Oxfam đưa ra ba khuyến nghị cho các quốc gia ASEAN để cải thiện chính sách thuế

Sự thiếu hiệu quả trong việc thu thuế của các nước ASEAN

Theo báo cáo của VEPR, các quốc gia ASEAN đang phải đối mặt với tình trạng bất bình đẳng kinh tế nặng nề, đặc biệt sau những ảnh hưởng của đại dịch COVID-19. Để giải quyết bài toán nói trên, việc thu thuế, đầu tư vào an sinh xã hội, y tế toàn dân là những phương án hiệu quả. 

Mặc dù có mức tăng trưởng bền vững trong nhiều thập kỉ và thu hút lượng lớn đầu tư trực tiếp nước ngoài, số tiền thu được từ thuế của các nước ASEAN vẫn còn thấp. 

Điều này đến từ việc phụ thuộc nhiều vào nguồn thu từ thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN), tuy nhiên các chính phủ cũng đang dần mất đi số tiền đáng kể này thông qua các chính sách ưu đãi thuế cho các nhà đầu tư trong nước và quốc tế.

Về phúc lợi công, chính phủ các nước ASEAN vẫn chưa đầu tư đúng mức. Các quốc gia thành viên đang phải đối mặt với tình trạng thâm hụt ngân sách trong năm 2020 (trung bình khoảng 4,2% GDP), thậm chí một số quốc gia trong khu vực còn có mức nợ công lớn.

Để khắc phục những thực trạng nói trên, VEPR đã phối hợp cùng các tổ chức Oxfam, PRAKARSA và TAFJA nghiên cứu, đưa ra những khuyến nghị cho các quốc gia ASEAN về chính sách thuế.

Ba khuyến nghị cải thiện chính sách thuế cho các nước ASEAN

Đầu tiên, các quốc gia ASEAN cần qui định các loại hình ưu đãi thuế không được phép sử dụng và đưa vào danh sách đen, đồng thời đưa ra lộ trình loại bỏ những ưu đãi này trong khu vực với thời hạn nhất định. 

Danh sách đen có thể bao gồm các ưu đãi thuế dựa trên lợi nhuận, ví dụ: các ưu đãi thuế tạo ra mức thuế suất thấp cho lợi nhuận chịu thuế như ân hạn thuế, miễn thuế, chuyển lỗ, và thuế suất ưu đãi...

Danh sách trắng có thể bao gồm các ưu đãi thuế dựa trên đầu tư, đó là những ưu đãi loại ưu đãi tập trung vào hỗ trợ hoạt động đầu tư của doanh nghiệp. Những ưu đãi này có hiệu quả cao hơn nhiều so với ưu đãi dựa trên lợi nhuận, tuy nhiên vẫn cần giám sát để tránh các hành vi lạm dụng quá mức các khoản khấu trừ thuế, hoặc siêu tín dụng thuế. 

Ngoài ra, cần áp dụng một cơ chế khu vực giám sát các chính sách thuế và cùng đồng thuận những ưu đãi nào nên được liệt kê vào danh sách đen hoặc danh sách trắng. Cơ chế này cần minh bạch và có sự tham gia thực chất của đại diện của các chính phủ, chuyên gia quốc tế, tổ chức xã hội, và giới học thuật.

Thứ hai là ASEAN cần chấm dứt cuộc đua xuống đáy về ưu đãi thuế bằng cách thống nhất một cách tiếp cận chung trong khu vực.

Cụ thể, cần thống nhất mức thuế TNDN thực nộp của từng nước không được thấp hơn mức thuế suất doanh nghiệp thực nộp tối thiểu của khu vực. Mức thuế suất thực nộp tối thiểu này nên được ASEAN thảo luận một cách kĩ lưỡng và nên quanh mức từ 12,5% đến 20%.

Trên cơ sở đó, ASEAN sẽ củng cố doanh thu thuế tại các quốc gia và ngăn chặn việc các nước thành viên xây dựng các chính sách có lợi cho nước mình nhưng lại có hại cho nước láng giềng.

Thứ ba là ASEAN cần thống nhất các qui định về quản trị tốt các ưu đãi thuế. Tất cả các ưu đãi thuế và các tiêu chí để được áp dụng nên được qui định trong một đạo luật tại một quốc gia, không được áp dụng riêng lẻ một ưu đãi thuế nào cho bất kì doanh nghiệp nào. Tất cả ưu đãi thuế đều phải có thời gian áp dụng rõ ràng được qui định trong luật.

Cuối cùng, tất cả các quốc gia thành viên ASEAN nên công bố báo cáo chi qua thuế hàng năm một cách minh bạch và công bố cùng với báo cáo ngân sách quốc gia hàng năm bằng cách đánh giá lợi ích và chi phí của các chính sách ưu đãi thuế như một điều kiện tiên quyết trước khi phê duyệt các ưu đãi thuế đó. 

Khi được chấp thuận áp dụng, cơ quan nhà nước phải thường xuyên giám sát tác động của các ưu đãi thuế này bằng các cuộc đánh giá giữa kì để xem kết quả thực hiện có đáp ứng với kì vọng của chính sách hay không.