Góc nhìn đại biểu: Rà soát các quy định về đất tái định cư trong dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi)

Qua thảo luận, các đại biểu Quốc hội cho rằng, dự thảo Luật đất đai (sửa đổi) trình Quốc hội lần này đã được chỉnh lý, hoàn thiện nghiêm túc, tiếp thu nhiều ý kiến của Nhân dân và các đại biểu Quốc hội tại 03 kỳ họp Quốc hội, hội nghị đại biểu Quốc hội chuyên trách và đáp ứng yêu cầu trình Quốc hội thông qua tại Kỳ họp này.

Tuy nhiên để tiếp tục hoàn thiện dự thảo Luật, đảm bảo chất lượng trước khi được thông qua, các đại biểu đề nghị cơ quan soạn thảo cần tiếp tục rà soát các quy định liên quan đến đất tái định cư trong dự thảo Luật.

Tránh trường hợp trục lợi trong hưởng chế độ giao đất tái định cư

Quan tâm đến nội dung về bố trí tái định cư tại Điều 111, đại biểu Quốc hội Sùng A Lềnh- Đoàn ĐBQH tỉnh Lào Cai cho biết, Khoản 4 của Điều này đang quy định: “Trường hợp trong hộ gia đình có nhiều thế hệ, nhiều cặp vợ chồng cùng chung sống trên một thửa đất ở bị thu hồi nếu đủ điều kiện để tách thành từng hộ gia đình riêng theo quy định của pháp luật về cư trú hoặc có nhiều hộ gia đình có chung quyền sử dụng một (01) thửa đất ở bị thu hồi mà diện tích đất ở được bồi thường không đủ để giao riêng cho từng hộ gia đình thì được xem xét hỗ trợ để giao đất ở có thu tiền sử dụng đất hoặc bán, cho thuê, cho thuê mua nhà ở cho các hộ gia đình còn thiếu.”

Đại biểu Sùng A Lềnh đề nghị sửa đổi, chia làm 02 trường hợp như sau: Trường hợp trong hộ gia đình có nhiều thế hệ, nhiều cặp vợ chồng cùng chung sống trên một thửa đất ở bị thu hồi nếu đủ điều kiện để tách hộ theo quy định của pháp luật về cư trú thì UBND cấp tỉnh quy định mức đất ở tái định cư cho từng hộ; và Trường hợp có nhiều hộ gia đình có chung quyền sử dụng một (01) thửa đất ở bị thu hồi thì UBND cấp tỉnh căn cứ vào quỹ đất tái định cư và tình hình thực tế của địa phương giao 01 suất đất ở tái định cư, quy định mức giao thêm đất ở có thu tiền sử dụng đất hoặc bán, cho thuê, cho thuê mua nhà ở.

Bởi trong thực tế khi các hộ bị thu hồi đất, trong hộ gia đình có nhiều thế hệ chung sống, điển hình đồng bào dân tộc, vùng có điều kiện kinh tế có khó khăn (trong hộ gia đình, có nhiều trường hợp đủ điều kiện tách hộ nhưng họ chưa kết hôn, hoặc ít có khả năng lấy vợ, lấy chồng, những trường hợp chồng chết, hoặc vợ chết, độc thân…  có nhu cầu ở thực tế cần được xem xét, giao đất để đảm bảo có chỗ ở theo tinh thần Hiến pháp). 

Việc quy định sẽ tránh trường hợp nhiều hộ gia đình lợi dung khe hở chính sách để trục lợi bằng hình thức mua chung 01 thửa đất ở để được hưởng chế độ giao đất tái định cư, đặc biệt là đối với những địa phương quỹ đất hạn chế, đất có khả năng sinh lời cao.

Ưu tiên đất ở có vị trí thuận lợi nhất để làm khu tái định cư

Cũng quan tâm đến nội dung về tái định cư, đại biểu Quốc hội Hoàng Văn Cường- Đoàn ĐQBH thành phố Hà Nội bày tỏ đánh giá cao quy định tại điều 91 về nguyên tắc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, và điều 110 về các dự án hỗ trợ tái định cư  khi đã cụ thể hóa khá rõ yêu cầu của Nghị quyết 18 là việc bồi thường, hỗ trợ tái định cư phải đảm bảo cho người có đất bị thu hồi phải có chỗ ở, bảo đảm cuộc sống bằng hoặc tốt hơn nơi ở cũ. 

