Bí mật tạo nên thành công của đế chế tài chính Ant Group: Dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo

Ant Group đã xây dựng thành công một đế chế tài chính vô tiền khoáng hậu trên thế giới bằng cách tận dụng kho dữ liệu và nguồn vốn từ nền tảng giao dịch thanh toán và bán lẻ trực tuyến liên quan đến Alibaba Group Holding, theo Nikkei.

Tại sảnh tòa nhà trụ sở chính của Ant ở Hàng Châu, Trung Quốc, một tờ giấy A4 có in dòng chữ: "757 nhân dân tệ nhận qua Alipay, ngày 15/10/2003" treo ngay ngắn, ý nói đến điểm bắt đầu của dịch vụ thanh toán di động phổ biến do công ty sở hữu.

Tờ giấy được in từ một trang tài liệu Excel. Lúc đó, giao dịch đầu tiên thanh toán qua Alipay liên quan đến một máy ảnh trên Taobao – một website bán lẻ của Alibaba. Giao dịch phát sinh từ người dùng Cui Weiping, lúc đó đang học tại Yokohama, Nhật Bản.

Alipay ban đầu vận hành chủ yếu bằng con người, sử dụng máy fax và điện thoại để kết nối người dùng với ngân hàng. Dù vậy, vị thế của Alipay lớn dần khi smartphone phổ biến.

Hiện tại, Ant Group đang có mục tiêu thu về tới 34,5 tỉ USD thông qua thương vụ IPO thuộc hàng lớn nhất thế giới (có thể lên tới 39,6 tỉ nếu tất cả các quyền chọn được thực hiện). Với hơn 1 tỉ người dùng, đối thủ duy nhất của Ant Group là Tencent Holdings.

Ant thực hiện 55% tổng khối lượng giao dịch thanh toán số trị giá 201 nghìn tỉ nhân dân tệ (29,9 nghìn tỉ USD) của Trung Quốc trong năm 2019. WeChat Pay (Tencent) chiếm tỉ trọng 38,9%. Dù vậy, Alipay, mảng kinh doanh đầu tiên của Ant, không còn là nguồn thu nhập chính.

Các mảng dịch vụ ngoài Alipay của Ant đang chiếm tỉ trọng 64,2% tổng doanh thu của công ty trong nửa đầu năm 2020, tăng 57% so với năm 2019 và 45,1% so với năm 2017, theo hồ sơ cáo bạch của công ty. Biên lợi nhuận ròng của Ant chạm mốc 30,2%, cao gấp hai lần so với mức đỉnh của năm 2019.

Nguồn doanh thu lớn nhất của Ant lúc này là dịch vụ cho vay nhắm đến người dùng cá nhân và các công ty vừa và nhỏ có hoạt động bán hàng trên các chợ trực tuyến của Alibaba như Tmall hay Taobao. Doanh thu hoạt động của mảng cho vay vi mô chạm mốc 28,5 tỉ nhân dân tệ trong nửa đầu năm 2020, chiếm gần 40% trong tổng doanh thu 72,5 tỉ nhân dân tệ cùng kì.

Hệ thống trí tuệ nhân tạo (AI) của Ant tự động thiết lập hạn mức tín dụng và lãi suất cho người dùng. Nó đưa ra quyết định cho vay dựa trên "lịch sử sử dụng" các dịch vụ của Alibaba. Tỉ lệ nợ xấu của Ant chỉ dao động trong khoảng từ 1% đến 2% nhờ lượng dữ liệu lớn mà Ant sở hữu với vị thế một trong những nền tảng công nghệ tài chính hàng đầu.

"Trước đây, các khoản vay tín chấp cho cá nhân thường phải đạt tỉ lệ nợ xấu từ 10% trở xuống để đảm bảo có lợi nhuận," nhân sự của một công ty cho vay tài chính tiêu dùng nói với Nikkei.

Ant kiểm tra hồ sơ tín dụng của người dùng đến cả các chi tiết như khả năng trả các hoạt đơn điện, nước đúng hạn.

Sự tỉ mỉ ấy thể hiện chiến lược của công ty do ông Daniel Zhang, Chủ tịch và CEO Alibaba, công bố. Cụ thể, tập đoàn công nghệ lớn nhất Trung Quốc mong muốn ghi chép lại tất cả các hành vi của người dùng trên dữ liệu số.

Nhiều khách hàng ở Trung Quốc sẵn sang cung cấp các thông tin cá nhân, ví dụ như tài sản, nơi làm việc hay thu nhập hàng năm để cải thiện điểm tín dụng trong hệ thống Zhime Credit của Ant. Ở Trung Quốc, các tài khoản thanh toán di động phải liên kết với số căn cước công dân và tài khoản ngân hàng.

Dù vậy, vị thế của Ant ở mảng công nghệ tài chính và trí tuệ nhân tạo không giải thích toàn cảnh lí do Ant có thể đạt lợi nhuận cao đến vậy.

