Vận chuyển các lô hàng xuất nhập khẩu sang Mỹ: Vì sao DN logistics Việt 'ngoài cuộc'?

Các DN cung cấp dịch vụ Logistics Việt Nam chỉ có thể tham gia, với tư cách là đại lý, vận hành một vài công đoạn phụ như lập chứng từ, thông quan, thu cước, nộp thuế, thu xếp vận tải nội địa, giao trả hàng… trong toàn bộ giây chuyền logistics liên quan.

Với tư cách là đại lý thực hiện những khâu cụ thể trong các chuỗi dịch vụ logistics đó, DN logistics Việt Nam chỉ được hưởng hoa hồng hoặc phí dịch vụ hết sức khiêm tốn.

van chuyen cac lo hang xuat nhap khau sang my vi sao dn logistics viet ngoai cuoc

Hiệp định Thương mại Việt – Mỹ có hiệu lực đến nay đã 22 năm, kim ngạch hàng hóa trao đổi hai bên năm 2016 đạt hơn 50 tỷ USD, con số này dự kiến có thể lên tới gần 100 tỷ USD

Tuyệt đại bộ phận hàng hóa buôn bán giữa Việt Nam – Hoa Kỳ, dù theo điều kiện FOB hay CIF, đều do các hãng tàu Mỹ hoặc các hãng tàu nước ngoài vận chuyển mà không có DN logistics Việt nào tham gia. Vì sao như vậy?

Chưa được công nhận của Cục Hàng hải Mỹ

Hiện nay khá nhiều DN thành viên Hiệp hội DN Dịch vụ logistics Việt Nam (VLA) đã là hội viên của FIATA (liên đoàn giao nhận quốc tế), khi tự mình tìm kiếm được những lô hàng xuất khẩu đi thị trường EU, Nhật, Úc… theo điều kiện CIF hoặc những lô hàng nhập khẩu từ những thị trường này về Việt Nam theo điều kiện FOB, họ hoàn toàn có khả năng trở thành người vận chuyển theo hợp đồng bằng cách mua chỗ trên các tàu nước ngoài có lịch trình đi từ hoặc đến cảng Việt Nam và phát hành vận đơn thứ cấp theo mẫu của FIATA, gọi tắt là FBL (FIATA Negotiable Multimodal Transport Bill of Lading).

Trong trường hợp đó, theo thông lệ quốc tế và Bộ luật Hàng hải Việt Nam, họ là người vận chuyển theo hợp đồng chứ không phải là đại lý của hãng tàu. Rõ ràng thu nhập về giá cước sẽ cao hơn đáng kể so với các khoản hoa hồng hay phí dịch vụ cũng chính từ những lô hàng đó nếu họ chỉ làm đại lý cho các hãng tàu nước ngoài.

Tuy nhiên, cho đến nay hầu như các DN dịch vụ Logistics Việt Nam, kể cả những bậc “tiền bối lập quốc công thần” về nghề vận tải như Vietfracht, Vietrans, Vinatrans … vẫn chưa thể phát hành vận đơn FBL cho những lô hàng đi Mỹ hay từ Mỹ về Việt Nam. Lý do đơn giản vì hiếm có DN Logistics nào của Việt Nam được Cục Hàng hải Mỹ (FMC) cấp phép phát hành vận đơn FBL khi vận hành các lô hàng xuất nhập khẩu với Mỹ theo hình thức trên.

Nên tìm tư vấn pháp lý

Theo luật pháp Mỹ (CFR, Phần 515), những DN logistics vận hành hàng hóa và phát hành vận đơn theo phương thức trên cho những lô hàng đi hoặc đến Mỹ đều gọi là NVOCC (Non-Vessel Operating Common Carrier) và cần phải có giấy phép khai thác do FMC cấp. Muốn được cấp giấy phép, các NVOCC phải tuân thủ 3 bước: bước một ký quỹ bảo lãnh để chứng minh khả năng tài chính của mình.

Có thể bảo lãnh riêng từng DN hoặc bảo lãnh tập thể theo nhóm. FMC khuyến khích hình thức bảo lãnh theo nhóm của FIATA vì tính ưu việt của nó và chi phí mỗi thành viên bỏ ra tương đối thấp. Nếu bảo lãnh riêng từng DN thì số tiền bảo lãnh là 150.000 USD/năm.

Ngược lại nếu bảo lãnh theo nhóm dưới hình thức FIATA Surety Group Bond mỗi thành viên có thể chỉ cần đầu tư khoảng trên 3.300 USD/năm. Dù là bảo lãnh riêng hay bảo lãnh theo nhóm thì luật pháp Mỹ yêu cầu phải mua bảo hiểm cho các bảo lãnh đó với các công ty bảo hiểm có uy tín.

Bước tiếp theo là phải đăng ký hành nghề kinh doanh NVOCC và đăng ký vận đơn với FMC và bước sau cùng là phải công bố công khai bảng giá cước và giá dịch vụ liên quan kể cả các loại phụ phí trên internet. Trong 3 bước này, bước đầu tiên và bước sau cùng là phức tạp và khó khăn nhất, thường phải thuê các luật sư hoặc chuyên gia có kinh nghiệm xây dựng.

Sở dĩ Cục Hàng hải Mỹ quy định các DN nước ngoài kinh doanh với tư cách NVOCC trên đất Mỹ phải ký quỹ bảo lãnh như trên là để bảo đảm khả năng tài chính trang trải các khoản phạt, nếu có, liên quan tới trách nhiệm trong các lĩnh vực sau đây:

1. Mua bán dịch vụ vận tải;

2. Thanh toán tiền cước cho các lô hàng vận chuyển theo hình thức vận tải đơn phương thức hay đa phương thức;

3. Chi phí về việc vận chuyển hàng phát sinh từ vận đơn hoặc chứng từ tương tự với chủ hàng;

4. Chi phí về việc cấp vận đơn và các chứng từ tương tự;

5. Chi phí vận tải nội địa hoặc vận tải suốt;

6. Chi phí bồi thường cho đại lý giao nhận theo quy định;

7. Chi phí thuê container;

8 . Chi phí thuê đại lý ở địa điểm tiếp nhận hàng đi hoặc địa điểm giao trả hàng ở cảng đích.

Để được hưởng các quyền lợi khi áp dựng hình thức ký quỹ theo nhóm với FMC, DN dịch vụ Logistics Việt Nam phải đáp ứng các điều kiện sau:

1. Phải là hội viên của Hiệp hội Logistics Việt Nam nơi mình có trụ sở chính;

2. Phải mua bảo hiểm trách nhiệm dân sự với các công ty bảo hiểm có uy tín để bồi thường cho khách hàng khi xẩy ra tổn thất hàng hóa vận chuyển theo FBL;

3. Đơn xin tham gia ký quỹ theo FIATA Group Bond phải gửi cho cả FIATA và công ty bảo hiểm mà FIATA chấp nhận;

4. Phải trình mẫu vận đơn của mình phát hành để FMC duyệt;

5. Phải công bố giá cước và giá dịch vụ trên internet;

6. Phải nộp lệ phí hàng năm khi đã chấp nhận các điều kiện do FMC quy định.

Như vậy, nếu các DN logistics Việt Nam muốn sớm bắt đầu khai thác kinh doanh vận hành các lô hàng xuất nhập khẩu với thị trường Mỹ cần nhanh chóng trao đổi liên kết với nhau thông qua Hiệp hội DN Dịch vụ Logistics Việt Nam (VLA) để thực hiện.

LS Võ Nhật Thăng – Nguyên trọng tài viên trung tâm trọng tài quốc tế (VIAC)