Đà tăng giá cà phê sẽ còn kéo dài đến năm 2024?

Đà tăng giá cà phê còn kéo dài? 

Những ngày cuối năm 2023, giá cà phê đã quay trở lại ngưỡng kỷ lục cũ là 70.000 đồng/kg. Giá tăng ngay cả khi đang trong thời điểm thu hoạch - điều hiếm thấy từ trước đến nay. Tính chung cả năm 2023, giá cà phê tăng tới 70%.

Sức nóng tiếp tục lan toả sang năm 2024 khi giá vẫn duy trì ở quanh mức 68.000 - 69.000 đồng/kg. Theo các doanh nghiệp xuất khẩu, việc người dân găm hàng ngay cả trong vụ thu hoạch càng góp khiến nguồn cung khan hiếm, đẩy giá nội địa tăng cao. Nhiều doanh nghiệp xuất khẩu không mua được hàng được hàng phục vụ cho các hợp đồng giao sau. 

Điều đó khiến cho lượng cà phê của Việt Nam bán ra thế giới năm 2023 giảmgần 10% xuống 1,61 triệu tấn, theo ước tính của Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương).

Với vị trí là quốc gia xuất khẩu cà phê robusta lớn nhất thế giới, những biến động giá của thị trường trong nước cũng tác động đến giá trên sàn quốc tế. Giá cà phê robusta giao sau trên sàn London cũng chạm ngưỡng kỷ lục với hợp đồng kỳ hạn tháng 1/2024 đã lên tới 3.075 USD/tấn.

Trong năm 2024, tình hình nguồn cung tại Việt Nam được dự báo sẽ chưa cải thiện, tác động đến giá cà phê cả trong nước và thị trường quốc tế.

Báo cáo của Hiệp hội Cà phê - Cacao Việt Nam (Vicofa) cho biết dự kiến sản lượng cà phê niên vụ 2023 - 2024  (từ tháng 10/2023 đến tháng 9/2024) giảm 10% so với niên vụ trước đó xuống khoảng 1,6 triệu tấn do ảnh hưởng bởi biến đổi khí hậu, diện tích trồng xen tăng, người nông dân đầu tư vào các cây trồng có hiệu quả kinh tế cao như sầu riêng, cây ăn trái.

Cùng với giảm sản lượng, tồn kho vụ cũ chuyển qua vụ mới cũng ở mức thấp nhất qua các năm. Nếu như ở niên vụ 2022 - 2023, lượng tồn kho chuyển từ vụ trước đó là khoảng 160.000 tấn thì năm nay, con số này chưa bằng một nửa, khoảng 58.000 tấn. 

Ngoài Việt Nam, một số quốc gia xuất cà phê trên thế giới cũng bị ảnh hưởng bởi biến đổi khí hậu. Trong báo cáo mới đây, Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA) dự báo sản lượng cà phê robusta toàn cầu giảm năm thứ hai liên tiếp xuống còn 74,1 triệu bao so với 76,6 triệu bao của niên vụ trước và là mức thấp nhất trong 4 niên vụ gần đây.

Cơ quan này cho rằng tổng tồn kho bao gồm robusta và arabica cuối vụ 2023-2024 sẽ tiếp tục thắt chặt và giảm xuống chỉ còn 26,5 triệu bao, mức thấp nhất trong 12 năm qua.

Theo Cục Xuất nhập khẩu, trong thời gian tới ngành cà phê Việt Nam sẽ tiếp tục được hưởng lợi nhờ giá cà phê robusta sẽ duy trì ở mức cao, thậm chí có thể lập đỉnh do lo ngại thiếu hụt nguồn cung. 

“Năm 2024, có nhiều thông tin trái chiều tác động đến giá cà phê toàn cầu. Quý I/2024, giá cà phê robusta và arabica sẽ duy trì ở mức cao do lo ngại nguồn cung thiếu hụt, tồn kho thấp nhất trong 12 năm trở lại đây”, Cục Xuất nhập khẩu nhận định

"Châu Âu gần như chỉ có thể trông vào Việt Nam để mua cà phê robusta. Vì vậy, nhiều khả năng giá cà phê ở Việt Nam vẫn tiếp tục đà tăng trong năm 2024, thậm chí cao nhất thế giới", Ông Đỗ Hà Nam, Chủ tịch HĐQT Intimex Group nhận định tại Hội nghị Quốc tế cà phê châu Á (Coffee Outlook) lần thứ 27 được tổ chức trở lại tại TP HCM hồi đầu tháng 12 năm ngoái.

