Cấp bách gỡ vướng cho doanh nghiệp phát triển điện mặt trời trước nguy cơ phá sản

Thiệt hại khi không giải tỏa hết công suất của nhà máy điện là vô cùng lớn

Chia sẻ tại tọa đàm trực tuyến “Nghịch lý thừa điện mặt trời: Giải pháp nào đảm bảo quyền lợi chính đáng của doanh nghiệp?”, ông Lê Ngọc Hồ, Phó Giám đốc Ban Đầu tư Công ty CP Tập đoàn Hoành Sơn, cho biết tình trạng cắt giảm công suất của các nhà máy điện mặt trời đang diễn ra thường xuyên, liên tục. 

"Có nhà máy chưa từng có một ngày được hoạt động đúng công suất, ngay từ khi bắt đầu vận hành đã bắt buộc phải cắt giảm 50 - 60% công suất/ngày, thiệt hại từ 200 - 250 triệu đồng. Nếu tình hình cứ kéo dài, chắc chắn sẽ phá sản", ông Hồ thông tin.

Đồng thời ông nhấn mạnh thiệt hại về việc không giải tỏa hết công suất của nhà máy là vô cùng lớn, bởi nguồn vốn để triển khai dự án của doanh nghiệp chủ yếu đều vay vốn từ ngân hàng, trong khi đó việc bán điện như hiện tại gây khó khăn cho việc vận hành nhà máy cũng như phải trả lãi và gốc cho ngân hàng.

Lý giải nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên, ông Phạm Nguyên Hùng, Phó Cục trưởng Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo (Bộ Công Thương), phân tích các nguồn điện năng lượng tái tạo như điện mặt trời, điện gió đều là các nguồn năng lượng không liên tục, khả năng điều chỉnh rất hạn chế, khả năng lưu trữ không lớn với chi phí cao.

Mặt khác, việc đầu tư điện mặt trời diễn ra nhanh trong khi lưới điện truyền tải phân phối chưa kịp bổ sung. Do đó, lưới điện tại các khu vực này bị quá tải, dẫn đến phải cắt giảm nguồn điện trong một số thời điểm.

Còn theo chuyên gia kinh tế Vũ Đình Ánh, việc ồ ạt đầu tư, bùng nổ năng lượng điện mặt trời thời gian qua cho thấy rất nhiều quy hoạch có giá trị pháp lý cao, như điện VII đã bị phá vỡ.

“Thoạt tiên chúng ta tính toán công suất phải tăng khoảng 10% để đáp ứng tăng trưởng kinh tế và có nhiều phương án về điện gió, mặt trời, điện khí… nhưng do dịch COVID-19 nên nhu cầu tiêu thụ điện không tăng như dự kiến.

Thứ hai là chúng ta đánh giá chưa đúng về điện mặt trời… vì thế có cam kết ưu đãi lớn cho loại hình này. Thứ ba, do chính sách ưu đãi nên xảy ra việc ồ ạt đầu tư, công suất tăng lên gấp 20 lần so với dự tính trong quy hoạch. 

Với các dự án nhiệt điện bị chậm tiến độ, thì các dự án năng lượng tái tạo bùng nổ là phù hợp với nhu cầu, nhưng thực tế lại không diễn biến như vậy. Nên kể cả quy hoạch điện cũng đã bị phá vỡ”, ông Ánh nói.

Ngoài ra chuyên gia kinh tế Vũ Đình Ánh cho rằng không phải chỗ nào cũng có thể phát triển điện mặt trời hiệu quả mà chỉ tập trung ở một số địa phương, đặc biệt là Nam Trung Bộ.

“Tóm lại ở đây có sự lúng túng và bị động trong phát triển năng lượng mặt trời, mặc dù rất phù hợp với xu thế chung nhưng khá nhiều vấn đề đã bộc lộ và cần có giải pháp xử lý trong thời gian tới”, ông Ánh nhận định.

Giải pháp nào để giải bài toán nghịch lý thừa điện?

Ông Phạm Nguyên Hùng cho biết theo kinh nghiệm của các nước phát triển trong lĩnh vực năng lượng tái tạo, để có thể phát triển năng lượng tái tạo mạnh mẽ, bền vững thì cần tập trung vào các nội dung chính như chính sách, hạ tầng truyền tải và điều độ vận hành hệ thống điện.

Cụ thể, về chính sách, cần tiếp tục ban hành các chính sách thu hút đầu tư phát triển năng lượng tái tạo phù hợp từng thời kỳ phát triển kinh tế xã hội, phù hợp với sự phát triển của thị trường điện, phù hợp từng loại hình công nghệ năng lượng tái tạo như cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA), cơ chế chứng chỉ năng lượng tái tạo (REC).

Bên cạnh đó, cần thúc đẩy phát triển hệ thống năng lượng tái tạo phân tán nhu cầu tiêu thụ tại chỗ như các khu công nghiệp, hộ tiêu thụ thương mại, dịch vụ, nhà dân...

Đồng thời, trong ngắn hạn cần tiếp tục giám sát, chỉ đạo EVN, Trung tâm Điều độ Hệ thống điện Quốc gia (A0) và các đơn vị liên quan thực hiện giảm phát theo quy định tại các văn bản pháp luật, tiếp tục điều chỉnh giờ phát cao điểm cho các thuỷ điện nhỏ, nâng cao khả năng vận hành linh hoạt của các hệ thống nhiệt điện than, tuốc-bin khí.

Còn theo TS. Vũ Đình Ánh phương án để doanh nghiệp điện mặt trời được phép bán trực tiếp là đúng đắn, về chính sách, cơ chế, cơ sở hạ tầng, doanh nghiệp điện được bán cho các hộ gia đình có nhu cầu sử dụng điện lớn, kèm theo biện pháp quản lý, giá điện trực tiếp giữa người mua - bán điện. 

Từ đó sẽ có được những kinh nghiệm rất tốt để phát triển thị trường điện trong thời gian tới, cùng với cả thị trường điện truyền thống. Và yếu tố cũng rất quan trọng khi xu thế nhu cầu điện đối với hộ tiêu thụ điện lớn là môi trường trong hội nhập quốc tế, việc mua bán điện trực tiếp cũng sẽ đưa được các yếu tố thị trường, cạnh tranh vào.

Ngoài ra, theo ông Lê Ngọc Hồ cần có chính sách để điện mặt trời bán trực tiếp cho các khách hàng nhưng điều này phải phụ thuộc vào các quy định của Nhà nước, có hướng dẫn cụ thể và kèm theo đó là có hạ tầng phục vụ cho việc đó.