Tình trạng rút BHXH một lần tăng cao nhất sau nhiều năm, ĐBQH yêu cầu có giải pháp

Sáng 27/5, tại Kỳ họp thứ 7 Quốc hội khóa XV, Quốc hội đã thảo luận tại hội trường về một số nội dung còn ý kiến khác nhau của dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) (sửa đổi).

Báo cáo tại Phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội của Quốc hội Nguyễn Thúy Anh đề cập đến tình trạng số người rút bảo hiểm xã hội một lần liên tục tăng, tháng 4 có gần 122.000 người rút, tăng gần 39% so với trung bình của cả quý I/ 2024.

Về điều kiện được giải quyết bảo hiểm xã hội một lần, Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Nguyễn Thúy Anh cho biết, tại kỳ họp thứ 6, Chính phủ trình Quốc hội hai phương án.

Với phương án 1, người lao động được chia làm hai nhóm để giải quyết rút BHXH một lần. Nhóm 1, người lao động tham gia bảo hiểm xã hội trước khi Luật có hiệu lực (dự kiến 01/7/2025), sau 12 tháng không thuộc diện tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc, không tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện và có thời gian đóng bảo hiểm xã hội chưa đủ 20 năm.

Và nhóm 2, người lao động bắt đầu tham gia bảo hiểm xã hội từ ngày Luật có hiệu lực trở đi thì không được áp dụng quy định điều kiện hưởng bảo hiểm xã hội một lần.

Với phương án 2, người lao động được giải quyết một phần nhưng tối đa không quá 50% tổng thời gian đã đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất. Thời gian đóng bảo hiểm xã hội còn lại được bảo lưu để người lao động tiếp tục tham gia và hưởng các chế độ bảo hiểm xã hội.

Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội cho biết đa số ý kiến trong Ủy ban Thường vụ Quốc hội tán thành Phương án 1 của Chính phủ đề xuất và cũng là ý kiến của đa số người lao động tại một số địa phương được cơ quan chủ trì thẩm tra lấy ý kiến.

Tuy nhiên, đề nghị Chính phủ sớm có đề án hỗ trợ và ban hành quy định phù hợp, đồng thời đẩy mạnh công tác truyền thông để người lao động hiểu được lợi ích của việc hưởng lương hưu hằng tháng thay vì lựa chọn hưởng bảo hiểm xã hội một lần.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội thấy rằng, đây là vấn đề khó, còn nhiều ý kiến khác nhau và liên quan trực tiếp đến quyền lợi của nhiều người lao động trong thời điểm hiện tại và khi hết tuổi lao động, Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Nguyễn Thúy Anh nhấn mạnh.

Lượng rút BHXH một lần tăng cao nhất trong nhiều năm

Nêu ý kiến tại hội trường, Đại biểu Trần Thị Hoa Ry, ĐBQH tỉnh Bạc Liêu cho rằng, phương án 1 là phương án tối ưu nhất, tuy nhiên lại tạo ra lát cắt, chia thành hai nhóm tham gia BHXH trước và sau ngày luật này có hiệu lực.

Vì vậy, cơ quan soạn thảo cần bổ sung các đánh giá tác động cho kỹ hơn, toàn diện hơn, đặc biệt là ý kiến của người lao động về vấn đề này trong bối cảnh nhiều doanh nghiệp phá sản, giải thể và ngừng hoạt động tăng mạnh, tình trạng sa thải, cắt giảm lao động diễn ra tại nhiều địa phương.

"Lượng người lao động rút BHXH một lần trong tháng 4, tăng 39% trong quý I/2024, cho rằng đây là mức cao nhất trong nhiều năm qua và nếu không có giải pháp hiệu quả thì thời gian tới việc rút BHXH một lần sẽ tăng", đại biểu Ry quan ngại. 

Đối với phương án 2, cần tiếp tục hoàn thiện vì không nên quy định sau 12 tháng mới nghiên cứu, xem xét việc rút BHXH một lần của người lao động. Bởi việc rút BHXH một lần đáp ứng nhu cầu cấp bách của người lao động khi mất việc làm, cuộc sống gặp nhiều khó khăn.

Đại biểu cũng đề xuất giảm thời gian xem xét xuống từ 3 - 6 tháng để đảm bảo người lao động duy trì cuộc sống trong điều kiện khó khăn.

Tích hợp 2 phương án

Ủng hộ phương án 2, đại biểu Trương Thị Ngọc Ánh, ĐBQH TP Cần Thơ, cho rằng phương án này vừa đảm bảo quyền lựa chọn cho người tham gia BHXH và giữ được an sinh tối thiểu. Tuy nhiên, phương án này lại chưa giải quyết được vấn đề khó khăn trước mắt của người lao động, bởi đa phần những người tham gia BHXH tự nguyện đều có khó khăn trong cuộc sống. Do đó, họ cần một khoản tiền để giải quyết những khó khăn trước mắt.

"Để giữ chân người tham gia BHXH và hạn chế được tình trạng rút BHXH một lần, dự thảo luật cần thiết kế thêm chế độ để người tham gia bảo hiểm tự nguyện yên tâm hơn khi có khó khăn trong cuộc sống", đại biểu kiến nghị. 

Còn bà Nguyễn Hồng Hạnh, ĐBQH TP HCM cho rằng, hai phương án đều có những hạn chế, chưa phải là những phương án tối ưu nhất. 

Theo đại biểu, không nên chọn "phương án 2" vì chúng ta giữ chân người lao động bằng sự ưu việt và lợi ích của BHXH chứ không phải bằng cách giữ 50% số tiền ít ỏi của người lao động. Tuy nhiên, phương án 1 thì cũng vẫn còn có những băn khoăn, bởi vì những người đóng BHXH sau ngày luật này có hiệu lực sẽ không còn được lựa chọn hưởng BHXH một lần.

"Báo cáo của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội cũng đánh giá cả hai phương án Chính phủ trình đều chưa phải là phương án tối ưu, do đó, nếu chưa có phương án tối ưu thì đề nghị giữ nguyên như quy định hiện hành, tránh sự xáo trộn xã hội và cho người lao động được lựa chọn, kể cả việc tham gia BHXH trước hay sau khi Luật này có hiệu lực", đại biểu Hạnh nêu rõ. 

Phát biểu tranh luận, ông Phan Thái Bình, ĐBQH tỉnh Quảng Nam cho rằng, hai phương án đều có những ưu điểm và hạn chế riêng. Điểm khác biệt lớn nhất giữa hai phương án này là thời điểm tham gia đóng BHXH của người lao động là trước hoặc sau khi luật có hiệu lực. Nếu đóng bảo hiểm trước ngày 1/7/2025 thì được hưởng rút BHXH một lần, sau ngày này thì không được hưởng.

Trong khi đó, nhu cầu rút BHXH một lần là nhu cầu cấp thiết, hợp pháp và hợp lý của người lao động, không phụ thuộc vào thời điểm đóng BHXH trước hay sau khi luật này có hiệu lực. "Để phát huy tối đa ưu điểm cũng như hạn chế tối đa những hạn chế của 2 phương án, đại biểu đề xuất tích hợp hai phương án trên theo đề nghị của đại biểu Trần Thị Hoa Ry", đại biểu Bình nêu rõ.