Từ 'đi đầu' cổ phần hoá đến sai phạm của dàn lãnh đạo Bộ Giao thông-Vận tải

Thanh tra Chính phủ đã kết luận có nhiều sai phạm trong cổ phần hoá cảng Quy Nhơn (Ảnh: Hoàng Trọng)

Hiện chưa có thông tin chính thức những sai phạm, khuyết điểm của tập thể và các cá nhân cựu Bộ trưởng Đinh La Thăng và các Thứ trưởng Bộ GTVT liên quan đến quá trình cổ phần hoá những doanh nghiệp cụ thể nào. Tuy nhiên, kết luận thanh tra và thực tế đã cho thấy, có nhiều vi phạm trước và trong quá trình cổ phần hoá một số doanh nghiệp ngành giao thông.

Sai phạm bán 75% vốn cảng Quy Nhơn

Theo kết luận số 1566/KL-TTCP ngày 17.9.2018 của Thanh tra Chính phủ, Bộ GTVT cho phép Vinalines chuyển nhượng 75,01% cổ phần tại Công ty TNHH MTV Cảng Quy Nhơn cho Công ty cổ phần Đầu tư khoáng sản Hợp Thành, theo phương thức thoả thuận trực tiếp khi không báo cáo, chưa được Thủ tướng cho phép, là trái thẩm quyền, vi phạm quy định pháp luật. Thanh tra Chính phủ đã yêu cầu Bộ GTVT chỉ đạo Vinalines thu hồi lại 75,01% cổ phần này, đồng thời huỷ bỏ 2 văn bản hành chính bán vốn sai phạm.

Đó là các văn bản: 16937/BGTVT-QLDN ngày 27.12.2014 về chuyển nhượng 26,01% cổ phần và số 6327/BGTVT-QLDN ngày 20.5.2015 về chuyển nhượng 49% cổ phần vốn sở hữu nhà nước (Vinalines đại diện phần vốn) tại Công ty cổ phần Cảng Quy Nhơn cho Công ty cổ phần Đầu tư và Khoảng sản Hợp Thành (Hà Nội), theo phương thức thỏa thuận trực tiếp.

Tổng vốn nhà nước thu hồi trong cổ phần hoá cảng Quy Nhơn (sau 3 lần bán đấu giá) chỉ 404 tỉ đồng, được cho là quá “bèo” so với giá trị thực tế của cảng này.

Tuy nhiên, sau hơn 1 năm sau kết luận Thanh tra, quá trình thu hồi lại hơn 75% cổ phần bán sai phạm tại cảng Quy Nhơn của Vinalines chưa có nhiều tiến triển, do vướng mắc liên quan đến việc định giá tài sản.

Hiện Vinalines vẫn chưa thu hồi được 75,01% cổ phần đã bán sai phạm cho công ty Hợp Thành (Ảnh: Hoàng Trọng).

Tổng Công ty Vận tải thuỷ bị bán ngang giá... một căn nhà

Quá trình cổ phần hoá Tổng Công ty Vận tải thuỷ (Vivaso) thuộc Bộ GTVT cũng từng bị tố cáo có nhiều khuất tất. Cụ thể, theo hồ sơ xác định giá trị doanh nghiệp của Công ty mẹ Vivaso trước khi tiến hành cổ phần hoá là 327 tỉ đồng. Tháng 3.2014, Bộ GTVT đã yêu cầu Vivaso đàm phán bán cho nhà đầu tư Công ty Liên hợp xây dựng Vạn Cường theo đề nghị của ông Nguyễn Thuỷ Nguyên, Tổng giám đốc Vạn Cường.

Hiện, Công ty Vạn Cường nắm vai trò chi phối, chiếm hơn 77% cổ phần Vivaso, ông Nguyễn Thuỷ Nguyên đồng thời là Chủ tịch HĐQT Vivaso.