Điểm a Khoản 2,  Điều 110 quy định: “Hạ tầng kỹ thuật khu tái định cư đạt tiêu chuẩn nông thôn mới đối với khu vực nông thôn, đạt tiêu chuẩn đô thị đối với khu vực đô thị”. Tuy nhiên, một số ý kiến cho rằng, đây là tiêu chuẩn tối thiểu đối với khu tái định cư. Có thể có địa phương  có điều kiện xây dựng khu hạ tầng khu vực nông thôn đạt chuẩn của khu vực đô thị.

Do vậy, tại điểm này đề nghị thêm là hạ tầng kỹ thuật khu tái định cư tối thiểu phải đạt tiêu chuẩn nông thôn mới đối với khu vực nông thôn, tối thiểu đạt tiêu chuẩn khu đô thị mới đối với khu vực đô thị.

Đại biểu Cường đồng tình với quy định tại Điểm Khoản 3. Điều 110: “Địa điểm tái định cư được lựa chọn theo thứ tự ưu tiên sau đây: tại địa bàn xã, phường, thị trấn nơi có đất thu hồi; sau đó mới mở rộng trên địa bàn quận, huyện, thị xã, thành phố ; sau đó tại địa bàn khác có điều kiện tương đương”.

Tuy nhiên, đề nghị bổ sung thêm một điểm là: “Ưu tiên lựa chọn khu đất được quy hoạch đất ở có vị trí thuận lợi nhất ở địa bàn được lựa chọn để làm khu tái định cư”.

Đại biểu Cường lý giải, như vậy để tránh tình trạng, cùng địa bàn xã, có địa phương dành quỹ đất được quy hoạch đất ở có vị trí thuận lợi nhất cho đấu giá để thu tiền, còn khu xa, khó khăn không ai muốn mua thì bố trí khu tái định cư. “Một bài học thực tế là các dự án tái định cư đường vành đai 4 Hà Nội đang thực hiện dành vị trí thuận lợi nhất cho tái định cư nên người dân phải di dời chỗ ở rất đồng tình ủng hộ.”, đại biểu Cường nêu rõ.

Cần bổ sung quy định điều tiết lợi ích từ đất

Qua nghiên cứu, các đại biểu cũng chỉ ra rằng, từ các Luật Đất đai trước đây đến dự thảo Luật Đất đai lần này chưa có quy định điều tiết lợi ích từ đất. Theo đại biểu Nguyễn Thị Lan Anh – Đoàn ĐBQH tỉnh Lào Cai, hiện nay, trong quá trình thực hiện ở các địa phương có tình trạng người sử dụng đất được hưởng hoặc bị thiệt hại do địa tô chênh lệch.

Cụ thể, có những người sử dụng đất may mắn được Nhà nước mở các công trình công cộng ở gần (như đường giao thông, bệnh viện, bến xe, chợ…) nên giá đất tăng lên rất nhiều, thậm chí gấp vài lần.

Ngược lại, có những người sử dụng đất không may mắn, do Nhà nước chuyển các công trình công cộng đang ở gần nhà đi (như bến xe, bệnh viện, chợ…) nên giá đất giảm xuống rất nhiều. Điều này làm cho người có đất mà Nhà nước thu hồi để xây dựng các công trình công cộng cảm thấy bị thiệt thòi hơn so với người có đất còn lại ở gần các công trình đó nên họ có chung tâm lí là không muốn giao lại đất khi Nhà nước thu hồi.

“Về vấn đề này, hiện nay chính sách pháp luật đất đai của nước ta chưa có quy định nào điều tiết được địa tô chênh lệch. Đề nghị nghiên cứu bổ sung các quy định điều tiết địa tô chênh lệch cho trường hợp này”, đại biểu Nguyễn Thị Lan Anh nêu ý kiến.

Ngoài ra, các đại biểu cho biết, hiện nay có 88 luật, bộ luật có chứa quy phạm pháp luật về đất đai, trong đó có 22 luật, bộ luật có nội dung chưa thống nhất với Luật Đất đai (sửa đổi). Do vậy để đảm bảo khi luật đất đai được thông qua nhanh chóng đi vào cuộc sống đề nghị bổ sung quy định: “Những nội dung đã được quy định khác nhau về cùng một vấn đề tại các luật khác thì thực hiện theo Luật Đất đai (sửa đổi)”.