Chuỗi thức ăn toàn cầu trong 'tâm chấn' dịch ASF

Tháng 8 năm ngoái, một trang trại với dưới 400 con heo ở ngoại ô Thẩm Dương, Trung Quốc đã nhiễm dịch tả heo châu Phi (ASF) - virus lần đầu bùng phát tại quốc giá chiếm một nửa lượng heo của thế giới. 47 con chết khiến chính quyền nhanh chóng triển khai các biện pháp khẩn cấp gồm tiêu hủy hàng loạt và ngăn chặn việc vận chuyển gia súc. 

Trong vài ngày, một thông báo của chính phủ đã tuyên bố dịch bệnh đã được kiểm soát hiệu quả.

Tuy nhiên đã quá muộn. Đến lúc đó, virus phân tán tới hàng trăm dặm ở động vật bị ốm, thức ăn bị ô nhiễm, trong bụi bẩn và bụi trên lốp xe tải và quần áo. 

9 tháng sau, dịch bệnh đã lan rộng trên toàn quốc, vượt biên giới sang Mông Cổ, Việt Nam và Campuchia, và làm chao đảo thị trường thịt trên toàn cầu.

Giá thịt hun khói tại Mỹ lên cao nhất trong 4 năm vì dịch ASF ở Trung Quốc.

Trong khi ước tính chính thức cho biết có 1 triệu con heo đã bị tiêu hủy, dữ liệu giết mổ cho thấy số heo thiệt hại gấp hơn 100 lần so với 440 triệu con heo của Trung Quốc vào năm 2019, năm con heo theo 12 con giáp của Trung Quốc. 

Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA) dự báo số heo tại nền kinh tế lớn thứ hai thế giới giảm 134 triệu con heo trong tháng 4 - tương đương với toàn bộ sản lượng heo hàng năm tại Mỹ - và là mức giảm tệ nhất kể từ khi cơ quan này bắt đầu theo dõi lượng heo của Trung Quốc vào giữa những năm 1970.

"Đây là một tình huống chưa từng có. Điều này sẽ tác động đến giá lương thực trên toàn cầu", theo ông Arlan Suderman, nhà kinh tế trưởng của INTL FCStone, người đã phân tích thị trường hàng hóa trong gần 4 thập kỉ qua.

Giống như bệnh Ebola ở người

Dịch ASF lan rộng ở khắp châu Á, giết chết hầu như mọi con heo mà nó lây nhiễm bằng bệnh xuất huyết, điều này gợi nhớ đến virus Ebola ở người. Tuy nhiên, virus ASF không ảnh hưởng tới con người.

Tác hại của dịch bệnh đối với heo đặc biệt nghiêm trọng tại Trung Quốc, với ngành công nghiệp thịt heo trị giá 128 tỉ USD và mức tiêu thụ bình quân đầu người cao thứ ba thế giới.

Đơn vị: kg/người.

Đàn heo của Trung Quốc có thể giảm 30%, ông Juan R. Luciano, giám đốc điều hành của Archer-Daniels-Midland Co., một trong những nhà giao dịch hàng hóa nông nghiệp lớn nhất dự đoán. 

"Trung Quốc rõ ràng sẽ cần phải nhập khẩu một lượng lớn thịt heo và có thể là thịt và gia cầm khác để đáp ứng nhu cầu", ông Luc Luciano nói. Hoạt động thu mua thịt của Trung Quốc cũng có thể thúc đẩy doanh số bán bột đậu nành, một nguồn thức ăn chăn nuôi, ở Bắc Mỹ, Brazil và châu Âu, ông nói thêm.

Giá thịt heo bán buôn ở Trung Quốc tăng 21% so với một năm trước, và đã tăng ở Mỹ và EU sau khi các nhà chế biến xuất thêm sản phẩm sang Trung Quốc. Giá thịt xông khói ở Tây Ban Nha đã tăng khoảng 20% trong tháng 3, trong khi giá thịt vai tăng 17% ở Đức, theo Interporc, một tập đoàn công nghiệp có trụ sở tại Madrid.