Theo ông với tình hình hiện tại, chỉ cần đến tháng 4 - 5/2024 là có thể tiêu thụ hết hàng. Trong năm 2023, tình hình khan hiếm hàng bắt đầu từ tháng 6, đẩy giá cà phê trong nước tăng cao.

Chuẩn bị cho EUDR - Điều cần làm cho năm 2024

Có thể thấy triển vọng giá cà phê trong năm 2024 khá thuận lợi do nguồn cung bị thắt chặt. Tuy nhiên, ngành cà phê Việt Nam sẽ phải đối diện với thách thức lớn liên quan đến quy định chống phá rừng của Châu Âu nhằm cắt giảm lượng phát thải khí carbon (EUDR). 

Cục Xuất nhập khẩu cho rằng năm 2024, ngành cà phê Việt Nam chú trọng nhiều giải pháp cho việc phát triển bền vững, truy xuất nguồn gốc, đặc biệt là việc đáp ứng quy định chống mất rừng EUDR của EU. Đây sẽ là một trong những yếu tố giúp ngành cà phê Việt Nam đẩy mạnh xuất khẩu vào thị trường EU.

EUDR chính thức có hiệu lực vào tháng 12/2024; đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ thời hạn này được lùi xuống tháng 6/2025. 

Gỗ và sản phẩm gỗ, cà phê, cao su  là những ngành hàng xuất khẩu  chính của Việt Nam bị ảnh hưởng khi Quy định này được áp dụng.

EUDR mang đến những thách thức đáng kể cho ngành cà phê Việt Nam, đặc biệt là trong việc tuân thủ tiêu chuẩn bền vững và duy trì quyền tiếp cận thị trường EU. 

Thời gian để Việt Nam chuẩn bị cũng rất gấp rút, chỉ trong vòng 18 - 24 tháng. Ông Nguyễn Nam Hải, Chủ tịch Vicofa cho biết các vùng trồng cà phê Việt Nam rất manh mún, nhỏ lẻ nên việc tuân thủ sẽ đòi hỏi mất nhiều thời gian và công sức. 

Theo đó, hiện cả nước có hơn 1 triệu hộ trồng cà phê trong đó 70% hộ tham gia có diện tích dưới 0,5 ha. Do vậy chi phí tuân thủ rất tốn kém. 

Trao đổi với chúng tôi ông Lê Đức Huy, Tổng Giám đốc Công ty TNHH MTV xuất nhập khẩu 2-9 Đắk Lắk (Simexco DakLak) cho biết hiện tại chưa có bản đồ phân loại đâu là vùng trồng rủi ro cao, rủi ro thấp.

Giả sử Việt Nam nằm tròng vùng rủi ro thấp-trung bình thì phải truy suất được nguồn gốc lô hàng từ vùng đó. Tuy nhiên, hệ thống nông hộ hiện nay còn manh mún, để duy trì được hệ thống truy suất rất khó, việc chuyển đổi số vẫn còn thô sơ. Việt Nam chỉ có 18 - 24 tháng để chuẩn bị thì áp lực rất lớn.

Ông Huy cho biết hiện Simexco quản lý hơn 40.000 nông hộ. Khi có bản đồ từ phía EU, công ty sẽ phân loại từng nông hộ theo các cấp độ rủi ro khác nhau.  Công ty đã phối hợp với tổ chức IDH để làm mô hình thử nghiệm truy suất nguồn gốc của các xã, vườn. Tuy nhiên, phía EU chưa chốt rằng phương án của công ty có được chấp thuận hay không.

“Chi phí tuân thủ khá là cao và cao hơn rất nhiều so với các chương trình đã triển khai trước đây, trong khi biên lợi nhuận ngành cà phê rất mỏng. Chúng tôi đồng thời phải đáp ứng được sản lượng cung cấp cho Châu Âu và lại phải đồng bộ các quy trình trong 1 thời gian ngắn. Tình hình rất căng thẳng. Do đó thông qua quá trình thí điểm này chúng tôi sẽ đề xuất phương án tối ưu nhất với chi phí thấp nhất”, ông Huy cho biết. 

Mặc dù vậy, ông Huy kỳ vọng sau giai đoạn thử thách này hiệu suất của ngành hàng sẽ tốt hơn và đây là cơ hội buộc ngành cà phê chuyển đổi số. 

“Chỉ khi ngành hàng bị đẩy vào thế như này thì các doanh nghiệp mới buộc phải lựa chọn: chuyển đổi hoặc là bị đào thải”, ông Huy nói.