HSBC: Tỷ trọng hàng Việt Nam xuất khẩu sang Mỹ tăng lên 32% dù chịu tác động của thuế quan

Ngân hàng HSBC vừa công bố báo cáo với tiêu đề: "Vietnam at a glance – Tác động trớ trêu của thuế quan". Theo HSBC, tác động thuế đối ứng tưởng chừng sẽ khiến xuất khẩu của Việt Nam sụt giảm mạnh nhưng thực tế lại tăng trưởng.

Nhìn lại tháng 4, khi Tổng thống Trump cống bố thuế đối ứng lên tới 46% với Việt Nam, mức thuế cao đã gây sốc cho thị trường. Việt Nam sau đó đã đàm phán xuống còn 20%.

Phân tích về tác động của thuế đối ứng, các chuyên gia HSBC cho rằng sắc thuế này không đơn giản chỉ làm giảm động lực xuất khẩu của Việt Nam mà thậm chí còn thúc đẩy tăng trưởng bình quân 10 tháng đầu năm 2025 đạt mức 28% so với cùng kỳ năm trước .

Mức tăng này đạt được một phần nhờ hoạt động đẩy nhanh đơn hàng đặt trước (frontloading), đặc biệt là trong quý II khi các doanh nghiệp xuất khẩu đổ xô xuất khẩu hàng hóa, nhưng tác động của xu hướng này chưa giảm nhanh như dự đoán ban đầu.

Trong khi hầu hết nước trong khu vực đều ghi nhận ​​sự tiết chế đáng kể trong hoạt động xuất khẩu sang Mỹ thì tăng trưởng xuất khẩu của Việt Nam vẫn duy trì ở mức gần 30% so với cùng kỳ năm trước tính theo trung bình động ba tháng. Thái Lan cũng là quốc gia bất ngờ tương đối bền bỉ trong việc xuất khẩu sang Mỹ.

Giữa bối cảnh thuế quan do Mỹ áp đặt, các nhà hoạch định chính sách ASEAN đã nỗ lực đẩy nhanh các hiệp định thương mại tự do nhằm tìm kiếm các cơ hội thương mại đa dạng hơn ở những thị trường khác. Tuy nhiên, đây là một bài toán giữa lợi ích dài hạn và thiệt hại ngắn hạn, vì Mỹ rõ ràng là một thị trường xuất khẩu trọng yếu khó có thể bỏ qua trong ngắn hạn.

Việt Nam xuất khẩu nhiều vào Mỹ - với vai trò là thị trường tiêu dùng cuối cùng. Hiện nay, 32% hàng xuất khẩu của Việt Nam được xuất sang Mỹ. Mỹ luôn là nguồn đóng góp chủ yếu cho thặng dư thương mại của Việt Nam.

Sau khi thặng dư thương mại hàng tháng giảm gần một nửa xuống còn 1,3 tỷ USD trong nửa đầu năm 2025 so với năm 2024, con số này đã tăng lên 3 tỷ USD trong quý III năm 2025. Phần lớn sự bùng nổ thương mại với Mỹ đến từ lượng hàng điện tử xuất khẩu được duy trì ổn định ở mức cao.

Điều này đặt ra câu hỏi: Tại sao xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ lại mạnh mẽ hơn các quốc gia trong khu vực?

Để trả lời câu hỏi này, theo các chuyên gia HSBC, điều quan trọng là phải phân tích cơ cấu hàng hóa. Năm 2013, 60% hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ thuộc các ngành công nghiệp sản xuất nhẹ, như dệt may, giày dép và sản phẩm đồ chơi. Khi đó, các sản phẩm điện tử chỉ chiếm tỷ trọng khiêm tốn là 13%.

Tuy nhiên, xu hướng đã thay đổi khá nhanh và xuất khẩu điện tử đã ghi nhận mức tăng trưởng theo cấp số nhân. Xét theo tháng, tỷ trọng hàng điện tử từ mức từng chỉ bằng khoảng 1/7 so với nhóm hàng công nghiệp sản xuất nhẹ vào năm 2013, đã tăng lên gần tương đương vào năm 2024. Từ đầu năm 2025, nhóm hàng điện tử đã vượt nhóm hàng công nghiệp sản xuất nhẹ để trở thành mặt hàng xuất khẩu hàng đầu sang thị trường Mỹ.

Điều này phù hợp với sự tiến bộ của Việt Nam trong việc nâng cao vị thế trong chuỗi giá trị công nghệ. Kể từ khi căng thẳng thương mại Mỹ - Trung gia tăng, Việt Nam đã gia tăng vị thế trong khâu lắp ráp hoàn thiện đồ điện tử, chuyên về các sản phẩm điện tử tiêu dùng hoàn chỉnh.

Nhờ sự đầu tư liên tục của Samsung từ sớm vào năm 2007, Việt Nam đã chuyển mình thành một trung tâm sản xuất lớn, đảm nhận một nửa sản lượng điện thoại thông minh của Samsung.

Mặc dù vẫn chưa qua được Trung Quốc, thị phần xuất khẩu các ngành hàng liên quan đến điện thoại của Việt Nam đã tăng mạnh từ mức gần như bằng không trong chưa đầy 15 năm, dù gần đây có chút chững lại.

Bên cạnh điện tử tiêu dùng, vai trò của Việt Nam cũng ngày càng trở nên quan trọng hơn trong sản xuất chip xử lý (ICs) – một phân khúc có giá trị gia tăng cao hơn so với chỉ lắp ráp điện tử. Điều này nhờ vào đầu tư của Intel, công ty sản xuất 90% chip xử lý toàn cầu.

Bên cạnh thương mại, một chỉ số khác đáng chú ý là tình hình FDI, vì Việt Nam đã được hưởng lợi rất nhiều từ sự bùng nổ xuất khẩu do FDI thúc đẩy. Mặc dù FDI ghi nhận mức giảm 8% so với cùng kỳ từ đầu năm 2025 cho đến nay, quy mô FDI vẫn ở mức lớn đáng kể.

Đặc biệt, dòng vốn FDI vào lĩnh vực sản xuất hiện xấp xỉ mức trung bình trước đại dịch, mặc dù giảm so với mức cao của cùng kỳ năm ngoái. Điều thú vị là cơ cấu FDI cho thấy bức tranh rõ nét về sự dịch chuyển. FDI từ Hàn Quốc giảm mạnh tới 72% so với cùng kỳ năm trước, nhưng dòng vốn từ Trung Quốc đại lục và Mỹ đã tăng đáng kể để bù đắp một phần cho sự sụt giảm này.

Trong một năm đầy biến động về thuế quan, Việt Nam đã thúc đẩy thương mại với Mỹ, điều này đồng thời cũng làm tăng sự phụ thuộc vào Mỹ với tư cách là thị trường tiêu dùng cuối cùng, các chuyên gia từ HSBC đánh giá.

Nhìn chung, dường như tác động của thuế quan đối với nền kinh tế Việt Nam nhẹ hơn so với những quan ngại ban đầu. "Tuy nhiên, vẫn cần lưu ý đến những rủi ro thương mại tiềm ẩn và có lẽ vẫn còn quá sớm để đánh giá mức ảnh hưởng. Chúng ta cũng cần nhớ rằng phán quyết về thuế trung chuyển 40% và thuế theo ngành đối với bán dẫn vẫn chưa được đưa ra", báo cáo từ HSBC chỉ ra.