Lo ngại Việt Nam làm điểm trung chuyển cho gỗ Trung Quốc ngày càng cao

Tăng 'thần tốc' và những cảnh báo liên tiếp về việc 'mượn' đường xuất khẩu của gỗ Trung Quốc

Cục chế biến và phát triển thị trường nông sản (Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn) cho biết giá trị xuất khẩu gỗ và các sản phẩm gỗ tháng 9/2019 ước đạt 842 triệu USD. 

Theo đó, lũy kế xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ 9 tháng đầu năm 2019 ước đạt 7,5 tỉ USD, tăng 16,8% so với cùng kì năm 2018. 

Ở chiều ngược lại, giá trị nhập khẩu mặt hàng gỗ và sản phẩm gỗ 9 tháng đầu năm đạt 1,87 tỉ USD, tăng 13% so với cùng kì năm 2018.

Riêng 8 tháng đầu năm 2019, Trung Quốc là thị trường lớn nhất của Việt Nam đạt con số hơn 365 triệu USD, chiếm hơn 21% tổng kim ngạch nhập khẩu.

Đáng chý ý, nhiều nghiên cứu đã cảnh báo các rủi ro cho các ngành sản xuất xuất khẩu của Việt Nam, đặc biệt là ngành gỗ với một số bằng chứng về gian lận thương mại, xuất xứ hàng hóa từ Trung Quốc được xuất khẩu vào thị trường Mỹ qua con đường khác nhằm né thuế, nhất là đối với các sản phẩm gỗ dán (HS 4412).

Thực tế, nguy cơ này không còn là cảnh báo mà đã là sự thật. Đó là trường hợp mặt hàng gỗ dán Việt Nam xuất sang Mỹ tăng vọt, trùng với tình trạng cũng mặt hàng này từ Trung Quốc đưa vào Việt Nam tăng tương đương.

Cụ thể, nếu như xuất khẩu gỗ dán sang Mỹ chỉ là 53 triệu USD trong 2010 thì đến năm 2017, con số này lên tới 387 triệu USD, năm 2018 đạt 632 triệu USD và đến hết 7 tháng đầu năm 2019, xuất khẩu gỗ dán sang Mỹ đã đạt 368 triệu USD.

Trong khi đó, nhập khẩu gỗ dán và ván bóc (nguyên liệu làm gỗ dán) cả nước đạt 320,2 triệu USD trong năm 2018, chỉ tăng 22,7% về giá trị so với 2017. Trong 3 tháng đầu năm 2019 đạt 72 triệu USD, tăng đến 33% về giá trị so với cùng kì 2018. 

Trong số này, nhập khẩu từ Trung Quốc trong 3 tháng đầu năm nay đạt 60,7 triệu USD, tăng 36,8% so với cùng kì năm ngoái, chiếm tỉ trọng đến 84,3% tổng giá trị nhập khẩu của cả nước.

Theo Cục chế biến và phát triển thị trường nông sản điều này có thể dẫn đến những quan ngại Mỹ sẽ áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại để chống lẩn tránh thuế đối với các sản phẩm gỗ dán của Việt Nam cũng như nguy cơ Trung Quốc "mượn" nguồn gốc xuất xứ của Việt Nam để xuất khẩu sang Mỹ.

Đồng quan điểm, Bộ Công thương cho rằng trong bối cảnh mặt hàng gỗ dán nhập khẩu từ Trung Quốc bị Mỹ áp thuế chống bán phá giá, thuế chống trợ cấp và đến nay thuế suất nhập khẩu đã nâng lên từ 10% lên 25% đã và đang làm gia tăng nguy cơ gian lận thương mại về xuất xứ hàng hóa, có khả năng tác động tiêu cực đến sản xuất, chế biến gỗ dán của Việt Nam.

Nhập khẩu gỗ dán sang Mỹ tăng mạnh kéo theo nhiều lo ngại hàng Trung Quốc "núp bóng" hàng Việt. Nguồn: Thanh Niên.

