Pháp: Nước xuất khẩu gỗ hàng đầu thế giới đứng trước nguy cơ thiếu gỗ

Sau châu Á, châu Phi và rừng Amazon, đến lượt châu Âu trở thành “nạn nhân” của tình trạng thu mua gỗ từ Trung Quốc.

Đầu tháng 7/2021, hiệp hội các công ty khai thác gỗ Pháp FNB báo động "rừng Pháp đang bị Trung Quốc khai thác và 90% các xưởng cưa khan hiếm gỗ sồi". Hàng chục nghìn người lao động trong ngành công nghiệp chế biến gỗ trên toàn nước Pháp đối mặt với nguy cơ mất việc làm.

Với 18 triệu hecta, Pháp là một trong những quốc gia có diện tích rừng lớn nhất châu Âu và là một trong ba nguồn xuất khẩu gỗ lớn nhất thế giới, đặc biệt là xuất khẩu gỗ sồi. Tuy nhiên, nước Pháp có nguy cơ thiếu gỗ để làm nhà hay ván lót sàn nhà và để sản xuất đồ nội thất.

* “Cơn sốt” trên thị trường gỗ

FNB - hiệp hội quốc gia ngành gỗ, bao gồm các chủ đồn điền, các công ty khai thác gỗ, các xưởng cưa, ngành chế biến gỗ, công nghiệp bột giấy - đã kiến nghị Chính phủ Pháp tăng cường các biện pháp bảo vệ ngành lâm sản, vào lúc thị trường gỗ trên thế giới đang lên cơn sốt. Bản kiến nghị đã thu thập được hơn 13.000 chữ ký của những người trong ngành.

Nhu cầu tiêu thụ của thế giới và giá gỗ tăng vọt. Chỉ riêng với loại gỗ sồi, 1/3 sản lượng của Pháp khai thác trong năm được dành để phục vụ thị trường Trung Quốc. Trong giai đoạn tháng 1-5/2021, gần 190.000 m3 gỗ sồi của Pháp đã được bán sang Trung Quốc.

Kim ngạch xuất khẩu gỗ của Pháp tăng 42% trong sáu tháng đầu năm. Hiệp hội FNB báo động, với đà này, Pháp sẽ đánh mất từ 50.000 đến 400.000 việc làm.

Samuel Deschaumes, hiện là người điều hành công ty CBM trong ngành làm ván lót sàn nhà ở vùng Cher (miền Trung nước Pháp), giải thích: Hậu quả vừa nghiêm trọng vừa tức thời. Nhà cung cấp vừa báo cho chúng tôi biết là giá gỗ lại tăng, và ở cuối thư có ghi rõ là ngay cả với giá cao hơn trước, chúng tôi cũng không được bảo đảm là được giao hàng đúng thời hạn. 

Nếu không nhanh chóng tìm ra giải pháp, thì chỉ đến mùa Thu này, Pháp bị thiếu nguyên liệu để làm ra những tấm ván ép lót sàn nhà.

Bà Mathilde Joselet - hiện điều hành xưởng cưa của gia đình trong vùng Charente, miền Tây nước Pháp - cho biết vì thiếu nguyên liệu, xưởng chỉ hoạt động 60-80% so với công suất bình thường.

* Nguy cơ người dân Pháp bị mất việc làm

Patrice Janody, chủ một công ty trong vùng Ain, cũng gióng tiếng chuông báo động tương tự khi nói đến sự "bất lực" trước viễn cảnh công ty JmB của ông không thể bảo đảm việc làm cho dân cư trong vùng.

Ông Janody nhấn mạnh công ty ông hiện còn "cầm cự" được là nhờ quen biết một số chủ rừng như ông Gérard Thivillier. Ông Gérard Thivillier chủ trương ưu tiên bán gỗ cho các nhà sản xuất trong vùng. Ông Thivillier cho biết: "Đến nay chúng tôi vẫn bán gỗ cho các hãng Pháp như 10-15 năm trước đây, vì không muốn thấy các xưởng cưa ở địa phương phải đóng cửa, người dân ở đây bị mất việc làm".

Năm 2020, lượng gỗ của Pháp xuất khẩu sang Trung Quốc đã "tăng lên gấp đôi so với thời điểm 2019". Trong hai năm trở lại đây, trên thị trường gỗ sồi, Pháp đã vượt qua cả Mỹ và Nga, vốn là hai quốc gia xuất khẩu gỗ lớn nhất thế giới, chiếm 30% thị phần Trung Quốc.

Theo các số liệu của Cơ quan quản lý rừng quốc gia, hiện tại 1/3 gỗ sồi quốc gia xuất sang thị trường Trung Quốc, cách đây vài năm tỷ lệ đó chỉ là 1/10.

