ĐBQH: Sở hữu chung cư vô thời hạn khiến người dân phải bỏ thêm tiền cho 'một tờ giấy không'

Phát biểu ý kiến về dự án Luật Nhà ở sửa đổi tại hội trường Quốc hội sáng 19/6, ông Hoàng Văn Cường (đoàn ĐBQH TP Hà Nội) đánh giá, dự thảo Luật lần này đã hướng tới khắc phục những tồn tại, hạn chế hiện nay về phát triển nhà ở, đầu tư, nhà ở xã hội, về quản lý nhà ở, đặc biệt là vấn đề cải tạo, xây dựng lại chung cư cũ,...

Ông Cường cho rằng phải nâng kế hoạch phát triển lên 5 năm chứ không phải hàng năm. Bởi, một dự án đầu tư nhà ở có chu kỳ từ 3 đến 5 năm, nếu quy định hàng năm sẽ không có sự thay đổi phù hợp. Hơn nữa, kế hoạch phát triển 5 năm cũng phù hợp với kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội. Do vậy, khi kinh tế xã hội phát triển đến đâu thì đưa kế hoạch phát triển nhà ở phù hợp đến đấy,... 

Cho rằng vấn đề cải tạo khu chung cư cũ đang gặp nhiều khó khăn, ông Cường cho rằng nguyên nhân sâu xa xuất phát từ quy định sở hữu vĩnh viễn, không thời hạn. Chính vì thế, chủ sở hữu chung cư có quyền không đồng ý, dẫn tới việc không phá dỡ được.

Theo ông Cường, rất may nhà chung cư cũ hiện nay đang là các công trình thấp tầng. Do đó, nhà đầu tư tham gia cải tạo, xây dựng lại có thể nâng cao tầng lên để đảm bảo lợi ích, có điều kiện thỏa thuận đền bù cho chủ sở hữu chung cư đó theo một hệ số nào đó.

Tuy nhiên, theo ông Cường, trong tương lai, chung cư cũ đều là công trình cao tầng. Việc phá dỡ để xây mới sẽ không còn chuyện nâng cao tầng. Và tất cả người dân sống ở đó nếu muốn ở nhà mới thì buộc phải bỏ tiền ra, không có một nhà đầu tư nào bỏ tiền thay cho mình.

"Chúng ta quy định sở hữu dài hạn hay có thời hạn thì thực chất khi nhà chung cư hết thời hạn sử dụng, thì quyền của người dân ở đó cũng không còn gì, có chăng người ta chỉ có quyền duy nhất ghi trên giấy chứng nhận quyền sở hữu nhà", ông Cường nói.

Do đó, về lâu dài, ông Cường đề nghị, cần phải quy định rất rõ thời hạn sử dụng nhà chung cư cũ theo thời hạn công trình thiết kế. Bởi nếu quy định như trên sẽ mang lại hai thuận lợi. Thứ nhất, người sở hữu nhà sẽ chỉ phải trả tiền cho việc sở hữu nhà trong thời hạn thiết kế đó mà không phải trả tiền cho việc sở hữu vô thời hạn. Nhưng thực chất đến thời hạn phá dỡ, người sở hữu nhà vẫn phải bỏ tiền ra.

"Nếu chúng ta quy định sở hữu một căn nhà theo tuổi thọ công trình thì giá nhà chắc chắn sẽ khác so với căn nhà được quy định sở hữu vô thời hạn. Như vậy, vô hình chung chỉ để thỏa mãn tâm lý sở hữu, người dân đã phải bỏ thêm một số tiền để sở hữu "một tờ giấy không", đến khi nhà này bị phá dỡ vẫn phải bỏ tiền ra xây lại", ông Cường nhấn mạnh.

Thứ hai, đứng về mặt xã hội, ông Cường cho rằng sẽ tránh được tình trạng khó khăn trong việc cải tạo, xây dựng lại chung cư hiện nay. Bởi chỉ cần một vài người không đồng tình thì cũng không thể xây dựng lại, vì đó là tài sản quy định sở hữu vĩnh viễn của người sở hữu nhà. Và lúc đó, lại lặp lại tình trạng xập xệ như những nhà chung cư cũ hiện nay.

