Tỉ phú Jack Ma giẫm phải đuôi hùm khi chỉ trích giới lãnh đạo Trung Quốc

Tối ngày 2/11, chỉ vài phút sau khi tỉ phú Mã Vân (thường gọi là Jack Ma) bị chính quyền Trung Quốc triệu tập, một bài viết bí hiểm được đăng trên tài khoản WeChat của tờ Tân Hoa Xã (Xinhua).

Bài viết với tiêu đề: "Đừng phát ngôn thiếu suy nghĩ, đừng chỉ làm như ý bạn muốn, mọi người không thể hành động tùy tiện" không nhắc gì đến Jack Ma. Nhưng nó đi kèm với bức tranh của họa sĩ bậc thầy Nhật Bản Kaii Higashiyama vẽ một đám mây trắng giống hình con ngựa, Nikkei Asia cho biết. 

Trong tiếng Trung, "Mã" nghĩa là ngựa, "Vân" là mây. Có thể thấy rõ bài viết nhắm đến ai.

Một số câu được bôi đậm để nhấn mạnh. Câu cuối cùng là: "Đằng sau mọi thứ đều có giá. Nếu không có vốn thì đừng tùy ý làm mọi thứ bạn muốn".

Theo Nikkei, nhiều lời đồn đoán nhanh chóng nổi lên rằng Tân Hoa Xã muốn ám chỉ rằng con ngựa có thể bị thổi bay như đám mây, và bài viết này hẳn đã nhận được sự đồng ý của các lãnh đạo cao cấp nhất ở Trung Quốc trước khi xuất bản.

Trong một hội nghị tài chính ở Thượng Hải hôm 24/10, tỉ phú Mã Vân (Jack Ma) thẳng thừng chỉ trích cơ quan quản lí Trung Quốc, nói rằng các qui định tài chính cũ kĩ của nước này là lực cản đối với sự đổi mới công nghệ.

"Trung Quốc không có rủi ro tài chính hệ thống. Tài chính Trung Quốc về cơ bản là không có rủi ro, thay vào đó, rủi ro đến từ việc thiếu vắng hệ thống".

"Đổi mới tốt không sợ qui định mà sợ qui định lạc hậu. Chúng ta không nên dùng cách quản lí nhà ga để điều tiết sân bay".

Jack Ma cũng nhắm vào ngân hàng Trung Quốc, ví cách chúng vận hành với "tiệm cầm đồ".

Vị tỉ phú này đặc biệt táo bạo khi dám nói như vậy trước Phó Chủ tịch Vương Kỳ Sơn, người đứng trong trung tâm quản lí tài chính của Trung Quốc trong nhiều năm. Những chỉ trích của Jack Ma cũng hướng đến Phó Thủ tướng Lưu Hạc, phụ tá giám sát chính sách kinh tế vĩ mô của ông Tập.

Jack Ma đã đi tiên phong trong thương mại điện tử và thanh toán không dùng tiền mặt. Nhưng lời nhận xét của ông khá bất cẩn, và cuối cùng ông đã giẫm phải đuôi hùm.

Một ngày sau khi Jack Ma bị triệu tập, cuộc IPO của Ant Group bị hoãn lại.

Ant Group, tập đoàn tài chính của Jack Ma, có vị thế cực kì lớn trong giới doanh nghiệp fintech của Trung Quốc. Ứng dụng thanh toán qua smartphone Alipay của Ant Group có hơn 1 tỉ người dùng. Alipay cũng cung cấp nhiều dịch vụ khác, bao gồm cấp khoản vay, ứng tiền và đánh giá tín dụng.

Những người chỉ trích nói rằng Ant Group là mối nguy tới trật tự tài chính của Trung Quốc.

Khác với những người sáng lập Tencent, Baidu và những gã khổng lồ công nghệ khác, Jack Ma thường tránh xa chính trị. Tuy nhiên, gã khổng lồ thương mại điện tử Alibaba đã được bảo vệ phần nào nhờ vào các mối quan hệ chính trị của ông. Theo Nikkei Asia, Jack Ma có mối quan hệ khá thân cận với cựu chủ tịch Giang Trạch Dân.

Chìa khóa để hiểu được cú vấp ngã gần đây của Jack Ma có thể liên quan tới mối quan hệ của ông với Chủ tịch Tập Cận Bình. Hầu như không có thông tin nào cho thấy Jack Ma cố gắng thân thiết với ông Tập. Có hai lí do khả dĩ: Một là Jack Ma biết rủi ro của việc tiến quá gần đến chính trường. Hai là ông tự tin vào năng lực bản thân và không thấy cần phải làm vậy.

"Tiền bạc và quyền lực chính trị không thể tồn tại với nhau", Jack Ma từng nói. "Chúng giống như thuốc nổ và diêm, nếu cả hai cùng tồn tại thì sẽ sinh ra vụ nổ".

Là một doanh nhân, Jack Ma luôn có trực giác tốt về thời thế.

Ở độ tuổi tương đối trẻ, ông quyết định rút lui khỏi công việc quản lí hàng ngày. Cứ mỗi lần ông cảm thấy mình trở nên quá nổi tiếng, ông lại lùi bước.

Tháng 5/2013, hai tháng sau khi ông Tập nhậm chức Chủ tịch Trung Quốc, Jack Ma chính thức rời bỏ vị trí CEO Alibaba và cống hiến với cương vị chủ tịch công ty.

Tháng 3/2018, Trung Quốc xóa bỏ giới hạn hai nhiệm kì chủ tịch nước, giúp ông Tập kéo dài thời gian cầm quyền. Sự kiện này khiến Jack Ma phải vội vàng đưa ra quyết định. Nửa năm sau, Jack Ma tuyên bố "sẽ nghỉ hưu sau một năm nữa". Ông từ bỏ chức chủ tịch vào tháng 9/2019. Tiếp đến ông rời HĐQT Alibaba vào tháng 9 năm nay.

Nhưng lần này, có vẻ Jack Ma đã không giữ được khoảng cách hợp lí với chính trường Trung Quốc.

Suy nghĩ của ông Tập có thể được thể hiện qua chuyến thị sát tỉnh Giang Tô tuần trước.

Đến thăm bảo tàng Nam Thông, ông Tập đã xem các triển lãm giới thiệu Zhang Jian, nhà công nghiệp và giáo dục Trung Quốc vào cuối thế kỉ 19 đầu thế kỉ 20 và là người sáng lập viện bảo tàng.

Bảo tàng cho thấy cách Zhang điều hành các doanh nghiệp mang lại lợi ích cho quốc gia, phát triển giáo dục và tham gia các hoạt động phúc lợi công cộng.

Ông Tập ca ngợi ông Zhang là "hình mẫu cho tất cả các doanh nhân tư nhân Trung Quốc". Ông Tập nói rằng viện bảo tàng này và nơi ở trước đây của ông Zhang nên được biến thành cơ sở giáo dục lòng yêu nước để "nâng cao ý thức trách nhiệm xã hội của các doanh nhân", Tân Hoa Xã đưa tin.

Chỉ khoảng 10 ngày sau khi Jack Ma bị chính quyền Trung Quốc triệu tập, ông Tập lên tiếng kêu gọi doanh nhân không được ích kỉ.