp đủ số vốn nhưng đã không hề làm thủ tục đăng ký giảm vốn điều lệ trong 30 ngày như đã nêu trên.

Có nghĩa rằng, nếu các cá nhân này góp không đủ, nhưng đã làm đúng và đủ thục tục giảm vốn điều lệ, thì cũng không bị phạt.

Luật sư cũng chia sẻ thêm rằng: "Có lẽ, vì muốn tạo thuận lợi cho công cuộc đại khởi nghiệp, mà pháp luật hiện hành, quy định rất thoáng, cho khâu thành lập doanh nghiệp, theo chế độ "hậu kiểm" thay vì "tiền kiểm", tức chỉ tiến hành kiểm tra, giám sát sau khi doanh nghiệp đã được thành lập. Nhưng cũng chính vì thế mới có những câu chuyện khôi hài với những siêu công ty toàn ảo như vậy".

Luật sư Đặng Bá Kỹ

(Bài viết được trích dẫn dựa trên sự đồng ý của tác giả)