Xây dựng thị trường vốn mạo hiểm ở Việt Nam

Một doanh nghiệp (DN) khởi nghiệp thành công nhờ táo bạo và tìm ra được mô hình kinh doanh mới và đưa vào thị trường các sản phẩm (thường là công nghệ) nhằm làm thay đổi thị phần và đối tượng khách hàng. Còn các DN đã thành công hay các DN lớn (big corporates) lại khó có thể tìm thấy vị trí của họ trong một hệ sinh thái như vậy, CEO Vietnam Silicon Valley Accelerator (VSVA - Tổ chức thúc đẩy kinh doanh) Hàn Ngọc Tuấn Linh cho biết.

Thị trường vốn mạo hiểm ở Việt Nam mới đang ở giai đoạn sơ khai.

Riêng tính chất “đánh cược” của đầu tư mạo hiểm đã đi ngược hoàn toàn so với tiêu chí của DN lớn là cần tối ưu hoạt động và tạo doanh thu ổn định, đều đặn cho các cổ đông. Và thực tế, 2 nhóm DN này luôn liên quan mật thiết với nhau trong hệ sinh thái khởi nghiệp và cần tạo điều kiện để họ gặp nhau, cùng hợp tác để tồn tại và tăng trưởng. Bên cạnh đó, các DN khởi nghiệp rất cần hỗ trợ tài chính để đồng thời phát triển ý tưởng và con người thực hiện các ý tưởng đó.

Ông Linh lý giải, mục đích của đổi mới sáng tạo là tăng trưởng và phải có đầu tư và phải chấp nhận rủi ro. Lãnh đạo DN cần có cái nhìn toàn cảnh cho 3-5 năm tới để tạo ra bước nhảy vọt cho DN, như cách các startup - tạo ra một sản phẩm, công nghệ mới có khả năng thay thế hoàn toàn các sản phẩm, công nghệ cũ.

Nhiều DN tại Việt Nam đã nhận thức được việc này, đều có dự án đầu tư cho startup mới hoặc đầu tư cùng thực hiện một số dự án chiến lược với các nhóm độc lập. Tuy nhiên, đây mới là số ít và hiện nay mới chỉ ở mức thử nghiệm và theo phong trào, ông Linh dẫn chứng.

Thị trường vốn mạo hiểm vừa chào đón sự kiện Lotte Accelerator trở thành đối tác chiến lược của VSVA nhằm mang đến những hỗ trợ tốt nhất cho cộng đồng startup Việt. Sự hợp tác này cũng đánh dấu sự ra đời Quỹ đầu tư mạo hiểm đầu tiên của Việt Nam dành riêng cho startup trong giai đoạn ban đầu, với hy vọng sẽ trở thành chất xúc tác mạnh mẽ cho thị trường đầu tư mạo hiểm tại Việt Nam.

Vẫn biết hệ sinh thái khởi nghiệp là của startup và nhà đầu tư mạo hiểm, nhưng DN đầu tư lại chính là đối tượng sẽ được hưởng lợi lớn nhất nếu biết vai trò của bản thân và tận dụng startup trong quá trình đổi mới sáng tạo.

Các chuyên gia trong giới khởi nghiệp vẫn cho rằng, Thung lũng Silicon (Mỹ) thành công vì có nhiều nhà đầu tư thiên thần sẵn sàng chấp nhận rủi ro để đầu tư vào những dự án kinh doanh có tiềm năng cao trong những ngành mới nổi; Nhiều nhà đầu tư mạo hiểm đang chờ thời điểm thích hợp để sẵn sàng tung “chiêu” quyết định khi nhìn thấy cơ hội.

Nhà đầu tư thiên thần - những người tạo nguồn vốn mồi - giúp startup bắt đầu thử nghiệm cho đến lúc đủ lớn, khẳng định có thể làm ra tiền để tiếp cận quỹ đầu tư mạo hiểm và các quỹ tiếp theo. Tuy nhiên, ở Việt Nam đang thiếu 2 loại hình nhà đầu tư như vậy. Song nếu được hỗ trợ bởi khung pháp lý tốt, đầy đủ thì khả năng xuất hiện nhiều là chắc chắn, một nhà đầu tư khuyến nghị.

Hệ sinh thái đổi mới sáng tạo cần có sự tham gia mạnh mẽ của Chính phủ. Đó là kinh nghiệm từ các quốc gia thành công trong chiến lược đổi mới sáng tạo như Israel, Mỹ, Singapore… Chính phủ cần tham gia ươm tạo các startup ngay từ giai đoạn đầu. Đây là thời điểm rủi ro cao, các startup này dễ thất bại và rất khó kêu gọi đầu tư từ DN tư nhân.

Khẳng định vai trò kiến tạo, suốt 1 năm qua, Chính phủ cùng với các bộ, ngành không chỉ tạo ra những khung khổ pháp lý, cơ chế, chính sách tài chính thuận lợi, mà đã có những đề án hỗ trợ cộng đồng startup thiết thực nhất.

Đơn cử, như Đề án 844 hỗ trợ phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia; Đề án 1665 hỗ trợ học sinh, sinh viên khởi nghiệp; sắp tới là Đề án 667 phát triển hệ tri thức Việt số hoá nhằm xây dựng nguồn tài nguyên dữ liệu mở của Chính phủ, các bộ, ngành, DN và cộng đồng. Nguồn tài nguyên dữ liệu này được chia sẻ, kết nối cho mọi người sử dụng, mọi DN công nghệ thông tin, DN startup có thể khai thác, làm ra sản phẩm, ứng dụng mới đem lại lợi ích cho cộng đồng.

Rõ ràng, để thúc đẩy hệ sinh thái khởi nghiệp, cần cả sự dấn thân của mỗi người cũng như sự hỗ trợ của cộng đồng, Chính phủ và mọi người.