SSI Research: Doanh nghiệp sẽ quay lại kênh tín dụng sau khi siết phát hành trái phiếu

Doanh nghiệp dự kiến trở lại kênh tín dụng, phát hành trái phiếu khó tăng mạnh trong quí cuối năm

Theo đánh giá mới nhất của SSI Research về thị trường trái phiếu doanh nghiệp (TPDN), phát hành trái phiếu riêng lẻ trong quí IV/2020 dự kiến giảm mạnh khi các doanh nghiệp khác đều tuân thủ theo Nghị định 81/2020/NĐ-CP có hiệu lực từ 1/9/2020 (thay thế Nghị định 163/NĐ-CP). Ngoại trừ các NHTM thực hiện phát hành trái phiếu riêng lẻ theo Thông tư 34/2013/TT-NHNN.

Việc phát hành trái phiếu ra công chúng thực hiện theo qui định tại Thông tư số 75/2004/TT-BTC trong đó có điều kiện phát hành là doanh nghiệp phải kinh doanh có lãi (có lợi nhuận sau thuế năm liền trước là số dương, không có lỗ lũy kế đến thời điểm phát hành). 

Đây chính là nút thắt lớn nhất tại Nghị định 90/2011/NĐ-CP qui định về phát hành trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ. Sau khi điều kiện này bị xóa bỏ tại Nghị định 163 thay thế Nghị định 90, thị trường TPDN đã tăng trưởng bùng nổ từ 2019 đến nay. 

Qua đó có thể thấy có khá nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp bất động sản, không đáp ứng được điều kiện này. Ngoài ra, các qu định về hồ sơ phát hành và công bố thông tin khắt khe hơn phát hành riêng lẻ, các bước thực hiện cũng tốn thời gian hơn.

Cụ thể, Ủy ban Chứng khoán cấp Giấy chứng nhận đăng kí phát hành trái phiếu ra công chúng trong vòng 30 ngày kể từ ngày nhận đủ hồ sơ hợp lệ, phải hoàn thành phân phối trong vòng 90 ngày nếu không sẽ bị thu hồi Giấy phép.

Do đó, các doanh nghiệp cần vốn sẽ quay trở lại kênh tín dụng của các ngân hàng thương mại vốn có đủ năng lực và trình độ để thẩm định và xử lí các rủi ro phát sinh, bảo vệ nhà đầu tư nhỏ lẻ trước tình trạng phát hành ồ ạt nhưng thiếu công bố thông tin như giai đoạn vừa qua.

Thị trường tín dụng 9 tháng 2020 chỉ tăng 6,09% so với cuối năm 2019. Ngân hàng Nhà nước dự kiến tăng trưởng tín dụng cả năm 2020 có thể đạt 8 - 10%, tức là có khoảng 150.000 - 320.000 tỉ đồng tín dụng tăng thêm trong quí IV/2020.

Cùng với việc NHNN giãn lộ trình giảm tỉ lệ vốn ngắn hạn cho vay trung vào dài hạn, NHNN cũng đã giảm trần lãi suất tiền gửi và cho vay ngắn hạn lần thứ ba trong năm nay.

Trái với thị trường sơ cấp, thị trường TPDN thứ cấp vẫn hết sức sôi động. Lãi suất tiền gửi tiếp tục giảm mạnh trong quí III/2020 đưa lãi suất tiền gửi về vùng thấp lịch sử, hiện chỉ giữ ở mức 3 - 3,8%/năm với kì hạn dưới 6 tháng, 3,7 - 5%/năm với kì hạn 6 đến dưới 12 tháng, 4,9 - 5,8%/năm với kì hạn 12 - 13 tháng. 

Chênh lệch lãi suất giữa TPDN trên thứ cấp và lãi suất tiền gửi tiếp tục giãn rộng, theo khảo sát của SSI vào khoảng từ 2 - 4%/năm. Nhu cầu với TPDN tăng cao trong khi nguồn cung sụt giảm sẽ khiến thị trường thứ cấp tiếp tục tăng nhiệt trong quí IV/2020.

Đẩy mạnh triển khai xếp hạng tín nhiệm trái phiếu doanh nghiệp

Theo quyết định 507/QĐ-TTg ngày 17/4/2015 của Thủ tướng Chính phủ về Qui hoạch phát triển dịch vụ xếp hạng tín nhiệm đến năm 2020 và tầm nhìn 2030, trong đó đưa ra mục tiêu đến năm 2030 sẽ cấp giấy chứng nhận cung cấp dịch vụ xếp hạng tín nhiệm cho tối đa 5 doanh nghiệp và đến 2020 là toàn bộ các đợt phát hành TPDN đều được xếp hạng tín nhiệm. 

Dịch vụ xếp hạng tín nhiệm cũng đã được qui định tại Nghị định 88/2014/NĐ-CP cho thấy hành lang pháp lý cho việc thành lập và hoạt động xếp hạng tín nhiệm đã tương đối đầy đủ từ 5 năm trước đây. 

Tuy nhiên, đến thời điểm hiện tại chỉ có hai doanh nghiệp có giấy phép nhưng mới triển khai dịch vụ xếp hạng tín nhiệm cho rất ít các doanh nghiệp. 

Hiện tại, Hiệp hội Thị trường Trái phiếu Việt Nam (VBMA) đang phối hợp với các tổ chức xếp hạng tín nhiệm quốc tế như Moody’s, Standard and Poor’s thành lập tổ chức xếp hạng định mức tín nhiệm. Hoạt động định hạng tín nhiệm được kì vọng sẽ triển khai mạnh hơn trong thời gian tới.

Trong quí III/2020, các doanh nghiệp phát hành tổng cộng 164.400 tỉ đồng trái phiếu, tăng 29% so với quý trước và tăng 95% so với cùng kì 2019. Tổng lượng TPDN phát hành 9 tháng đầu năm là 341.000 tỉ đồng, tăng 79% so với cùng kì 2019.

qui mô thị trường TPDN tính trên GDP tăng nhanh từ mức 11,4% tại cuối 2019 lên 14,4% vào cuối tháng 9/2020.

Tính từ đầu năm đến nay, chỉ có 23.500 tỉ TPDN được phát hành ra công chúng gồm 10.000 tỉ đồng của CTCP Tập đoàn Masan phát hành vào tháng 3, 5 và 6/2020; 9.460 tỉ đồng của Vietinbank vào tháng 7 và 9/2020; 2.000 tỉ của Vincom Retail vào tháng 8; 2.000 tỉ của Công ty TNHH Khai thác và chế biến Khoáng sản Núi Pháo vào tháng 7/2020.

Trái phiếu phát hành riêng lẻ chiếm tới 94% tổng TPDN phát hành trong 9 tháng. Đáng chú ý, lượng phát hành riêng lẻ tăng vọt trong tháng 8 và sụt giảm mạnh trong tháng 9.

Có tới 86.400 tỉ trái phiếu phát hành trong tháng 8, tăng 71% so với tháng 7 và chiếm 57% lượng phát hành riêng lẻ cả quý. Sang tháng 9 chỉ có 14.100 tỉ TPDN được phát hành riêng lẻ, giảm tới 84% so với tháng 8 và chủ yếu là trái phiếu của các NHTM.

Diễn biến này không có nhiều bất ngờ khi các điều kiện phát hành riêng lẻ bị siết chặt hơn tại Nghị định 81/2020/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung Nghị định 163/2018/NĐ-CP có hiệu lực từ 01/9/2020, các doanh nghiệp có nhu cầu huy động vốn qua kênh trái phiếu sẽ phải chuyển sang hình thức phát hành ra công chúng.