* Nguồn cung gỗ dần khan hiếm

Từ năm 2017, Chính phủ Trung Quốc ban hành chỉ thị bảo vệ 138 triệu hecta rừng trong vòng 99 năm và nước này đã huy động 14 tỷ USD để mở rộng diện tích rừng.

Theo báo cáo của trung tâm bảo vệ và phát triển rừng bền vững Wood Value Promotion and Sustainable Development, trực thuộc Tổ chức Nông Lương Liên hợp quốc (FAO), từ năm 2014, nhu cầu về gỗ của Trung Quốc đã vượt quá khả năng khai thác tài nguyên quốc gia này. Năm 2017, khối lượng nhập khẩu lần đầu tiên vượt ngưỡng 100 triệu m3.

Năm 2020, bất chấp tác động dây chuyền từ dịch COVID-19, nhu cầu nhập khẩu gỗ của Trung Quốc vẫn gia tăng. Trung Quốc sản xuất 300 triệu bàn ghế, giường tủ và một phần lớn trong số đó là xuất khẩu sang Mỹ, châu Âu hay châu Á. 

Khoảng 70% gỗ xuất khẩu của Nga là chuyển sang Trung Quốc. Với Pháp, bài toán thêm nan giải sau khi Moskva thông báo từ ngày 1/1/2022 sẽ "cấm xuất khẩu" để bảo vệ ngành công nghiệp chế biến gỗ của Nga. Trong vài tháng tới, lượng gỗ trên thị trường quốc tế giảm sụt 20% khi không còn nguồn cung cấp của Nga.

Đại diện của hiệp hội ngành gỗ tại Pháp Nicolas Douzain-Didier nhắc lại rằng châu Phi từ 10 năm qua đã ngừng xuất khẩu gỗ, Trung Quốc với nhu cầu tiêu thụ và xuất khẩu hàng chế biến từ gỗ bây giờ chỉ còn trông cậy vào thị trường Mỹ và châu Âu. Áp lực đối với châu Âu, đặc biệt là với Pháp, lại càng lớn.

Chủ tịch Hiệp hội các nhà sản xuất gỗ của Pháp, Jacques Ducerf, giải thích, khách hàng Trung Quốc sẵn sàng trả giá cao hơn từ 20 đến 30% so với thị trường để làm chủ nguồn tài nguyên này. Trong điều kiện đó, các hãng của Pháp khó mà cạnh tranh được.

Một nhà khai thác rừng trong vùng Savoie, miền Đông nước Pháp, ông Nicolas Talpin, trình bày về áp lực tài chính đặt ra cho các chủ đồn điền: "Khách hàng Trung Quốc trả giá cao hơn từ 30-40%. Họ lại thanh toán ngay khi lấy hàng. Về phía các chủ đồn điền, chúng tôi cần được bảo đảm nguồn thu nhập để trang trải chi phí ngân hàng, để có thể tiếp tục khai thác, bảo quản rừng".

Gilles de Boncourt, Giám đốc tổ hợp quản lý rừng Unisylva, cho biết thêm: Trong 4 năm trở lại đây, giá gỗ sồi đã tăng lên gấp đôi, nhờ vậy chúng tôi không bị thua lỗ nhiều và nhất là có phương tiện để đầu tư trở lại vào việc tăng diện tích rừng. Đương nhiên là chúng tôi muốn bán gỗ, nhất là các loại gỗ tốt, cho các nhà sản xuất của châu Âu, của Pháp, nhưng đôi khi chúng tôi không có sự lựa chọn nào. Đơn giản là vì vấn đề giá cả.

Một điều trớ trêu khác là Trung Quốc "hút gỗ" của Pháp và châu Âu nói chung, nhưng một phần lớn là để đóng đồ nội thất, rồi những thành phẩm đó lại được xuất lại sang châu Âu. Theo logic này, giá đồ nội thất làm từ Trung Quốc bán cho Pháp sẽ đắt hơn trong lúc mà các xưởng chế biến đồ gỗ của Pháp thì không có nguyên liệu để hoạt động, người lao động Pháp bị đe dọa mất việc.

Ngành lâm sản bảo đảm việc làm cho 440.000 người tại Pháp, tương đương với lượng lao động của ngành công nghiệp xe ô tô, đem về doanh thu hơn 60 tỷ euro (70 tỷ USD) - tương đương khoảng 3% GDP của Pháp.

Vào lúc Pháp cận kề nguy cơ thiếu nguyên liệu thì chính phủ nước này "chờ đợi" một giải pháp chung ở cấp độ châu Âu.