Giá cà phê liên tục lập kỷ lục, Việt Nam có thể đánh mất lợi thế vào tay Brazil?

Đà tăng giá vẫn chưa kết thúc

Đà tăng giá cà phê nội địa vẫn chưa kết thúc khi trong tháng 6 vẫn tiếp tục thiết lập kỷ lục mới. Tính đến ngày 12/6, giá cà phê nội địa ở mức gần 65.000 đồng/kg, tăng 60% so với đầu năm. 

Thị trường cà phê phái sinh cũng chính thức vượt mốc quan trọng 2.700 USD/tấn, thiết lập kỷ lục mới. Tính đến ngày 12/6, giá cà phê dao trong tháng 7 giao dịch ở mức 2.754 USD/tấn, cao hơn khoảng 40% so với hồi đầu năm. 

Nguồn cung thiếu hụt ở Việt Nam, quốc gia trồng robusta lớn nhất thế giới, được xem là động lực chính cho giá mặt hàng này tăng mạnh thời gian qua. 

Theo Bloomberg, Trung tâm Dự báo Khí hậu Mỹ đã xác nhận hiện tượng thời tiết cực đoan El Niño (nắng nóng và khô hạn) đã quay trở lại, với mức độ được dự báo là từ trung bình đến mạnh. Điều này đe doạ nguồn cung của các khu vực trồng cà phê chính như Việt và Indonesia. 

Theo số liệu của Hiệp hội Cà phê - Cacao Việt Nam  (VICOFA), sản lượng cà phê robusta của Việt Nam trong niên vụ 2022-2023 ước tính giảm 10 -15% so với niên vụ trước đó xuống còn khoảng 1,5 triệu tấn do ảnh hưởng bởi thời tiết không thuận lợi và làn sóng chuyển dịch cây trồng sang các loại cây ăn trái, đặc biệt là sầu riêng, bơ và chanh leo. 

Nguồn cung suy giảm, trong khi đó, bối cảnh suy thoái kinh tế khiến nhu cầu người tiêu dùng chuyển sang dùng hạt robusta để phối trộn với arabica hoặc thay hoàn toàn arabica vì giá rẻ ngày càng cao.

Ngoài ra, chi phi phí trồng thời gian qua cũng bị đẩy lên do giá phân bón, xăng dầu tăng. Tổng hoà các yếu tố này đã khiến giá cà phê thiết lập kỷ lục thời gian qua. 

Theo tính toán từ số liệu của Tổng Cục Hải quan Việt Nam, trong 8 tháng đầu của niên vụ 2022 - 2023 (từ tháng 10/2022 đến tháng 5/2023), Việt Nam xuất khẩu khoảng 1,27 triệu tấn cà phê.

Đại diện một doanh nghiệp xuất khẩu cà phê lớn chia sẻ với chúng tôi, tính đến thời điện hiện tại, lượng hàng tồn kho trong người dân gần như đã cạn kiệt. Sản lượng niên vụ 2022 - 2023 khoảng 1,5 triệu tấn, cộng thêm hàng gối từ niên vụ trước 100.000 tấn, tổng cộng nguồn cung là 1,6 triệu tấn. 

Việt Nam đã xuất khẩu 1,27 triệu tấn, tiêu thụ trong nước khoảng 250.000 tấn, tổng cộng 1,52 triệu tấn. Như vậy, hàng tồn kho còn lại chỉ còn khoảng 80.000 tấn.  

Trong khi đó, nhu cầu xuất khẩu mỗi tháng trung bình trên 100.000 tấn và Việt Nam còn tới 4 tháng nữa mới kết thúc niên vụ.

Tình hình thiếu hàng được thể hiện qua việc lượng hàng xuất khẩu giảm liên tiếp từ tháng 3 (210.372 tấn) đến tháng 5 (150.000 tấn).

Trả lời phỏng vấn trang Reuters, giới thương nhân cho rằng thời điểm hiện tại, giá cà phê sẽ vẫn giữ ở mức cao và chưa có dấu hiệu đi xuống. Mặc dù giá liên tục tăng nhưng doanh nghiệp xuất khẩu và người nông dân không mấy hưởng lợi. 

Đối với người dân, họ đã bán hết hàng từ trước đó. Còn với doanh nghiệp xuất khẩu, do chi phí tài chính tăng cao nên họ không có vốn để nhập hàng ở giai đoạn trước đó. 

Trao đổi với người viết, ông Thái Như Hiệp, Chủ tịch HĐTV, Giám đốc Công ty TNHH Vĩnh Hiệp cho biết thời điểm giá về đỉnh cũ là 52.000 đồng/kg hồi đầu năm, người dân đã đồng loạt bán ra rất nhiều. Do đó, hiện tại, dù giá cà phê có lúc đạt được 64.000 đồng/kg nhưng lượng hàng tồn kho còn lại không nhiều.

“Nhiều doanh nghiệp vốn mạnh đã tranh thủ gom hàng từ cuối năm ngoái. Thời điểm giá cà phê lên khoảng 52.000 đồng/kg, người dân bán rất mạnh, bán bao nhiêu, họ mua bấy nhiêu. Bây giờ giá đã đẩy lên 64.000 và tôi nghĩ giá có thể đẩy lên 70.000 đồng/kg”, ông Hiệp nói. 

Cà phê robusta của Brazil sẽ được hưởng lợi?

Brazil, quốc gia trồng robusta lớn thứ hai thế giới, bắt đầu thu hoạch từ tháng 5. Trang Bloomberg dẫn lời ông Kona Haque, người đứng đầu bộ phận nghiên cứu của ED&F Man cho biết việc giá cà phê robusta liên tục tăng mạnh thời gian qua có thể kích thích người dân Brazil xuất khẩu mạnh loại cà phê này trong thời gian tới. Tuy nhiên, ông cũng nhấn mạnh việc thiếu hàng xảy ra ở mọi nơi. 

Bloomberg ước tính sản lượng cà phê của Việt Nam năm nay thấp nhất trong 4 năm qua. Còn với Brazil, sản lượng dự kiến giảm 5%. Đặc biệt, sản lượng cà phê robusta của Indonesia có thể giảm tới 20% do thời tiết bất lợi.

Một chuyên gia trong ngành cà phê Việt Nam cho rằng nguồn cung cà phê robusta của Brazil cũng không thể đáp ứng được nhu cầu. Bởi, không giống như hàng của Việt Nam, hạt robusta của Brazil chỉ có thể dùng trong chế biến cà phê hoà tan mà không thể rang xay hoặc phối trộn với hạt arabica. 

Theo số liệu của Tổ chức Cà phê Quốc tế (ICO) lượng cà phê robusta xuất khẩu của Brazil trong 7 tháng niên vụ 2022 - 2023 (từ tháng 10/2022 đến tháng 4/2023) cũng giảm mạnh tới 36%.