Từ khoán sang kê khai: Chủ quán ăn đau đầu với bài toán ‘giữ chân’ khách hàng

Những ngày gần đây, nhiều quán bún, phở, đồng loạt tăng giá thêm 5.000 đồng/bát khiến không ít thực khách cảm thấy quan ngại và cân nhắc lại thói quen ăn uống hàng quán.

Mỗi tuần ăn phở 3 - 4 lần, chị Phan Thanh Nhàn, nhân viên văn phòng tại Cầu Giấy (Hà Nội) khá bất ngờ khi giá bán đã từ 40.000 lên 45.000 đồng. Không chỉ riêng món này, toàn bộ thực đơn của quán đều được "nâng cấp" thêm 5.000 đồng, với mức giá cao nhất lên tới 55.000 đồng/bát.

"Phải thêm 60.000 – 80.000 đồng/tháng, trong bối cảnh thu nhập không tăng mà chi phí sinh hoạt ngày càng leo thang, tôi sẽ phải giảm bớt việc ăn sáng ngoài quán lại”, chị Nhàn cho hay.

Về lý do tăng giá, chủ quán phở này chia sẻ, hiện nay cơ quan yêu cầu phải kê khai thuế đầy đủ và nộp thuế theo thực tế doanh thu. Vì vậy, các nguyên liệu đầu vào của cửa hàng cũng tăng giá do phải tính thêm thuế giá trị gia tăng (VAT). Theo đó, từ thịt bò, thịt gà đến phở, hành, ớt cũng phải có thuế VAT. Chi phí tăng thì giá bán buộc phải tăng theo

“Dù biết việc tăng giá sẽ khiến khách hàng chịu chi phí cao hơn và có thể ảnh hưởng đến lượng tiêu thụ của cửa, nhưng đây là giải pháp duy nhất”, chủ quán phở cho hay.

Tương tự, một bún tại phố Tô Hiệu (Hà Nội) cũng vừa thông báo tăng giá sau thời gian dài giữ nguyên mức cũ. Theo chủ quan, thời gian qua, tiền thuê mặt bằng tại các khu vực trung tâm ngày càng cao, chi phí điện năng tăng do phải sử dụng điều hòa liên tục trong thời tiết nóng bức. 

Để tiết giảm chi phí và duy trì hoạt động, quán đã cắt giảm một nhân viên phục vụ. Tuy vậy, thời điểm này hầu hết các nguyên liệu đầu vào của quán đều tăng giá do phải tính thêm thuế VAT.  Nếu không điều chỉnh giá bán khó lòng trụ nổi được.

“Quán buộc phải tăng thêm 5.000 đồng mỗi suất. Từ mức phổ biến 40.000 đồng trước đây, hầu hết món trong thực đơn đã được điều chỉnh lên 45.000–55.000 đồng/suất”, chủ quán cho hay.

Trên các hội nhóm mạng xã hội, chủ đề "phở, bún tăng giá" cũng thu hút nhiều tranh luận. Nhiều người bình luận rằng, phở tăng giá nên đã tự nấu phở cho cả gia đình ăn sáng thay vì ra quán. Một số người cũng bình luận sẽ quay lại thói quen mang cơm đi ăn trưa. Không chỉ tiết kiệm, cơm nhà còn giúp họ an tâm hơn giữa nỗi lo thực phẩm không rõ nguồn gốc.

Xoay xở để tồn tại

Trong hoàn cảnh khó khăn, thay vì tăng giá bán, nhiều quán ăn đã tìm cách xoay xở để tồn tại. Theo anh Nguyễn Chí Công, chủ cửa hàng xôi tại đường Nguyễn Chí Thanh (Hà Nội), từ đầu năm đến nay, doanh thu chỉ bằng một nửa so với năm trước do lượng khách thắt chặt chi tiêu. Nay nếu tăng giá bán thì chắc chắn khách sẽ không ăn nữa.

Trong khi đó, khách hàng hiện cũng rất “sành ăn” và nhạy cảm với vấn đề an toàn thực phẩm. Nếu sản phẩm không ngon hoặc không đảm bảo chất lượng thì khách sẽ quay lưng lại ngay, nên quán cũng không thể bớt nguyên liệu hay thay thế các nguyên liệu rẻ tiền hơn.

 “Trước mắt, chúng tôi cố gắng duy trì thêm một thời gian nữa và chấp nhận lợi nhuận ít đi. Về lâu dài, có thể tìm một mặt bằng khác bé hơn và rẻ hơn để tiết giảm chi phí. Song, nếu quá khó khăn thì tôi sẽ chuyển sang kinh doanh một lĩnh vực khác ”, anh Công cho hay.