Theo ông Angus Gidley-Baird, một nhà phân tích hàng hóa của Rabobank tại Sydney, lượng nhập khẩu tiềm năng của Trung Quốc là rất lớn. Điều này ảnh hưởng lớn nhất đến thị trường protein động vật trong năm nay và có thể sẽ ảnh hưởng trong một số năm. 

"Nó sẽ tác động tới thị trường và có thể ảnh hưởng đến các tình huống địa chính trị", ông nói.

Đà tăng này đã lan sang các loại thịt khác. Xuất khẩu thịt bò Australia sang Trung Quốc tăng 67% trong quí I. Tại Brazil, cổ phiếu của các công ty sản xuất thịt như JBS SA và Minerva SA đã tăng vọt trong bối cảnh lạc quan về doanh số bán mạnh hơn cho Trung Quốc.

Hiệu ứng lây nhiễm

Nhập khẩu thịt Trung Quốc tăng sẽ dẫn đến chi phí thực phẩm cao hơn tác động đến các nền kinh tế trên toàn cầu. Mức độ của những hiệu ứng gợn đó phụ thuộc vào mức độ nhanh chóng của dịch bệnh. Dữ liệu chính thức cho thấy số lượng heo bị ảnh hưởng chậm lại kể từ cuối năm 2018, ủng hộ đánh giá của chính phủ về bệnh này là bệnh được kiểm soát hiệu quả.

Các nhà phân tích từ Morgan Stanley đến Citigroup Inc. đến Bộ Nông nghiệp Mỹ aren đã thuyết phục rằng căn bệnh này không phải là lây lan.

Thịt heo là thành phần lớn nhất trong rổ giá tiêu dùng của Trung Quốc và ảnh hưởng của nó đối với giá thịt khác có nghĩa là giá thịt heo tăng gấp đôi ở Trung Quốc sẽ thúc đẩy lạm phát của nước này tăng 5,4%, tất cả những thứ khác đều bằng nhau, theo Citigroup, dự báo tỉ lệ lạm phát 2,6% cho đất nước năm 2019.

Chính phủ Trung Quốc có thể sẽ coi bất kỳ lạm phát liên quan đến thịt heo là một sự kiện bất thường tách biệt với tăng chi phí chung, Liu Ligang, nhà kinh tế trưởng của Trung Quốc tại Citigroup cho biết. ở Hongkong. Tuy nhiên, nếu giá thịt heo tăng làm tăng lạm phát vượt mức trần 3%, điều đó có thể khiến Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc không thực hiện các biện pháp mạnh mẽ để thúc đẩy nền kinh tế.

Cú sốc đối với nguồn cung heo

"Càng nhiều nghiên cứu thực địa được thực hiện, xu hướng lo ngại càng tăng", ông Liu nói. "Đây là một cú sốc đối với nguồn cung, không phải là cú sốc nhu cầu, và kết quả là điều này có thể là nhất thời. Tuy nhiên, đây có thể là một cú sốc nguồn cung kéo dài do mức độ nghiêm trọng của bệnh".

Dịch bệnh cũng có thể ảnh hưởng tới chính trị. 

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình có thể muốn hoàn tất các cuộc đàm phán thương mại với Tổng thống Mỹ Donald Trump để vừa dễ dàng nhập khẩu các nguồn cung cấp thịt heo, thịt gia cầm và thịt bò cần thiết, và cho phép các nhà lập pháp Trung Quốc chỉ tập trung vào việc dập tắt dịch bệnh, theo ông Suderman.

Amanda Glassman, giám đốc điều hành tại Trung tâm Phát triển Toàn cầu, cho biết sự lây lan dịch bệnh cũng đang làm nổi bật nhu cầu cấp bách về đầu tư của chính phủ vào việc chuẩn bị cho sự bùng phát.

Dịch ASF tại Trung Quốc cho thấy các hệ thống giám sát dịch bệnh ở người và động vật  không hoạt động tốt, bà Glassman nói. Điều này khiến mọi người lo ngại vì tiềm năng tác động tới kinh tế của sự bùng phát qui mô lớn là rất lớn.