Đáng chú ý, tại kỳ họp thứ 3 Quốc hội khoá 14 tháng 5.2018, đại biểu Quốc hội Lưu Bình Nhưỡng đã kiến nghị Thanh tra Chính phủ xem xét lại quá trình cổ phần hoá Vivaso. Lý do, Tổng Công ty này có 10 doanh nghiệp với hàng trăm đoàn tàu đang hoạt động nhưng chỉ được bán với giá 327 tỉ đồng, tương đương một căn nhà phố cổ Hà Nội. Sau cổ phần hoá, Vivaso không có hoạt động nào về đầu tư vận tải thuỷ, mà chỉ cho thuê trụ sở, kho bãi,... gây bức xúc và khiếu nại kéo dài của cán bộ nhân viên.

Nhiều doanh nghiệp bết bát hậu cổ phần

Trước đó, tại cuộc họp tổng kết 5 năm thực hiện cổ phần hoá tháng 12. 2015, theo báo cáo của Bộ GTVT, giai đoạn 2011 - 2015, Bộ này đã triển khai cổ phần hóa 137 doanh nghiệp, tăng 67 doanh nghiệp so với kế hoạch phê duyệt.

Theo đánh giá của Phó thủ tướng Vũ Văn Ninh tại cuộc họp, Bộ GTVT đã hoàn thành vượt mức kế hoạch về tái cơ cấu, sắp xếp, cổ phần hóa. Sau khi thực hiện cổ phần hoá, hoạt động sản xuất, kinh doanh của các doanh nghiệp đều có hiệu quả hơn. Tổng tài sản, vốn chủ sở hữu, doanh thu, thu nhập bình quân người lao đông đều tăng trong khi tỷ suất nợ phải trả trên vốn chủ sở hữu lại giảm…

Tuy nhiên, trên thực tế, sau cổ phần hoá, nhiều doanh nghiệp giao thông đã hoạt động khá bết bát, như Vivaso, hay Bệnh viện GTVT.

Hội nghị tổng kết 5 năm cổ phần hoá của Bộ GTVT với sự tham dự của nguyên Phó thủ tướng Vũ Văn Ninh, nguyên Bộ trưởng GTVT Đinh La Thăng (Nguồn: Website Bộ GTVT).

Trước đó, tháng 10.2015, Công ty cổ phần Tập đoàn T&T của "ông bầu" Đỗ Quang Hiển đã mua hơn 4,9 triệu cổ phần, tương ứng 29,48% vốn điều lệ của Công ty cổ phần Bệnh viện GTVT trong đợt phát hành cổ phiếu lần đầu (IPO), với mức giá cao gấp gần 2,35 lần giá khởi điểm, nâng số cổ phần sở hữu lên gần 59,5%, trở thành cổ đông chiến lược của Bệnh viện GTVT.

Tuy nhiên, sau cổ phần hoá, bệnh viện hoạt động không mấy sáng sủa khi thua lỗ liên tục. Mới đây, T&T đã có văn bản đề nghị xin rút toàn bộ vốn đầu tư và không tham gia vào Hội đồng quản trị của Công ty cổ phần bệnh viện GTVT.

Ngoài bệnh viện GTVT, T&T cũng là cái tên quen thuộc trong quá trình cổ phần hoá các doanh nghiệp ngành giao thông. Năm 2015, T&T trở thành nhà đầu tư duy nhất đề nghị mua lại toàn bộ cổ phần nhà nước tại cảng Quảng Ninh, sau khi Bộ GTVT đề xuất và được Chính phủ đồng ý về việc rút hết vốn nhà nước tại cảng Quảng Ninh (trong quá trình tái cơ cấu Vinalines). T&T sau đó đã trở thành nhà sở hữu cảng Quảng Ninh, nắm giữ 98% vốn điều lệ tại cảng.

Dù, theo phê duyệt trước đó của Chính phủ, cảng Quảng Ninh cùng 3 cảng khác là cảng Sài Gòn, Hải Phòng, Đà Nẵng là những cảng nhà nước vẫn giữ 51% vốn điều lệ trở lên sau cổ phần hoá.