Cũng trong tình cảnh tương tự, chị Đỗ Thị Dương, chủ quán bún dọc mùng đường Nguyễn Chí Thanh cho biết nếu tăng giá thì người dân sẽ tiết kiệm chi thiêu bằng cách nấu ăn ở nhà và giảm số lần ăn đi quán. Như vậy, doanh thu sẽ giảm đi.

Trong khi đó, cửa hàng chỉ chủ yếu phục vụ cho dân văn phòng vào buổi trưa trong khoảng từ 11h30 - 13h. Nếu phải kê khai thuế đầy đủ doanh thu theo quy định của cơ quan thuế vào máy tính và có thể xuất hóa đơn theo yêu cầu thì rất mất thời gian.

Từ đó làm giảm tốc độ phục vụ và có thể mất khách. Còn nếu thuê thêm người thì chi phí lại phải tăng lên. Chưa kể, còn phải đầu tư thêm máy tính và phần mềm bán hàng. 

Do đó, thay vì tăng giá, quán dự tính sẽ bán thêm các món tráng miệng như chè, nước giải khát, vừa tăng doanh thu vừa thu hút khách quay lại. Ngoài ra, quán cũng đẩy mạnh bán hàng online qua các ứng dụng giao đồ ăn để tiếp cận thêm nhóm khách văn phòng hoặc người làm việc tại nhà.

“Cả nhà tôi đều sống nhờ vào vào quán ăn này. Vì vậy, tôi mong cơ quan thuế có những hỗ trợ để hộ kinh doanh dễ dàng trong việc kê khai, thuận lợi trong quá trình kinh doanh”, chị Dương nêu rõ.

Theo lộ trình, từ 1/6, hộ có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm sẽ phải sử dụng hóa đơn điện tử kết nối cơ quan thuế. Đến 1/1/2026, thuế khoán sẽ bị bãi bỏ hoàn toàn, mọi hộ đều phải kê khai thuế dựa trên dòng tiền thực tế như doanh nghiệp.

Dù kỳ vọng sự thay đổi này giúp siết kỷ cương thuế, song báo cáo chiến lược của Công ty Cổ phần Chứng khoán Sài Gòn - Hà Nội cũng cho rằng rất nhiều hộ kinh doanh – đặc biệt là các mô hình gia đình nhỏ – đã quen với cách nộp thuế khoán gọn nhẹ, không cần ghi sổ sách hay xử lý hóa đơn phức tạp.

Việc chuyển sang kê khai theo hóa đơn điện tử khiến họ gặp nhiều khó khăn: từ chi phí đầu tư ban đầu cho thiết bị, phần mềm, chữ ký số… đến gánh nặng quản lý sổ sách và kê khai định kỳ.

Với những hộ có biên lợi nhuận mỏng như kinh doanh ăn uống, việc bỏ ra vài triệu đồng mỗi năm cho tuân thủ thuế có thể là gánh nặng thực sự. Không ít người lo ngại sai sót kỹ thuật – như điền thiếu thông tin trên hóa đơn – có thể khiến họ đối mặt với án phạt lớn. Những tình huống như vậy dễ tạo tâm lý e dè, thậm chí khiến nhiều người không muốn mở rộng hoạt động để tránh rơi vào diện quản lý chặt.

Từ phía cơ quan thuế, áp lực cũng không nhỏ. Quản lý hàng triệu hộ nhỏ lẻ trong khi nguồn lực còn hạn chế là một thử thách lớn. Nếu không có hạ tầng công nghệ vững chắc và đội ngũ đủ mạnh để hỗ trợ từ sớm – từ việc tập huấn cho tiểu thương, ban quản lý chợ đến hướng dẫn sử dụng hệ thống – rất dễ dẫn tới tình trạng thực thi hình thức, không hiệu quả.

Nếu áp dụng các biện pháp chế tài quá nhanh và thiếu linh hoạt, có thể khiến người dân phản ứng tiêu cực. Ngược lại, nếu buông lỏng quản lý thì lại không đạt được mục tiêu chống thất thu, làm xói mòn tính nghiêm minh của chính sách.

Đặt bài toán này vào thực tiễn, điều Việt Nam cần lúc này là một cách tiếp cận mềm dẻo: hỗ trợ chuyển đổi bằng lộ trình hợp lý, thiết kế chính sách đi kèm đào tạo, giảm thiểu rủi ro vô tình gây tổn hại đến những người đang muốn làm đúng. Bởi sự tuân thủ tự nguyện – chứ không phải áp đặt – mới là nền móng vững bền của một hệ thống thuế hiện đại.

"Nếu chỉ chú trọng thu thuế mà thiếu cơ chế hỗ trợ sẽ có không ít hộ thu hẹp quy mô hoặc rút vào hoạt động phi chính thức – đi ngược lại mục tiêu phát triển bền vững lực lượng doanh nghiệp trong nước", báo cáo nêu rõ.