Trong số các khoản vay cho cá nhân và doanh nghiệp nhỏ của Ant, 98% tách khỏi bảng cân đối tài chính. Tính đến cuối tháng 6, Ant có dư nợ 2,1 nghìn tỉ nhân dân tệ, trong khi đó tổng tài sản chỉ ở mức 315,8 tỉ nhân dân tệ.

Theo Nikkei, có hai lí do giải thích cho hiện tượng này, chứng khoán hoá là một trong số đó. Nhiều khoản vay nhỏ có lãi suất từ 0,03% đến 0.04% mỗi ngày, tương đương từ 10% đến 15% mỗi năm. Theo hồ sơ cáo bạch những khoản chứng khoán hoá của Ant vào tháng 12/2019, khối lượng khoản vay của Ant đang chịu lãi suất 3,62%.

Dù những khoản vay có thể trả bất kì thời điểm nào, bảng cân đối tài chính của Ant sẽ giảm dần mỗi năm, nhưng Ant có thể hưởng biên lãi suất ấn tượng vào thời điểm phát hành các sản phẩm chứng khoán hoá.

Một lý do khác là việc Ant đóng vai trò là trung gian cho các định chế tài chính và thu phí. Đối tác của Ant là các công ty cung cấp dịch vụ mà Ant đang hiển thị trên ứng dụng của mình.

Ở mảng quản lí tài sản, Ant hợp tác với trên 170 công ty quản lí quỹ để đưa ra các sản phẩm đầu tư phù hợp với khẩu vị rủi ro của người dùng. Vào thời điểm cuối tháng 6, 4 nghìn tỉ nhân dân tệ giá trị sản phẩm đầu tư phân phối qua Ant.

Ở mảng tài chính vi mô và cho vay tiêu dùng, Ant cũng áp dụng chiến thuật tương tự. 98% các khoản vay của Ant do hơn 100 định chế tài chính đối tác bảo lãnh và Ant thu phí dịch vụ trên giao dịch. Với bảo hiểm, Ant xử lý khoảng 52 tỉ nhân dân tệ phí bảo hiểm cho 90 công ty đối tác.

Tỉ lệ nợ xấu của MYbank, một công ty con của Ant, đạt 1,3% cuối năm 2019, thấp hơn so với con số 2% của các ngân hàng thương mại Trung Quốc.

Tất cả những thành tích ấn tượng thể hiện sự hiệu quả trong sử dụng trí tuệ nhân tạo để phân tích giao dịch liên quan đến Alibaba và đưa ra xếp hạng tín dụng.

Kể từ khi bắt đầu mảng cho vay, Ant đã đẩy dư nợ xử lý lên mốc 2,1 nghìn tỉ nhân dân tệ trong chưa đầy 10 năm. Khách hàng của Ant không chỉ bao gồm cư dân thành thị.

Ở một thị trấn thuộc tỉnh Hồ Bắc, Li Benlai (39 tuổi) mua hơn 100 tấn bông từ khu tự trị Nội Mông bằng vốn vay từ MYbank.

Nếu khoản vay trả hết trong 4 tháng, Li có thể kiếm lợi nhuận vừa đủ sau khi thanh toán lương nhân công. Li nói rằng ông không vay quá nhiều dù hạn mức cho phép vì năng lực xử lý có hạn. Ông hưởng mức lãi suất thấp nhất thế giới ở mức 0,6% do Ant và Tencent cạnh tranh khốc liệt.

Qi Hengxing (29 tuổi), một nhân viên văn phòng ở Thượng Hải bán linh kiện xe máy trên Tmall, nói rằng Ant đã giảm lãi suất chỉ còn một nửa đồng thời nâng hạn mức tín dụng cho anh ngay trước thời điểm lễ hội mua sắm "Singles' Day" diễn ra trên sàn thương mại điện tử của Alibaba. Lúc này, dù trong một thời gian ngắn, lãi suất Qi có chỉ là 0,02%/ ngày.

Trong khi Ant phân tích người vay tiền dựa trên lịch sử mua sắm, Tencent sử dụng dữ liệu từ WeChat cho mục đích này. Tencent phân tích nội dung tin nhắn và các cuộc trò chuyện trên mạng xã hội để loại nguy cơ lừa đảo. WeBank, dịch vụ cho vay của Tencent, hiện có tỉ lệ nợ xấu chỉ khoảng 1,24%.

Rõ ràng Ant đang thay đổi cuộc chơi trong lĩnh vực tài chính của Trung Quốc. Dù thế, người ta vẫn cần thời gian để xem liệu Ant có thể dùng lợi thế từ thương vụ IPO để bứt phá không, hay họ sẽ sa vào cuộc cạnh tranh đau thương của rất nhiều công ty đi sau.