Liên Hợp Quốc cảnh báo tai ương cho thế giới khi nguy cơ chiến tranh lan rộng, triển vọng hòa bình ngày càng xa

Tổng thư ký Antonio Guterres cho biết các chuyên gia đã đặt Đồng hồ Tận thế ở thời điểm 90 giây trước nửa đêm, mức cận kề nhất với thời điểm thảm họa toàn cầu.

Theo ông Guterres, xung đột tại Ukraine, thảm họa khí hậu và mối đe dọa hạt nhân gia tăng, chênh lệch giàu nghèo nới rộng và sự chia rẽ địa chính trị nghiêm trọng đang làm xói mòn tình đoàn kết và niềm tin toàn cầu.

Trong một bài phát biểu hôm 6/2, ông Guterres kêu gọi 193 quốc gia thành viên LHQ thay đổi việc ra quyết định dựa trên suy nghĩ ngắn hạn. Theo ông, đây là suy nghĩ “vô trách nhiệm” và các nước cần xem xét điều gì sẽ xảy ra trong tương lai trước khi hành động.

Ông Guterres cho biết lễ kỷ niệm 75 năm Tuyên ngôn Quốc tế Nhân quyền năm nay sẽ là một lời nhắc nhở rằng “tự do, công bằng và hòa bình” là quyền bất khả xâm phạm của tất cả mọi người.

Giải quyết xung đột

Ông Guterres cho rằng sự chuyển đổi cần thiết ngày nay phải bắt đầu bằng hòa bình và bắt đầu tại Ukraine – nơi hy vọng hòa bình mờ nhạt dần và nguy cơ căng thẳng ngày càng leo thang. Ông bày tỏ lo sợ thế giới rơi vào một cuộc chiến trên diện rộng.

Theo ông Guterres, thế giới phải nỗ lực hơn nữa vì hòa bình, không chỉ tại Ukraine mà còn trong cuộc xung đột kéo dài hàng thập kỷ giữa Israel và Palestine - nơi giải pháp hòa bình giữa hai nhà nước ngày càng trở nên xa vời; và tại Afghanistan, nơi quyền của phụ nữ và trẻ em gái đang bị chà đạp; và các cuộc tấn công khủng bố chết người vẫn tiếp diễn; cũng như tại khu vực Sahel của châu Phi, với tình trạng an ninh đáng báo động.

Ông Guterres cũng kêu gọi tăng cường các nỗ lực hòa bình tại Myanmar, quốc gia đang phải đối mặt với bạo lực; và tại Haiti, nơi các băng đảng đe dọa cả đất nước; cũng như những nơi khác trên thế giới đang hứng chịu xung đột và khủng hoảng nhân đạo.

Tổng thư ký Guterres nhấn mạnh đã đến lúc tất cả các nước phải cam kết tuân thủ Hiến chương Liên hợp quốc kêu gọi giải quyết hòa bình các tranh chấp và tập trung vào việc ngăn ngừa và hòa giải xung đột.

Ông cho biết Chương trình nghị sự vì hòa bình mới của LHQ kêu gọi một loạt các sứ mệnh thực thi hòa bình và các hoạt động chống khủng bố dưới sự điều hành của các tổ chức khu vực và Liên minh châu Phi có thể trở thành một đối tác.

Ông Guterres cũng cho biết đã đến lúc các quốc gia hạt nhân từ bỏ quyền chủ động sử dụng vũ khí hạt nhân khi không bị tấn công, bao gồm cả vũ khí hạt nhân chiến thuật. Đây là loại vũ khí Nga có thể sử dụng tại Ukraine.

Ông nói: “Việc sử dụng vũ khí hạt nhân chiến thuật là vô lý. Chúng ta đang đứng trước nguy cơ cao nhất trong nhiều thập kỷ về một cuộc chiến tranh hạt nhân và cần chấm dứt mối đe dọa do 13.000 vũ khí hạt nhân được cất giữ trong các kho vũ khí trên khắp thế giới.”

Lời khuyên cho hệ thống tài chính

Đối với hệ thống tài chính toàn cầu, ông Guterres kêu gọi “chuyển đổi triệt để” và đặt nhu cầu của các nước đang phát triển vào trọng tâm chính sách.

Ông Guterres chỉ ra rằng trước tình trạng nghèo đói gia tăng trên khắp thế giới, chi phí vay mượn của các nước đang phát triển tăng gấp 5 lần so với các nền kinh tế phát triển, các nước thu nhập trung bình dễ bị tổn thương không nhận được các khoản vay ưu đãi và xóa nợ. Trong khi đó, 1% người giàu nhất thế giới nắm giữ gần như một nửa khối tài sản mới được tạo ra trong thập kỷ qua.

Theo ông Guterres, các ngân hàng phát triển đa phương phải thay đổi mô hình kinh doanh để đầu tư nhiều hơn vào các nước đang phát triển nhằm đạt được các mục tiêu của LHQ, trong đó có chấm dứt tình trạng nghèo đói cùng cực và giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu.

Thông điệp cho 2023

Ông Guterres nhận định 2023 là một năm của những hành động có thể thay đổi cục diện của tình trạng biến đổi khí hậu và giờ không phải là lúc cho những những lời bào chữa hay những bước đi thiếu suy nghĩ.

Thay vào đó, thế giới phải tập trung vào việc cắt giảm một nửa lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính trong thập kỷ này. Điều này đồng nghĩa với việc các nước phải hành động tham vọng hơn để cắt giảm ô nhiễm với việc đẩy nhanh quá trình chuyển đổi từ nhiên liệu hóa thạch sang năng lượng tái tạo, đặc biệt là tại 20 nền kinh tế toàn cầu giàu nhất thế giới.

Ông Guterres nhấn mạnh thêm mục tiêu trên cũng đồng nghĩa với việc cắt giảm lượng khí thải trong các ngành công nghiệp phát thải cao nhất như sản xuất thép, xi măng, vận tải biển và hàng không.

Đối với các nhà sản xuất nhiên liệu hóa thạch đang mở rộng sản xuất và thu lợi nhuận khổng lồ, ông Guterres đã đưa ra một thông điệp đặc biệt: “Nếu doanh nghiệp của bạn không thể thiết lập một lộ trình đáng tin cậy cho việc giảm lượng phát thải xuống 0, với các mục tiêu đến năm 2025 và 2030 cho tất cả các hoạt động, thì bạn nên dừng kinh doanh”.

Khi gửi lời mời đến các nhà lãnh đạo chính phủ, doanh nghiệp và tổ chức xã hội tham dự Hội nghị thượng đỉnh về Tham vọng Khí hậu vào tháng 9, ông cũng yêu cầu: “Hãy cho chúng tôi thấy hành động mạnh mẽ trong thập kỷ này và làm mới các kế hoạch tham vọng về giảm phát thải ròng, nếu không thì đừng xuất hiện”.