Liệu Libra có thể trở thành một hệ thống thanh toán mang tính cách mạng?

Thị trường tiềm năng nằm ở các quốc gia đang phát triển

Libra được kì vọng có thể vào hoạt động trong nửa đầu năm 2019 thế nhưng những yếu tố bất định về luật pháp các quốc gia có thể là điều làm kế hoạch này chậm lại. (Ảnh: The Verge)

Libra được Facebook phát triển hướng đến phần thị trường dịch vụ tài chính có tiềm năng khồng lồ nằm ở các quốc gia đang phát triển, nơi hàng triệu người dùng chưa được tiếp cận với các dịch vụ tài chính đa dạng, và thậm chí còn chưa có tài khoản ngân hàng truyền thống. 

Dù vậy, liệu hàng tỉ người dùng này có sẵn sàng cho một cuộc chuyển đổi hay không thì vẫn còn là một ẩn số.

Mỹ, Châu Âu và các quốc gia phát triển có một hệ thống thanh toán rộng khắp và rất hiệu quả. 

Thực tế này cho phép công dân mua và bán hàng trong thời gian thực và có thể chuyển tiền cho nhau thông qua các ứng dụng nhưu Zelle, PayPal hay Venmo. Đó là lý do các công ty gia nhập tổ chức Libra Association của Facebook cũng như các các tổ chức phi lợi nhuận khác đang phát triển các dự án tượng tự đều nói rằng, tiềm năng của Libra nằm ở những thị trường khác.

Ở các quốc gia đang phát triển triển, hàng chục triệu người dùng vẫn sống rất xa ngân hàng hoặc các trung tâm chuyển tiền, hoặc đồng tiền mà họ sử dụng chịu tác động lớn từ tỉ lệ lạm phát cao hoặc biến động mạnh. 

Libra giải quyết vấn đề này bằng cách cung cấp một đồng tiền số có tính ổn định cao, mang tính chất toàn cầu, cho phép chuyển qua lại dễ dàng giữa người dùng và doanh nghiệp mà không cần thiết lập một hệ thống cơ sở thanh toán. Các chi phí liên quan, dù chưa được công bố, nhưng có thể sẽ rất thấp.

Trong khoảng một thập niên trở lại đây, người dân tại các quốc gia đang phát triển đang đón nhận cách dùng điện thoại như một cách để lưu trữ tiền, đồng thời thực hiện chuyển tiền thông ua các tin nhắn văn bản. Đây là một cách thường xuyên được áp dụng tại các quốc gia nơi hệ thống ngân hàng chưa phát triển hoặc quá đắt đỏ.

"Cả châu Phi đang không sử dụng thẻ và chuyển thẳng sang thanh toán qua di động," Sanjay Sakhrani, một nhà phân tích ngành công nghiệp tại Keefe, Bruyette & Woods chia sẻ. 

Dù vậy, loại hình thanh toán này lại bị giới hạn bởi loại nhà mạng mà mỗi người đang sử dụng. Vì thế, không khó để thấy nhiều người châu Phi mang bên mình rất nhiều điện thoại di động để có thể sử dụng đúng hệ thống chuyển tiền.

Thành phố Cucuta ở Colombia có thể là nơi Libra tạo ra được sự khác biệt.

Tại nhiều quốc gia, Western Union là dịch vụ chuyển tiền quốc tế được yêu thích. Điểm trừ của dịch vụ này là chi phí khá cao. (Ảnh: Fortune)

Mỗi ngày, hàng nghìn người Venezuela vẫn tràn sang thành phố này để mua thực phẩm và thuốc thang vốn khan hiếm ở quê nhà. 

Với nhiều người, điểm dừng chân đầu tiên là Western Union, nơi họ xếp hàng nhiều giờ để đợi nhận tiền mặt được người thân gửi đang sống ở nước ngoài gửi về. Nhu cầu chuyển tiền tại đây lớn đến mức nhiều người đôi khi phải xếp hàng từ đêm trước đó để đợi chi nhánh mở cửa bằng cách ngủ luôn trên vỉa hè.

Tiền số trong khi đó có thể giúp việc chuyển tiền dễ dàng hơn khi không cần tới tài khoản ngân hàng và cũng giúp tiết kiệm nhiều giờ đồng hồ. Sử dụng nó cũng an toàn hơn, Taypson Sanchez, một nhà phát triển phần mềm địa phương, nhận định do giảm bớt nguy cơ trộm cướp.

Mặc dù những lợi ích rõ nét, rất ít thương gia ở Cucuta đang chấp nhận tiền số.

"Các thương gia lo lắng về giá trị biến động" của các đồng tiền số như bitcoin, Sanchez nói thêm. Anh là đồng sáng lập của Panda Exchange, một startup thanh toán điện tử. Một số người khác lại thấy ví điện tử tiền số khó dùng và lo ngại về tính pháp lý củ nó.

Sanchez hy vọng Libra của Facebook có thể giúp vượt qua một số trở ngại. "Họ có một nền tảng mạnh với rất nhiều người dùng", anh chia sẻ. "Họ có thể chạm đến cuộc sống hàng ngày của người dùng không quá biết nhiều về công nghệ. Một điều mà nhiều công ty hiện nay chưa thể làm được".

Những tranh cãi xung quanh sự phù hợp của Libra

Các thành viên trong Libra Association được công bố ở thời điểm Facebook công bố đồng tiền này. Ông lớn mạng xã hội kì vọng Libra Association có thể có đến 100 thành viên. (Ảnh: CNET)

Vodafone, một nhà mạng có sự hiện diễn rõ nét ở châu Phi và nhiều quốc gia đang phát triển, cũng đang vận hành một hệ thống ví điện tử di động riêng của mình mang tên M-Pesa. 

Trong vai trò một nhà mạng lớn ở Châu Phi, Vodafone nhận thấy rõ tiềm năng của Libra trong vai trò một phương tiện chuyển tiền chi phí thấp.

Vẫn còn rất nhiều dư địa để cải thiện. Theo Ngân hàng Thế giới (World Bank - WB), mức phí chuyển tiền quốc tế hiện đang xoay quanh 7%, trong khi đó ở các khu vực như châu Phi Hạ Sahara, mức phí có thể lên tới 10%.

Các công ty như Vodafone và tổ chức như Mercy Corp hay Women's World Banking gia nhập Libra Association ít nhất để đảm bảo "có một ghế" trong trường hợp Libra thực sự trở thành một kênh thanh toán phổ biến. 

Thực tế áp dụng Libra vẫn còn phải ít nhất một năm nữa mới được khởi động và có thể còn lâu hơn nữa.

Ở một chiều hướng khác, nhiều người lại cho rằng Libra là một lời giải sai lầm cho vấn đề tiếp cận dịch vụ tài chính của các quốc gia đang phát triển. 

Ở Trung Quốc, WeChat và AliPay là cách thanh toán thường được sử dụng cùng chi phí thấp. Chúng hiện đang được dùng bởi hàng tỉ người.

"Với tôi đó là cách dễ nhất cho các quốc gia đang phát triển", Nicholas Economides, giáo sư kinh tế học tại Đại học Kinh doanh Stern đồng thời là một chuyên gia trong lĩnh vực thương mại điện tử và hệ thống thanh toán, nói. "Bạn không cần phải tạo ra một đồng tiền mới. Bạn chỉ cần một ứng dụng phù hợp thôi".