Và mới đây Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương) cũng đã đưa ra danh sách 13 sản phẩm có nguy cơ bị điều tra phòng vệ thương mại hoặc điều tra chống lẩn tránh thuế của các thị trường lớn như Mỹ, châu Âu và Canada. 

Trong đó, gỗ dán bị cảnh báo mức độ 4 là mức độ cao nhất.

Thực tế này cũng đang khiến nhiều doanh nghiệp xuất khẩu gỗ của Việt Nam lo ngại. 

Trao đổi với người viết, ông Lê Trần Anh Tú, Giám đốc công ty Gỗ Ledecor cho hay: "Hiện giờ có một số doanh nghiệp sử dụng công đoạn đầu ở Trung Quốc. Do hiện giờ thuế từ Trung Quốc qua Mỹ cao quá cho nên một số doanh nghiệp của Việt Nam và Trung Quốc bắt tay nhau nhằm lẩn tránh thuế. 

Ví dụ như với một sản phẩm thành phẩm thì trong đó 40 - 60% là làm tại Trung Quốc, sau đó nhập về hoàn thiện rồi xuất đi. Những trường hợp này nếu Mỹ biết được thì khả năng sẽ đánh thuế với đồ gỗ của Việt Nam".

Theo các doanh nghiệp một trong những nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này là nguồn nguyên liệu gỗ trong nước không đáp ứng được cho nhu cầu sản xuất trong nước.

Ông Trần Quốc Mạnh, Chủ Tịch HĐQT CTCP phát triển Sản xuất thương mại Sài Gòn (SADACO), cho hay: "Doanh nghiệp Việt Nam sử dụng khoảng 60 - 70% nguồn nguyên liệu nhập khẩu từ nước ngoài. Tỉ trọng này gần đây giảm xuống còn khoảng 50% do nguồn gỗ nguyên liệu trong nước tăng lên. 

Việc xác định nguồn gốc nguyên liệu gỗ mua từ các nước là cực kì khó khăn. Nếu nhập từ một số nước phát triển như Đức, Pháp hay Mỹ… thì chuẩn rồi. Nhưng gỗ từ một số nước khác thì khó hơn nhiều".

Sớm ngăn chặn gian lận thương mại trong xuất khẩu gỗ trước khi quá muộn

Theo ông Nguyễn Chánh Phương, Phó chủ tịch Hội Thủ công Mỹ nghệ và Chế biến gỗ TP HCM (HAWA): "Chúng tôi đang tích cực tìm hiểu về vấn đề các doanh nghiệp có liên kết với công ty Trung Quốc và Việt Nam liên kết nhằm lẩn tránh thuế. 

Nếu có doanh nghiệp nào trong hiệp Hội chúng tôi thực hiện hành vi này sẽ có những hình thức xử lí xứng đáng.

Cụ thể nhất là sẽ nhờ sự can thiệp từ phía những cơ quan có thẩm quyền để xử lí, nhằm tránh ảnh hưởng đến thương hiệu cũng như việc xuất khẩu gỗ của các doanh nghiệp làm ăn chân chính".

Theo đó, các doanh nghiệp ngành gỗ phải hết sức thận trọng trước sự nghi ngờ việc các công ty Trung Quốc lấy Việt Nam làm điểm "trung chuyển", cần thực hiện các chính sách cho đúng, kiểm soát chặt chẽ việc cấp giấy, tránh việc gian lận thương mại.

Đồng thời, kịp thời phát hiện và thông báo đến cơ quan quản lí Nhà nước để xử lí các hành vi gian lận thương mại.

Các sản phẩm gỗ của Việ Nam hiện đang xuất khẩu sang các thị trường chính như Mỹ, Nhật Bản, Anh, Đức, Đài Loan, Trung Quốc...Ảnh: Như Huỳnh.

