EU 'khát' viên nén gỗ để thay thế cho khí đốt, giá xuất khẩu của Việt Nam tăng gấp đôi

Giá xuất khẩu viên nén gỗ tăng mạnh khi EU 'hút hàng'

Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp Mỹ, EU là thị trường tiêu thụ viên nén gỗ lớn nhất thế giới, chiếm 75% nhu cầu viên gỗ toàn cầu, đạt 23,1 triệu tấn vào năm 2021. Mức kỷ lục dự kiến ​​sẽ tiếp tục bị phá vỡ trong năm nay khi con số tiêu thụ tăng lên 24,3 triệu tấn.

Với nhu cầu tăng cao của thị trường này, giá xuất khẩu viên nén gỗ của nhiều nước, trong đó có Việt Nam cũng tăng theo.

Chia sẻ với người viết, ông Ngô Sỹ Hoài, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam (Viforest), cho biết: "Cuối năm 2021, giá xuất khẩu viên nén gỗ có lúc xuống 100 USD/tấn nhưng hiện nay giá đang ở mức 180-200 USD/tấn". 

Như vậy, mức giá viên nén gỗ xuất khẩu đã tăng 1,8 - 2 lần. Lý giải điều này, theo ông Hoài, trước đây, Việt Nam tập trung xuất khẩu viên nén gỗ sang Hàn Quốc và Nhật Bản nhưng hiện nay châu Âu đang có nhu cầu cao đối với mặt hàng này, từ đó đẩy giá xuất khẩu tại Việt Nam tăng cao.

Từ tháng 3/2022, Chính phủ Nga ban hành lệnh cấm xuất khẩu một số sản phẩm gỗ, trong đó có viên nén và gỗ tròn để trả đũa các lệnh trừng phạt của các nước châu Âu. Với lệnh cấm này, viên nén xuất khẩu từ Nga được coi là bất hợp pháp.

Do đó, nguồn cung viên nén từ Nga đang đứt đoạn, thị trường nhập khẩu viên nén trên thế giới, trong đó có EU phải tìm nguồn cung thay thế. 

"Xung đột địa chính trị giữa các nước châu Âu, sự khan hiếm nguồn cung năng lượng và cam kết của các nước về việc giảm phát thải khí nhà kính là điều kiện để viên nén gỗ tăng xuất khẩu vì đây được xem là năng lượng sinh khối, ít phát thải hơn nhiều so với các nhiên liệu hóa thạch truyền thống",  Phó Chủ tịch Viforest cho hay.

Không chỉ tăng giá khả quan tại thị trường EU, báo cáo của Nhóm nghiên cứu từ các Hiệp hội gỗ và tổ chức Forest Trends còn cho biết trong những tháng đầu 2022 giá viên nén xuất khẩu sang Hàn Quốc cũng tăng mạnh.

Cụ thể, một số đơn vị xuất khẩu đã ký được các đơn hàng xuất khẩu sang Hàn Quốc có giá 150 - 160 USD/tấn, tăng khoảng 19,4% so với cuối năm 2021. Giá xuất khẩu sang Nhật Bản dao động trong khoảng 140 - 145 USD/tấn, tăng khoảng 10%. 

Ông Nguyễn Liêm, Chủ tịch HĐQT Công ty Lâm Việt, cho biết do giá nhiên liệu tăng, các nhà máy nhiệt điện tại Hàn Quốc, Nhật Bản sử dụng viên nén tăng đã giúp giá xuất khẩu mặt hàng này tăng lên.

Nhu cầu tiếp tục tăng cao, chưa có dấu hiệu chững giá

Theo Viforest, viên nén là mặt hàng mới nổi của ngành chế biến, xuất khẩu gỗ Việt Nam. Đến nay Việt Nam đã trở thành nước xuất khẩu viên nén lớn thứ hai trên thế giới, chỉ sau Mỹ, với sản lượng và giá trị liên tục tăng. Riêng năm 2021, lượng xuất khẩu đạt trên 3,5 triệu tấn, mang về hơn 400 triệu USD cho ngành gỗ.

