Ồ ạt đầu tư điện mặt trời khiến lưới điện quá tải

Số nhà máy điện mặt trời đi vào vận hành ở quý I chỉ có 5 nhưng sang quý II đã lên 81, góp phần vào tình trạng quá tải lưới điện tháng 6.

Tại cuộc họp trực tuyến Chính phủ ngày 4/7, ông Lưu Xuân Vĩnh - Chủ tịch UBND tỉnh Ninh Thuận phản ánh chuyện một số dự án năng lượng tái tạo trên địa bàn phải cắt giảm công suất theo yêu cầu của Trung tâm Điều độ điện Quốc gia (A0).

Ông Vĩnh cho biết, theo quy hoạch tới năm 2020, Ninh Thuận được duyệt 2.000 MW dự án năng lượng tái tạo, trong đó có mặt trời, nhưng thiết kế lưới truyền tải khu vực này chỉ chịu được tối đa công suất 800-1.000 MW. 

Tới cuối tháng 6, tổng công suất các dự án năng lượng tái tạo của tỉnh này được đấu nối là 1.300 MW, trong đó gần 1.090 MW là điện mặt trời. Ông Vĩnh cho rằng, cần giải pháp lâu dài để không gây thiệt hại cho nhà đầu tư.

Trong văn bản gửi Bộ Công Thương và Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) vài ngày trước, Hiệp hội Điện gió Bình Thuận (BTWEA) cũng phản ứng vì bị ép cắt giảm công suất phát điện. 

Ông Bùi Văn Thịnh, Chủ tịch BTWEA cho biết, trong tháng 6, cơ quan điều độ hệ thống điện quốc gia đã yêu cầu các dự án điện gió phải cùng cắt giảm 38-64% công suất với các dự án điện mặt trời mới hòa lưới. "Năm nay cắt giảm thế này chúng tôi chắc chắn lỗ, chưa kể phải trả nợ nước ngoài", ông Thịnh lo lắng.

Không riêng dự án điện gió, ngay các dự án điện mặt trời vừa đưa vào vận hành cũng phải giảm phát. Đại diện một nhà máy điện mặt trời tại xã Phước Hữu (Ninh Thuận) cho hay, ngày nào cũng nhận được văn bản của trung tâm điều độ đề nghị cắt giảm 30-60% công suất. Việc này, theo ông sẽ ảnh hưởng tới phương án tài chính của dự án.

Công nhân lắp tấm pin mặt trời tại một dự án ở Long An. Ảnh: H.Thu

Tình trạng quá tải lưới điện mới xuất hiện trong tháng 6, khi các dự án điện mặt trời đồng loạt đóng điện trước ngày 30/6/2019, để được hưởng ưu đãi giá trong 20 năm. 

Quyết định 11/2017 của Thủ tướng về tăng giá điện mặt trời lên 9,35 cent (khoảng 2.086 đồng) một kWh có hiệu lực từ 1/6/2017 đã mở ra nhiều cơ chế khuyến khích cho các doanh nghiệp đầu tư phát triển năng lượng này. 

Tuy nhiên, quyết định này chỉ có hiệu lực đến 30/6/2019. Do đó, kể từ đây hình thành một cuộc đua rầm rộ đầu tư cho điện mặt trời, các doanh nghiệp thi nhau công bố dự án để kịp hưởng chính sách ưu đãi giá điện cao.

Số liệu được Trung tâm điều độ hệ thống điện quốc gia (A0) cho thấy, gần trăm nhà máy điện mặt trời dồn dập vận hành trong thời gian ngắn để cán đích trước ngày 30/6. Năm 2018, chỉ 3 nhà máy đóng điện thành công, 3 tháng đầu năm 2019 thêm 5 nhà máy. 

Thế nhưng từ tháng 4 đến tháng 6, con số này đã vọt lên 81. Riêng 6 tháng năm 2019, có tới gần 90 nhà máy điện mặt trời hòa lưới. Công suất lắp đặt của các nhà máy điện mặt trời lên tới gần 4.500 MW (trong khi công suất nguồn điện cả nước là 45.000 MW).

Số lượng nhà máy đưa vào vận hành đồng loạt trong một thời gian ngắn là điều "chưa từng có trong lịch sử" ngành điện.

Ninh Thuận và Bình Thuận là 2 tỉnh có số lượng nhà máy điện mặt trời lớn nhất. Cụ thể, Ninh Thuận có 15 nhà máy với tổng công suất hơn 1.000 MW, còn Bình Thuận có 19 nhà máy với tổng công suất 871 MW. 

