Với 22 triệu tấn đất hiếm, Việt Nam thu hút đầu tư ngành công nghiệp bán dẫn thế nào?

Sáng ngày 6/11, Quốc hội tiến hành phiên chất vấn và trả lời chất vấn. Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Ngọc Xuân (đoàn Bình Dương) đặt câu hỏi về đầu tư khai thác đất hiểm và phát triển ngành công nghiệp bán dẫn.

Theo đại biểu, Việt Nam hiện có trữ lượng đất hiếm khoảng 22 triệu tấn, đứng thứ hai thế giới, chỉ sau Trung Quốc. Đây là cơ hội lớn để Việt Nam khai thác, hợp tác, tham gia chuỗi cung ứng sản xuất công nghệ bán dẫn toàn cầu.

Tuy nhiên, sản lượng khai thác hiện chỉ có 1.000 tấn/năm do chưa có công nghệ thân thiện với môi trường và chế biến sâu. Trong khi đó, các quốc gia độc quyền về công nghệ hiếm khi chuyển giao kỹ thuật.

Đại biểu đề nghị Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Khoa học và Công nghệ thông tin về việc Việt Nam cần có thể chế, chính sách như thế nào mới có thể thu hút đầu tư, tìm kiếm công nghệ khai thác, phát triển nguồn nhân lực trong lĩnh vực này.

Bộ trưởng Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho biết đất hiếm là khoáng sản quan trọng trong các ngành công nghệ cao, nhất là công nghệ bán dẫn. Việt Nam có trữ lượng lớn đất hiếm, do vậy cần tận dụng, khai thác hiệu quả.

Về mặt thu hút đầu tư, Bộ trưởng cho rằng cần thu hút các nước có kinh nghiệm trong phát triển công nghệ cao như Nhật Bản, Mỹ. Việt Nam cũng cần có chính sách cho chế biến sâu đất hiếm, không xuất thô, từ đó có thể tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Ngoài ra, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng đề nghị nghiên cứu và phát triển công nghệ để khai thác, chế biến và sử dụng hiệu quả, đồng thời có chính sách trong đào tạo nguồn nhân lực.

Trước đó vào cuối tháng 7, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đã phê duyệt Quy hoạch thăm dò, khai thác, chế biến và sử dụng các loại khoáng sản thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050.

Đối với khoáng sản đất hiếm, quy hoạch đặt mục tiêu phát triển ngành công nghiệp khai thác, chế biến và sử dụng khoáng sản đất hiếm một cách đồng bộ, hiệu quả và bền vững.

Đối với các doanh nghiệp được cấp phép mới khai thác khoáng sản đất hiếm phải gắn với dự án chế biến đến sản phẩm tối thiểu là tổng các ôxit, hydroxit, muối đất hiếm có hàm lượng các ôxit đất hiếm (TREO) ≥ 95%, khuyến khích sản suất tới nguyên tố đất hiếm riêng rẽ (REO), công nghệ tiên tiến, thiết bị hiện đại, thu hồi tối đa các khoáng sản có ích đi kèm, đảm bảo môi trường, an toàn về phóng xạ.

Cụ thể với khâu thăm dò, giai đoạn đến năm 2030, Quy hoạch yêu cầu hoàn thành các đề án thăm dò đã cấp phép tại mỏ Bắc Nậm Xe, Nam Nậm Xe tỉnh Lai Châu. Đồng thời, thăm dò nâng cấp, thăm dò mở rộng các mỏ đã cấp phép khai thác và đầu tư mới thăm dò tại Lai Châu (7 mỏ), Lào Cai (2 mỏ), Yên Bái (1 mỏ).

Giai đoạn 2031 – 2050 sẽ thăm dò bổ sung các mỏ đất hiếm đã cấp phép khai thác và thăm dò mới 1 - 2 điểm mỏ tại Lai Châu và Lào Cai.

Với khâu khai thác, giai đoạn đến năm 2030, Chính phủ yêu cầu đẩy mạnh tìm kiếm công nghệ, thị trường khai thác gắn với chế biến sâu khoáng sản đất hiếm tại các mỏ đã cấp phép khai thác như Đông Pao - Lai Châu, Yên Phú - Yên Bái.

Dự kiến đầu tư mới dự án khai thác mỏ tại Lai Châu, Lào Cai (3 mỏ), Yên Bái (1 mỏ). Tổng sản lượng khai thác đạt 2,02 triệu tấn quặng nguyên khai/năm.

Giai đoạn năm 2031 – 2050 sẽ duy trì hoạt động của các dự án hiện có, đầu tư mở rộng khai thác mỏ Đông Pao và đầu tư mới 3 - 4 dự án khai thác tại Lai Châu, Lào Cai nếu có nhà đầu tư đồng bộ từ thăm dò, khai thác, chế biến gắn với thị trường tiêu thụ sản phẩm. Tổng sản lượng khai thác đạt 2,112 triệu tấn quặng nguyên khai/năm.

Ở khâu chế biến, Quy hoạch nêu rõ đến năm 2030 cần hoàn thành đầu tư nhà chế biến đất hiếm tại xã Yên Phú, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái.

Quy hoạch dự kiến đầu tư mới từ 3 dự án thủy luyện - chế biến đất hiếm tại tỉnh Lai Châu và Lào Cai với các sản phẩm chế biến đến năm 2030 (không tính sản lượng chế biến của các Nhà máy đã đầu tư từ nguồn nguyên liệu nhập khẩu), tổng các ôxit đất hiếm (TREO) dự kiến đạt 20.000 - 60.000 tấn/năm.

Đồng thời đầu tư mới các dự án chiết tách - chế biến đất hiếm tại tỉnh Lai Châu và Lào Cai hoặc địa điểm phù hợp với các sản phẩm chế biến đất hiếm riêng rẽ đến năm 2030 (không tính sản lượng chế biến của các nhà máy đã đầu tư từ nguồn nguyên liệu nhập khẩu), tổng các ôxit đất hiếm (TREO) dự kiến 20.000 - 60.000 tấn/năm.

Căn cứ tình hình thực tế, đầu tư mở rộng nâng công suất các dự án đã có, giai đoạn 2031-2050 sẽ tập trung chế biến sâu các kim loại đất hiếm. TREO khoảng 40.000 - 80.000 tấn/năm; REO dự kiến đạt 40.000 - 80.000 tấn/năm.

Đối với các kim loại đất hiếm, Quy hoạch yêu cầu đầu tư mới nhà máy luyện kim đất hiếm, địa điểm do nhà đầu tư lựa chọn với tổng công suất các kim loại đất hiếm từ 7.500 - 10.000 tấn/năm.