‘Vua đồng’ Trung Quốc tự đào hố chôn mình vào núi nợ 1,6 tỷ USD như thế nào?

Vào thập niên 1990, ông Wang Wenyin đến Thâm Quyến với vỏn vẹn 400 nhân dân tệ trong túi. Trong 30 năm tiếp theo, Wang đã xây nên một đế chế nhờ cơn sốt đầu tư cơ sở hạ tầng của Trung Quốc. Nhưng ngày hôm nay, vị tỷ phú đang trên đà quay trở về vạch xuất phát. 

Ông Wang từng là nhân vật tai to mặt lớn trong lĩnh vực kinh doanh kim loại, được truyền thông địa phương mệnh danh là “vua đồng thế giới”. Ông sở hữu ngôi nhà sang trọng cùng nhiều bức ảnh ghi lại khoảnh khắc gặp gỡ các nguyên thủ quốc gia.

Tỷ phú Wang “gây bão” truyền thông vào năm 2017 khi cung cấp phao cứu sinh cho ông Hui Ka Yan, nhà sáng lập tập đoàn phát triển bất dộng sản China Evergrande.

Tại thời điểm đó, tập đoàn Amer International của ông Wang tuyên bố rằng họ đang xử lý 1/10 lượng đồng nhập khẩu vào Trung Quốc. Amer có mạng lưới các nhà máy chế biến rộng lớn, điều hành khoảng 30 khu kinh doanh và sở hữu nhiều mỏ khai thác kim loại.

Theo Bloombeg, Amer được hưởng lợi từ tốc độ đô thị hóa nhanh chóng, khả năng tiếp cận dễ dàng với tín dụng và trợ cấp của chính phủ trong thời kỳ kinh tế mở cửa, giống như nhiều doanh nghiệp Trung Quốc khác.

Tuy nhiên, điều khiến Wang trở nên khác biệt là ông biết cách tận dụng nỗ lực thu hút các dự án đầu tư của nhiều chính quyền địa phương. Ông Wang liên tục ký kết các thỏa thuận để biến những khu đất trống thành khu công nghiệp, góp phần thổi phồng bong bóng bất động sản ở Trung Quốc.

Khi bong bóng bất động sản xì hơi, nền kinh tế Trung Quốc sa sút và đế chế của ông cũng chìm vào vũng lầy. Các nhà máy và cơ sở kinh doanh đồng của Amer phải đóng cửa, các khu công nghiệp bị đóng hoặc bị chính quyền địa phương tiếp quản.

Bản thân ông Wang đang đối mặt với các yêu cầu pháp lý đòi thanh toán khoản nợ 10,9 tỷ nhân dân tệ (tương đương khoảng 1,6 tỷ USD).

Hai ván cược “đổi đời”

Ông Wang sinh ra trong một gia đình làm nông bình thường ở tỉnh An Huy vào năm 1968. Khi đến Thâm Quyến vào năm 1993, ông từng phải ngủ tạm trong ống xi-măng để tránh cái rét ban đêm.

Trong thời gian đầu lập nghiệp, ông Wang tập trung chế tạo đồng thô thành thanh đồng và dây đồng - vật liệu dùng trong nhiều sản phẩm như mạng điện.

Thời điểm của ông không thể hoàn hảo hơn. Trong những năm 1990, nền kinh tế Trung Quốc đang tăng trưởng với tốc độ hai chữ số, các tòa nhà mới liên tục mọc lên và lưới điện được triển khai khắp quốc gia. Nhu cầu dành cho các sản phẩm đồng vô cùng lớn. Dần dần, ông Wang mua thêm nhà máy và thành lập Amer ở Hong Kong.

Ông tuyên bố trong cuộc phỏng vấn năm 2015: “Tôi nắm bắt được xu hướng đi lên của nền kinh tế Trung Quốc và thế giới. Tôi thật may mắn khi sinh ra ở thời kỳ tuyệt vời này. Và tất nhiên là tôi đã nỗ lực rất nhiều. Người bình thường không làm việc chăm chỉ như tôi”.

Vào đầu những năm 2010, ông Wang bắt đầu mở khu công nghiệp trên khắp Trung Quốc. Ông thuyết phục chính quyền địa phương rằng khu công nghiệp sẽ tạo ra rất nhiều doanh thu thuế và việc làm, giúp các quan chức đạt mục tiêu tăng trưởng mà Bắc Kinh đề ra. Về phần mình, ông muốn Amer được hưởng đãi ngộ ưu tiên và trợ cấp.

Sự mở rộng nhanh chóng giúp Amer dễ dàng xin tài trợ và giúp nâng cao uy tín của Amer trước các nhà chức trách địa phương. Sau đó, ông Wang sẽ sử dụng đất công nghiệp làm tài sản thế chấp để có thêm khoản vay và mở thêm nhiều khu kinh doanh.

Tuy nhiên, nguồn tin của Bloomberg cho biết nhiều khu công nghiệp tự xưng là công nghệ cao của Amer thực chất là các cơ sở sản xuất chất lượng thấp. Hầu hết các khu công nghiệp đó không đáp ứng được kỳ vọng và một số còn không hoàn thiện.

Sóng gió

Phần lớn trong số 60 đơn khiếu nại pháp lý chống lại ông Wang hiện nay có liên quan tới các khu công nghiệp, theo công ty dữ liệu Tianyancha.

Trong một vụ việc diễn ra vào năm 2019, Amer đã hối thúc một công ty nhà nước ở Sơn Đông khởi công xây dựng dự án quang điện tử trị giá 20 tỷ nhân dân tệ dù chưa xin được giấy phép, với mục tiêu gây ấn tượng với các quan chức địa phương đi khảo sát tình hình. Dự án này đến nay vẫn dở dang và công ty đó vẫn chưa được thanh toán.

Năm 2022, Amer ghi nhận doanh thu 112 tỷ USD và vốn chủ sở hữu 19,6 tỷ USD, theo Fortune Global 500. Giá trị tài sản ròng của ông Wang ước tính vào khoảng 18,6 tỷ USD.

Nhưng tại thời điểm đó, các chính sách chống dịch khắc nghiệt của Bắc Kinh đã bắt đầu ảnh hưởng đến nhu cầu kim loại. Nỗ lực mở rộng công suất của ông Wang trong hàng thập kỷ trước đó đã dẫn đến tình trạng dư thừa và khiến rắc rối càng trở nên tồi tệ.

Rốt cuộc, ông không thể duy trì chiến lược tăng trưởng liên tục, sử dụng đất công nghiệp làm tài sản thế chấp để có thêm tín dụng. Các dự án khu công nghiệp bị tạm dừng và chính quyền địa phương bắt đầu thực hiện hành động pháp lý.

Sự sụp đổ của Amer diễn ra nhanh chóng. Tòa án Trung Quốc hai lần áp đặt hạn chế chi tiêu lên ông Wang vào năm ngoái. Tới tháng 10, hàng chục nhà quản lý và nhân viên kinh doanh rời bỏ Amer. Khu công nghiệp lớn nhất của Amer bị đình chỉ hoạt động vào tháng 11, cổ phần của ông Wang bị tòa án ở Sơn Đông phong tỏa.

Ông Wang đã không xuất hiện trước công chúng trong nhiều tháng, nhưng những người quen cũ tin rằng ông vẫn còn ở Trung Quốc.