Quốc gia châu Phi xây dựng 33 sân bay, 30 cái gần như bỏ không nhưng chưa chắc đã phí phạm?

Nhiều sân bay

Thống đốc Dauda Lawal của Zamfra, một trong những bang nghèo nhất Nigeria, vừa tổ chức lễ khởi công sân bay quốc tế ở thủ phủ Gusau vào ngày 20/6.

Ông Lawal phát biểu: “Lợi ích kinh tế và hiệu ứng cấp số nhân của công trình này rất lớn. Sân bay mới sẽ có tác động to lớn, giúp hoạt động kinh doanh và các tương tác xã hội khác ở nơi đây trở nên thuận tiện hơn”.

Chưa đầy một tháng trước, Thống đốc Alex Otti của bang Abia ở miền đông nam Nigeria, đã cảm ơn các quan chức chính phủ liên bang vì phê chuẩn dự án xây đường băng.

Ông hứa sẽ tiếp tục vận động để nâng cấp dự án lên một sân bay hoàn chỉnh trong tương lai gần. Thống đốc Otti tuyên bố: “Mọi hành trình ngàn dặm đều bắt đầu với một bước tiến”.

Các sân bay mọc lên khắp Nigeria trong những năm gần đây. Quốc gia châu Phi này hiện có 33 sân bay, 31 trong số đó thuộc sở hữu hoàn toàn của chính quyền địa phương hoặc liên bang. Đất nước có diện tích hơn 900.000 km² này còn có 13 đường băng, 4 sân bay quân sự và 128 địa điểm có sân bay trực thăng.

Trái với đà tăng của các dự án mới, số lượt di chuyển bằng đường hàng không đã giảm từ 16,2 triệu trong năm 2022 xuống 15,9 triệu vào năm 2023.

Lưu lượng hành khách tập trung đến mức đáng kinh ngạc. Cơ quan Hàng không Dân dụng Nigeria cho biết chỉ ba sân bay đã chiếm 92% tổng số chuyến đi của hành khách trên toàn quốc vào năm 2022.

Ông Feyi Fawehinmi, một nhà bình luận chính trị, cho biết: “Sân bay là công trình rất nổi bật. Xây dựng sân bay cho phép các chính trị gia tuyên bố rằng họ đã “kết nối” bang của mình với phần còn lại của đất nước và thế giới". 

Lãng phí hay cần thiết?

Trong một vài trường hợp, các chính quyền bang đã gặp không ít khó khăn trong việc duy trì hoạt động của sân bay. Năm ngoái, một sân bay được khánh thành ở bang Ebonyi với chi phí 36 tỷ naira (tương đương khoảng 24 triệu USD).

Vài tháng sau, bang Ebonyi phải chi thêm 13,7 tỷ naira để sửa chữa đường băng hầu như không được sử dụng tại đó. Tháng 5 năm nay, chính phủ liên bang Nigeria đã phải tiếp quản lại sân bay từ chính quyền bang.

Ông Festus Keyamo, Bộ trưởng Hàng không của Nigeria, bênh vực các dự án mới nhất và gọi chúng là “tiện ích xã hội cho người dân”.

Ông chỉ ra: “Ở một đất nước có diện tích rộng và nhạy cảm về các vấn đề địa chính trị và sắc tộc như Nigeria, chúng ta cần đảm bảo cơ sở hạ tầng được phân bổ đồng đều. Điều quan trọng nhất là các sân bay tại Nigeria có nhiều ý nghĩa hơn là mục đích thương mại, chúng không chỉ phục vụ cho những người có đủ tiền để bay”.

Một số chuyên gia đồng ý rằng xét đến cùng, việc xây dựng nhiều sân bay có thể đem lại lợi ích cho quốc gia đông dân nhất châu Phi.

Ông Samuel Akinyele Caulcrick, nguyên Hiệu trưởng Đại học Công nghệ Hàng không Nigeria, bình luận: “Heathrow từng chỉ là một ngôi làng cho đến khi Anh xây sân bay ở đó.

Các chính trị gia có thể có nhiều lý do để xây sân bay nhưng câu hỏi chúng ta cần đặt ra là vì sao chúng ta không tận dụng tối đa công năng của chúng? Đúng ra sân bay sẽ thúc đẩy sự phát triển tại các khu vực chúng được xây”.

Một trong những rắc rối lớn nhất là chi phí. Giá vé máy bay ở Nigeria đã tăng gấp đôi trong ba năm qua, trong khi đó một nửa dân số nước này có thu nhập dưới 1 bảng Anh mỗi ngày, tờ The Guardian cho biết. Các cơ quan chính phủ áp đặt nhiều loại thuế lên vé máy bay và các hãng cũng tính phí dịch vụ cao.

Vào năm 2023, Hiệp hội Vận tải Hàng không Quốc tế cho biết mức phí dịch vụ 100 USD/hành khách tại các sân bay Lagos và Abuja ở Nigeria thuộc nhóm đắt nhất trên toàn cầu.

Các diễn đàn hàng không đã đề xuất giải pháp giúp Nigeria giảm bớt số lượng sân bay “ma”. Một trong số đó là mở rộng vận tải hàng hóa bằng máy bay. Ví dụ, ông Caulcrick chỉ ra rằng các máy bay có thể vận chuyển hàng hóa thô và đã qua chế biến đến cảng Lagos để xuất khẩu thay vì vận chuyển bằng xe tải.