Sức kháng cự kì diệu của châu Phi hay bài học cho các nước giàu?

Dường như lục địa nghèo và lạc hậu này đã thoát được nạn dịch của thế giới một cách ngoạn mục. Đây là sự kiện được đăng trên trang nhất của Libération, với câu hỏi: "COVID-19: Vì sao châu Phi thành công?".

Khi đại dịch COVID-19 hoành hành trên khắp thế giới, giới chuyên môn đã cảnh báo liên tục rằng châu Phi sẽ rơi vào thảm họa y tế.

Thế nhưng, "thảm họa cuối cùng đã không diễn ra ở châu Phi", ít ra là cho đến thời điểm này, như ghi nhận của Libération. Đây cũng là thắc mắc của các chuyên gia dịch tễ. Phải chăng câu trả lời nằm ở các điều kiện dân số, khí hậu, cách sống?

Theo Libération, châu Phi có hạ tầng cơ sở y tế yếu nhất thế giới, song giờ đây, lục địa này lại chịu ít ảnh hưởng tiêu cực nhất từ đại dịch, bất chấp các dự báo thảm họa của các chuyên gia ở Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cũng như tình trạng nghèo nàn lạc hậu của châu lục.

Theo tờ báo, trên số dân hơn 1 tỷ người của lục địa này đến giờ có hơn 48.000 ca nhiễm, số tử vong là hơn 1.900 người và hơn 16.000 người khỏi bệnh. "Chiếm 17% dân số địa cầu, châu Phi chỉ có 1% bệnh nhân và dưới 1% số tử vong của thế giới. Một tỷ lệ mà các nước phát triển nhất thế giới lúc này đều phải ghen tỵ".

Giả thuyết đánh giá thấp số liệu thống kê cũng bị loại trừ vì giới y tế quốc tế đã theo dõi khá sát tình hình dịch bệnh tại các bệnh viện ở nhiều nước trọng điểm của châu lục và hầu hết không có gì là căng thẳng hay quá tải.

Tuy nhiên, những lo lắng cho châu Phi là có cơ sở. Tờ báo dẫn số liệu cho thấy tại khu vực Bắc Phi, bình quân 10.000 dân mới có 2,2 bác sỹ. Trong khi đó, ở châu Âu, con số này là 35.

Ngoài ra, chi phí cho y tế tính theo đầu người ở những nước khá giả của châu Phi như Mozambique, Cameroon cũng không vượt quá 25 USD. Do đó, nếu dịch bệnh lan tràn thì các nước châu Phi khó có khả năng chống chịu.

Bên cạnh những giả thuyết về độ tuổi dân số châu Phi chủ yếu là trẻ (2/3 dân số dưới 35 tuổi), một số nhà quan sát ghi nhận châu Phi là nơi có tần số cao nhiễm các dịch bệnh khác, ví dụ như HIV, lao hay sốt rét và sốt xuất huyết Ebola, từng làm hàng trăm nghìn người thiệt mạng…

Trong bối cảnh đó, giới quan sát đặt câu hỏi có hay không khả năng vì đã trải qua các thử thách lớn đó mà dân cư châu Phi đã phát triển một số kháng thể đặc biệt nào đó?

Một lý do khác có lẽ thực tế và thuyết phục hơn. Theo ghi nhận của Libération, các nước châu Phi nhìn chung đã phản ứng nhanh. "Ngay từ khi phát hiện những ca nhiễm đầu tiên, các nước châu Phi đã áp dụng các biện pháp nghiêm ngặt và hành động nhanh hơn châu Âu rất nhiều".

Ví dụ như Morocco, khi mới ghi nhận 7 ca nhiễm ngày 13/3, nước này đã đóng cửa ngay với bên ngoài. Ngay sau đó, Morocco chuyển đổi các nhà máy dệt may sang sản xuất khẩu trang với công suất 5 triệu chiếc mỗi ngày.

Cùng với quốc gia Bắc Phi, nhiều nước khác ở châu lục này cũng hành động tương tự và nhanh chóng ra lệnh phong tỏa cả nước dưới sự giám sát chặt chẽ, nếu không muốn nói là hà khắc, nhưng hiệu quả.

Giờ đây, một loạt nước châu Phi đã bắt đầu tiến hành dỡ bỏ phong tỏa. Tất nhiên là vẫn phải thận trọng vì mối đe dọa vẫn còn đó. Trong bối cảnh đó, nhiều tổ chức phi chính phủ lo ngại niềm tự hào đã khống chế trước mắt được dịch có thể khiến châu Phi tin là đã được miễn dịch với virus.

Dù chưa thể có lý giải nào thích đáng cho hiện tượng "kỳ diệu châu Phi" trong đại dịch, Liberation vẫn nhìn nhận đó là "bài học" đáng phải suy ngẫm cho phần còn lại của thế giới. Rõ ràng châu Phi đang cho thấy họ có kinh nghiệm và hiệu quả chống dịch bệnh nhiều hơn các nước Âu-Mỹ.