Chứng khoán Việt Nam còn thiếu yếu tố gì để được nâng hạng?

Trong báo cáo mới công bố, BSC Reseach cho biết hiện tại có 3 tổ chức lớn về xếp hạng thị trường bao gồm MSCI, FTSE Russell, và S&P. Theo tiêu chuẩn của cả 3 tổ chức xếp hạng, Việt Nam đang được xếp vào nhóm thấp nhất là Frontier Market.

Nhìn chung Việt Nam về cơ bản đã đáp ứng được phần lớn các tiêu chí của FTSE (7/9 tiêu chí) đối với xếp hạng thị trường mới nổi sơ cấp (Secondary Emerging), tuy nhiên đối với tiêu chí nâng hạng của MSCI mới đáp ứng 9/18 tiêu chí.

Đối với FTSE, Việt Nam tiếp tục được FTSE Russell duy trì trong danh sách chờ để xem xét nâng hạng lên thị trường mới nổi thứ cấp trong 2024, FTSE Russell cũng nêu rõ Việt Nam đã được đưa vào danh sách theo dõi kể từ tháng 9/2018 tuy nhiên sự tiến triển chậm hơn so với dự kiến – một phần do đại dịch COVID-19.

Một điểm đáng ghi nhận trong báo cáo đánh giá tháng 9/2023 khi FTSE nêu rõ nhận định tích cực về tính cam kết của các lãnh đạo cấp cao Việt Nam đối với các công việc cần phải thực hiện và Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cũng đã có nhiều động thái tìm kiếm giải pháp khả thi để gỡ bỏ yêu cầu cần ký quỹ trước giao dịch (pre-funding).

FTSE đang đánh giá 2 tiêu chí còn hạn chế là “Chu kỳ thanh toán (DvP)” và “Thanh toán – các chi phí liên quan đến giao dịch thất bại”.

Hiện nay, việc kiểm tra có sẵn tiền trước khi thực hiện giao dịch để đảm bảo an toàn là thông lệ tại Việt Nam do đó thị trường sẽ không có các giao dịch thất bại (failed trades), vì vậy tiêu chí “Thanh toán – các chi phí liên quan đến giao dịch thất bại” không được đánh giá.

Tuy nhiên, hiện nay Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đang tìm kiếm giải pháp để gỡ bỏ yêu cầu cần ký quỹ trước khi giao dịch (pre-funding) bên cạnh sớm đưa vào vận hành hệ thống giao dịch KRX - các động thái này được FTSE Russell đánh giá cao.

Đối với MSCI, Việt Nam vẫn chưa được đưa vào danh sách xem xét nâng hạng, các tiêu chí của MSCI khắt khe, cứng rắn hơn so với FTSE Russell.

Trong 3 năm gần nhất từ 2021 - 2023, 9 tiêu chí Việt Nam chưa đáp ứng vẫn không có sự cải thiện, do đó trước khi được chính thức MSCI nâng hạng, Việt Nam còn phải nỗ lực rất nhiều để được xem xét đưa vào danh sách theo dõi của MSCI – điều tương tự FTSE Russell đã thực hiện kể từ tháng 9/2018. 

MSCI cũng chỉ ra nhiều yếu tố Việt Nam cần thay đổi, trong đó 2 điểm có thể sớm được cải thiện là: (1) quy trình đăng ký mở tài khoản cho nhà đầu tư nước ngoài (NĐTNN) – do hiện nay NĐTNN bắt buộc phải đăng ký giao dịch và thiết lập tài khoản cần có sự chấp thuận của Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam và (2) việc công bố thông tin về quy định pháp luật, doanh nghiệp bằng ngôn ngữ tiếng Anh để NĐTNN có thể tiếp cận và nắm bắt kịp thời – công bằng như nhà đầu tư trong nước.

Nhìn sang thị trường chứng khoán Philippines trong khu vực, mặc dù còn nhiều tiêu chí chưa được MSCI đánh giá hoàn thiện nhưng Philippines đang được MSCI xếp hạng thị trường mới nổi, so sánh một cách tương quan với Philippines ở các chỉ tiêu được bôi đỏ trong Bảng 03 – Việt Nam có thể khắc phục được những yếu tố này.

Nếu cải thiện được những điểm này bên cạnh cơ hội được FTSE Russell nâng hạng lên thị trường mới nổi sơ cấp trong tương lai gần, Việt Nam có thể sẽ được MSCI đưa vào danh sách theo dõi – một dấu mốc quan trọng đối với thị trường chứng khoán Việt Nam kể từ khi đi vào hoạt động.

Trong báo cáo đánh giá gần nhất của MSCI và FTSE trong năm 2023, Việt Nam còn thiếu nhiều tiêu chí và cần phải cải thiện để sớm được nâng hạng thị trường. 

Về cơ bản, một số vấn đề chính cơ quan quản lý cần sớm hoàn thiện, điều chỉnh bao gồm: (1) thành lập trung tâm thanh toán bù trừ trung tâm (CCP) – điểm mấu chốt khi cả FTSE và MSCI đều coi đây là nút thắt trong việc nâng hạng thị trường, (2) cải thiện cơ sở hạ tầng, nâng cao tính minh bạch cũng như chất lượng công bố thông tin của các doanh nghiệp trên thị trường (thời gian, ngôn ngữ bằng tiếng Anh), (3) hoàn thiện cơ chế chính sách, quy định pháp luật, (4) vấn đề liên quan đến tỷ lệ sở hữu nước ngoài cũng như quy trình đăng ký tài khoản mở mới cho NĐTNN, (5) tăng cường các hoạt động bảo vệ quyền lợi cho nhà đầu tư và (6) tăng cường hoạt động thanh tra, kiểm tra giám sát.