Nhật Bản và Hàn Quốc là hai thị trường tiêu thụ viên nén của lớn nhất của Việt Nam. Lượng xuất vào hai thị trường này chiếm trên 95% tổng lượng viên nén xuất khẩu của cả nước. Hiện nay, khu vực Châu Á - Thái Bình Dương có số lượng nhà máy điện than nhiều nhất thế giới nên đây là khu vực kỳ vọng sẽ giúp cho các nhà máy sản xuất viên nén tại Việt Nam phát triển trong thời gian tới.  

Với EU, thị trường còn nhiều dư địa với Việt Nam và việc thiếu nguồn nhiên liệu nhập khẩu từ Nga khiến EU đang gia tăng nhập khẩu viên nén từ nhiều nước, trong đó có Việt Nam. 

Mặc khác, nguồn cung 2,4 triệu tấn/năm viên nén xuất khẩu từ thị trường Nga bị mất hoàn toàn sau lệnh cấm. Điều này đòi hỏi các nước trước đó nhập khẩu viên nén từ Nga, chủ yếu từ EU, tìm kiếm nguồn cung thay thế.

Các nguồn cung thay thế bao gồm Mỹ, Canada. Một số doanh nghiệp Việt Nam cũng trở thành nguồn cung lý tưởng. Đây sẽ là cơ hội cho doanh nghiệp tăng xuất khẩu vào thị trường tiêu thị viên nén gỗ lớn nhất thế giới.  

Theo Wood Resources International LLC, tại EU, viên nén gỗ được sử dụng để sưởi ấm khu dân cư chiếm 40%, nhà máy điện chiếm 36%, sưởi ấm các tòa nhà thương mại chiếm 14% và các nhà máy điện và nhiệt điện chiếm 10%. Nhu cầu đối với viên gỗ có khả năng tăng 30 - 40% trong 5 năm tới và tùy thuộc vào cách thức phát triển nhập khẩu, sản lượng viên gỗ của châu Âu có thể cần tăng lên đến 10 triệu tấn.  

Không chỉ là nguồn cung quan trọng mới cho EU, Mỹ và Canada cũng là thị trường xuất khẩu viên nén gỗ hàng đầu cho Nhật Bản và Hàn Quốc. Do dó, khi các nước EU “hút” nguồn cung từ Mỹ và Canada sẽ tạo ra sự thiếu hụt cho hai quốc gia châu Á này. Sự khan hiếm chung khiến giá viên nén gõ tiếp tục ở mức cao.

"Hiện chưa có dấu hiệu giá viên nén xuất khẩu của Việt Nam sẽ chững lại trong tương lai", báo cáo của Viforest nhận định.

Tuy nhiên, một vấn đề thách thức đối với hoạt động xuất khẩu viên nén gỗ của Việt Nam là các thị trường xuất khẩu đang đưa ra nhiều yêu cầu chặt chẽ về tính hợp pháp của gỗ được sử dụng làm sản phẩm này.

Cụ thể, hầu hết các nước EU và hiện nay có cả Nhật Bản đều yêu cầu chứng chỉ FSC, chứng chỉ đảm bảo nguồn gỗ nguyên liệu đưa vào làm viên nén có nguồn gốc từ diện tích rừng được quản lý bền vững.

Trong khi đó, số liệu của Viforest cho biết diện tích rừng trồng sản xuất có chứng chỉ FSC ở Việt Nam hiện chỉ có khoảng 186.000 ha, trong đó, diện tích cho khai thác mới chỉ chiếm khoảng 40 - 50% nên lượng gỗ nguyên liệu có chứng chỉ FSC đưa vào làm viên nén còn hạn chế, tập trung ở các tỉnh miền Bắc và miền Trung, những vùng có nhiều diện tích rừng trồng có chứng chỉ FSC.  

Mặc khác, dù giá xuất khẩu tăng nhưng sản lượng cung ứng không tăng được nhiều do nguyên liệu đầu đang bị cạnh tranh bởi mặt hàng dăm gỗ.

"Giá viên nén tăng nhưng giá dăm gỗ xuất khẩu còn tăng cao hơn, hai loại sản phẩm này đều sử dụng gỗ từ rừng trồng do đó với việc nhu cầu tăng trong khi nguyên liệu có hạn khiến lượng xuất khẩu viên nén gỗ khó tăng nhanh", ông Ngô Sỹ Hoài cho hay.