Quyết định số 477 cứu nguy cho các doanh nghiệp đường trong nước

Pha cứu nguy kịp thời

Mấy năm qua, người nông dân trồng mía gặp rất nhiều khó khăn do giá đường, giá mía sụt giảm. Hiệp định Thương mại hàng hóa ASEAN (ATIGA) có hiệu lực từ ngày 1/1/2020 (không giới hạn lượng đường nhập khẩu từ các nước ASEAN và áp dụng mức thuế nhập khẩu 5%) tưởng chừng sẽ tạo nên bước ngoặt mới nhưng lại vô tình khiến ngành mía đường Việt Nam tiếp tục khó khăn chồng chất khó khăn.

Khi mở cửa, lượng đường nhập về với giá rẻ tràn lan trên thị trường, tạo áp lực lớn đối với ngành mía. Đã có 3.300 người lao động mất việc, 93.225 hộ nông dân bị ảnh hưởng. Tổng số nhà máy đường từ 41 nay chỉ còn 29 nhà máy hoạt động cầm chừng, sản lượng đường sản xuất trong nước từ hơn 2,0 triệu tấn/năm chỉ còn dưới 1 triệu tấn.

Quyết định 477 bước đầu tháo gỡ những khó khăn cho các doanh nghiệp đường và nông dân trong nước. (Ảnh: shutterstock).

Trước tình trạng đó, Quyết định 477 của Bộ Công Thương áp dụng thuế chống bán phá giá và thuế chống trợ cấp tạm thời đối với một số sản phẩm đường mía có xuất xứ từ Vương quốc Thái Lan là một điểm sáng, bước đầu tháo gỡ những khó khăn cho ngành mía đường trong nước khi cân bằng lợi ích giữa các bên (doanh nghiệp, người tiêu dùng, nông dân trồng mía) và thúc đẩy sự phát triển dài hạn của ngành mía đường từ ổn định vùng trồng, đảm bảo nguyên liệu chất lượng và vận dụng hiệu quả các nguồn lực của nhà máy.

Khi giá đường trong nước tăng, người nông dân sẽ yên tâm canh tác, nâng cao năng suất, chất lượng mía, mở rộng vùng nguyên liệu,… (Ảnh: Báo Thanh Niên).

Cần có nhiều giải pháp đồng bộ

Bước đầu Quyết định 477 đã có hiệu lực và đem lại kết quả tích cực. Thị trường đường đang từng bước cân bằng trở lại. Lượng đường nhập khẩu từ Thái Lan trong năm 2020 xấp xỉ 1,3 triệu tấn, nghĩa là trung bình mỗi tháng ở ngưỡng hơn 100.000 tấn…

Con số này đã giảm đáng kể, chỉ còn 25.000 tấn. Tại Tọa đàm trực tuyến Cơ hội và thách thức cho ngành mía đường hồi tháng 3/2021, bà Nguyễn Cẩm Trang – Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu – Bộ Công thương thông tin, trong tháng 2/2021 giá bán đường sản xuất trong nước đã tăng trung bình từ 1.500 - 2.000 đồng/kg so với thời điểm cuối năm 2020.

Tuy nhiên, do đã bị thiệt hại quá nặng nề, cộng với đại dịch COVID-19 kéo dài, việc phục hồi ngành mía đường không thể giải quyết ngày một ngày hai.

Bên cạnh quyết đinh 477, nhà nước cần siết chặt nạn đường lậu để nông dân yên tâm canh tác, không chuyển đổi cơ cấu cây trồng. (Ảnh: shutterstock)

Để ngành mía đường không bị Thái Lan "lấn át", giới chuyên gia cho rằng cần cạnh tranh sòng phẳng, đồng thời thực hiện đúng cam kết ATIGA và xu thế hội nhập, phải có nhiều giải pháp đồng bộ, đặc biệt là sự hỗ trợ của Nhà nước đối với nông dân, nhà máy.

Tuy nhiên, khi quyết định 477 đã giải quyết được vấn đề đường Thái giá rẻ thì đường lậu lại trở lại với những biến tướng mới, khiến giá đường Việt Nam có lúc xuống tới 10.000 đồng/kg (gồm VAT) kéo theo nhiều hệ lụy ảnh hưởng tới cả doanh nghiệp và nông dân.

Việc áp thuế CBPG thấp hơn cho đường thô đóng vai trò quan trọng để đảm bảo hoạt động sản xuất đường trong nước.

Một số doanh nghiệp sản xuất cho rằng mức thuế này nên thấp hơn nữa nhằm đáp ứng đủ nhu cầu nguyên liệu cho các nhà máy hoạt động, đảm bảo việc làm cho nhân công, tăng nguồn thu từ các loại thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế giá trị gia tăng,… trong bối cảnh vùng nguyên liệu chưa đủ đáp ứng nhu cầu sản xuất đường trong nước như hiện nay.

Nhà nước cần tiếp tục kiểm soát chặt hơn tình trạng vận chuyển trái phép ở các địa phương giáp biên, ngăn chặn một cách hiệu quả, xử lý nghiêm tình trạng buôn lậu, gian lận thương mại đường từ Thái Lan và các nước tuồn vào Việt Nam.

Lực lượng chức năng cần thường xuyên có các chiến dịch kiểm tra, rà soát, xử lý nghiêm vi phạm ở thị trường nội địa… Cùng với đó, cũng cần một sự phối hợp nhịp nhàng hơn từ các thành phần trong ngành mía đường, những chính sách khuyến khích và hỗ trợ sát sao, hiệu quả hơn để người nông dân yên tâm bám giữ và làm giàu cùng cây mía.