Ông Cường đề nghị, nên quy định thời hạn sở hữu nhà chung cư theo thời hạn thiết kế. Tuy nhiên, đi kèm với đó, cần quy định thêm, nếu đến thời hạn hết hạn thiết kế nhưng được kiểm định lại, chung cư đó vẫn còn tồn tại được thì quyền sở hữu của người sử dụng chung cư này sẽ tiếp tục được kéo dài.  

Đồng thời, ông cho rằng, khi phá dỡ chung cư cũ, dự án phải được đầu tư xây dựng lại. Chính vì thế, vị này kiến nghị, đất dành cho xây dựng nhà chung cư không nên là đất giao vĩnh viễn mà cần quy định, đất giao cho xây dựng nhà chung cư là loại đất cho thuê theo thời hạn xây dựng và trả tiền một lần.

Cũng tham luận về vấn đề này, ông Trương Trọng Nghĩa (đoàn ĐBQH TPHCM) cho rằng, chung cư tuổi thọ càng cao thì hiệu quả kinh tế đối với xã hội càng lớn. Nếu không sẽ khuyến khích xây dựng những chung cư 20 - 30 năm, 30 - 40 năm. Một nơi ở dài hạn, từ thế hệ này sang thế hệ khác là một nhu cầu tinh thần rất lớn và nó củng cố quan hệ gia đình. Ở nước ngoài có những chung cư có tuổi thọ hàng trăm năm và nó làm nên hồn cốt của đô thị ấy.

"Hiện nay chúng ta có thống kê được có bao nhiêu chung cư sở hữu không có thời hạn hay không? Do đó, nếu quy định sở hữu chung cư có thời hạn thì dù không hồi tố vẫn phải xử lý các trường hợp này. Cho nên, tôi đề nghị có phương án là chúng ta vẫn duy trì loại chung cư sở hữu dài hạn /lâu dài, đồng thời có cả loại hình chung cư có thời hạn để người dân được lựa chọn. Tuy nhiên, nếu sở hữu dài hạn thì người dân vẫn phải tuân thủ quy định an toàn", ông Nghĩa nêu.

Ông Nghĩa dẫn kinh nghiệm quốc tế cho biết, dù sở hữu dài hạn nhưng phải tuân thủ các quy định về an toàn. Ví dụ, ở Singapore, sở hữu nhà ở thương mại lên tới hàng trăm năm. Nhưng khi yếu tố an toàn không được đảm bảo nữa thì các công ty phát triển bất động sản sẽ thương thảo với người dân để mua lại căn nhà cũ, duy tu, sửa chữa hoặc xây dựng mới.

"Tóm lại, tôi đề nghị là phải có sự lựa chọn, không nên chọn một thứ vì trong tương lai nhà ở chung cư càng lâu dài, tuổi thọ càng cao thì càng tốt, càng có lợi cho đất nước", ông Nghĩa nói.

Giải trình trước Quốc hội về vấn đề này, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Thanh Nghị cho biết, trong tờ trình gửi Chính phủ, cơ quan chủ trì soạn thảo đã đề xuất hai phương án quy định về sở hữu nhà chung cư không thời hạn và có thời hạn. Trong đó đã có báo cáo cụ thể về cơ sở thực tiễn và đã đánh giá tác động kỹ lưỡng, phân tích các ưu điểm, hạn chế của các phương án.

Tuy nhiên, nhận thấy đây là vấn đề có tính nhạy cảm cao, tác động lớn đến xã hội và còn có những ý kiến chưa thống nhất, do đó cơ quan chủ trì soạn thảo đã tiếp thu ý kiến Ủy ban Thường vụ Quốc hội và đã thống nhất chọn phương án không quy định thời hạn sở hữu trong dự thảo Luật Nhà ở (sửa đổi) để trình Quốc hội cho ý kiến.

Tuy nhiên, Dự thảo Luật đã có bổ sung, làm rõ thêm các nội dung về thời hạn sử dụng nhà chung cư; các trường hợp phá dỡ nhà chung cư, quyền và nghĩa vụ của chủ sở hữu trong di dời, phá dỡ và đóng góp kinh phí xây dựng lại; làm rõ trách nhiệm của các chủ thể liên quan khi phá dỡ, cải tạo, xây dựng lại nhà chung cư,... để có cơ sở pháp lý xử lý các trường hợp đang gặp khó khăn, vướng mắc hiện nay.