Không chỉ tăng mạnh về giá trị xuất nhập khẩu, theo báo cáo của Cục Đầu tư nước ngoài, 9 tháng năm 2019 tổng số vốn đầu tư nước ngoài vào ngành gỗ tăng gần 1,2 lần so với năm 2018. Kết quả này cho thấy ngành gỗ đang hút mạnh vốn đầu tư.

Tuy nhiên, theo Hiệp hội Chế biến gỗ Bình Dương bên cạnh làn sóng đầu tư vào ngành gỗ từ các dự án đầu tư nước ngoài sẽ gây khó khăn trong việc kiểm soát chất lượng các dự án này. 

Theo đó, Việt Nam có nguy cơ phải tiếp nhận các dự án có qui mô nhỏ, công nghệ lạc hậu, không bảo đảm các yêu cầu về môi trường, cũng như tiềm ẩn nguy cơ gian lận thương mại, giả xuất xứ hàng hóa để lợi dụng thuế nhập khẩu thấp hơn từ Việt Nam so với từ Trung Quốc sang Mỹ.

Ông Điền Quang Hiệp, Chủ tịch Chủ tịch Hiệp hội Chế biến gỗ Bình Dương (BIFA), cho biết ngành chế biến gỗ của Việt Nam đang có cơ hội lớn để xuất khẩu tăng trưởng mạnh. 

Điều cần thiết chính là các doanh nghiệp chế biến gỗ trong nước cần có sự liên kết chặt chẽ cùng chiếm lĩnh thị trường xuất khẩu. 

Trong bối cảnh làn sóng đầu tư nước ngoài vào ngành gỗ đang tăng nhanh, Nhà nước cần quản lí chặt chẽ, tránh tình trạng doanh nghiệp nước ngoài đầu tư vào Việt Nam chỉ nhằm né thuế và lẩn tránh nguồn gốc xuất xứ hàng hóa, thay vì làm ăn đàng hoàng.

Thực tế cho thấy, đã có tình trạng các nhà máy chế biến gỗ trong nước được mua bằng vốn của doanh nghiệp nước ngoài dưới dạng cổ phần, tạo ra các sản phẩm có xuất xứ tại Việt Nam và xuất đi Mỹ. 

Một số sản phẩm gỗ xuất khẩu của Việt Nam được giới thiệu tại các hội chợ, triển lãm quốc tế. Ảnh: Như Huỳnh.

Do đó, BIFA kiến nghị cơ quan quản lí cần đánh giá tổng thể về những rủi ro trong các dự án đầu tư nước ngoài đối với những sản phẩm xuất khẩu, như việc mở rộng dự án, các dự án mua cổ phần, mua bán, sáp nhập doanh nghiệp…

Nhà nước cũng cần đánh giá kĩ các dự án đầu tư nước ngoài vào ngành chế biến gỗ. Bởi thực chất, có không ít doanh nghiệp nước ngoài chỉ lấy giấy phép đầu tư để thuê thiết bị, nhà xưởng và nhân công Việt Nam sản xuất các sản phẩm phục vụ xuất khẩu, đặc biệt là thị trường Mỹ, đang chiếm gần 50% giá trị xuất khẩu gỗ của cả nước.

Bên cạnh đó, theo nhận định của các chuyên gia, nếu không sớm giải quyết tình trạng đồ gỗ Trung Quốc đội lốt Việt Nam xuất sang Mỹ thì sớm muộn sản phẩm gỗ của Việt Nam cũng sẽ bị phía Mỹ áp thuế bán phá giá.

Điển hình như việc Bộ Thương mại Mỹ (DOC) vừa khẳng định có việc lẫn tránh thuế đối với sản phẩm tôn mạ và sản phẩm thép cán nguội xuất khẩu từ Việt Nam.  

Cụ thể, DOC cho biết 2 sản phẩm này từ một số doanh nghiệp Việt Nam nhập nguồn nguyên liệu từ Đài Loan, Hàn Quốc. Do đó DOC quyết định áp mức thuế hơn 400% đối với sản phẩm thép của Việt Nam.