Vì thế, đây là nơi tình trạng quá tải lưới điện diễn ra trầm trọng. Nhiều máy biến áp, trục đường dây ở mức quá tải tới hơn 200%. Điển hình Trục đường dây 110kV Tháp Chàm - Hậu Sanh - Tuy Phong - Phan Rí quá tải tới 260-360%...

A0 cảnh báo, nếu không có biện pháp giải quyết, đến năm 2020 tình hình ngày càng trầm trọng hơn. Và khi đó, nguy cơ sự cố, rã lưới điện rất cao.

Nguyên nhân khiến nhiều nhà máy điện năng lượng tái tạo rơi vào cảnh giảm phát, theo Chủ tịch Hiệp hội điện gió Bình Thuận, là việc bổ sung quy hoạch ồ ạt mà không tính toán đến lưới truyền tải. 

Chưa kể, mức hấp dẫn của giá bán điện 9,35 cent (hơn 2.000 đồng) một kWh trong 20 năm, theo Quyết định 11, đã khiến nhiều chủ đầu tư chạy theo cơn sốt điện mặt trời. Nhiều chủ đầu tư sẵn sàng ký hợp đồng mua bán điện với điều khoản chấp nhận bị giảm phát khi lưới điện quá tải.

Quy hoạch điện 7 điều chỉnh đến 2020 mới có 850MW năng lượng mặt trời, nhưng cuối tháng 6 đã có 4.500MW đóng điện. Đến 2020 dự kiến có tới 11.900 MW điện mặt trời đã được bổ sung quy hoạch.

Gỡ khó cho điện mặt trời, EVN đã có cuộc họp khẩn với các nhà đầu tư dự án năng lượng tái tạo khu vực Bình Thuận, Ninh Thuận. Đại diện tập đoàn này cho rằng, việc phát triển nhanh các dự án với quy mô tập trung ở một số địa phương, chủ yếu là miền Trung, nơi có cường độ bức xạ lớn trong khi nhu cầu tiêu thụ ít đã gây ra khó khăn cho hệ thống lưới điện truyền tải.

 Riêng các tỉnh Khánh Hoà, Ninh Thuận, Bình Thuận, Bình Phước, Lâm Đồng... trong 2 năm qua đã có cả trăm dự án đóng điện, nên lưới điện truyền tải không thể truyền tải được hết lên hệ thống.

"Dự án đường dây 220-500KV cần 3-5 năm mới hoàn thành dự án. Trong khi các nhà đầu tư điện mặt trời 6-12 tháng đã làm xong một nhà máy. Có dự án cách đây 2 tháng là bãi đất trống, mà giờ đã đóng điện", lãnh đạo EVN cho hay.

Trả lời VnExpress, ông Bùi Quốc Hùng - Phó cục trưởng Cục Điện lực và năng lượng tái tạo (Bộ Công Thương) thừa nhận, đầu tư lưới truyền tải không theo kịp tốc độ dự án điện mặt trời. Ông cho rằng vẫn còn điểm vênh trong bổ sung, tích hợp dự án điện mặt trời, khi có dự án bổ sung vào quy hoạch tỉnh song lại chưa được tích hợp vào quy hoạch điện quốc gia, và ngược lại.

Ông Hùng khẳng định, trong quá trình xây dựng, thẩm định quy hoạch, Cục đã dự báo thực trạng này và cảnh báo nhiều lần. "Các quyết định cấp phép dự án cũng nêu vấn đề về giải toả công suất, theo đó trường hợp lưới điện không vào kịp thì các dự án điện mặt trời phải giảm công suất phát", vị này nêu.

Để giải quyết, lãnh đạo Cục Điện lực cho biết, ngoài đẩy nhanh tiến độ đưa các dự án lưới vào vận hành, sẽ kiến nghị Chính phủ cho phép xã hội hoá, tư nhân vào xây dựng đường dây truyền tải; báo cáo Thủ tướng có cơ chế đặc biệt triển khai công trình điện chống quá tải tới năm 2020.

Về phía EVN, lãnh đạo tập đoàn này khẳng định bằng mọi cách sẽ giải tỏa hết công suất các nhà máy điện mặt trời vào cuối năm 2020. Trước mắt, 2 năm tới, tập đoàn này sẽ tập trung đầu tư lưới điện để ưu tiên tối đa giảm việc yêu cầu các dự án điện mặt trời giảm công suất phát. 

Tập đoàn đã giao Tổng công ty truyền tải và Tổng công ty điện miền Nam đẩy nhanh tiến độ các dự án, đơn cử như nâng cấp mạch 1 đường dây Tháp Chàm - Phan Rí xong trước tháng 9/2019, mạch 2 sẽ thay đường dây có tiết diện 300 mm cố gắng đưa vào trước tháng 4/2020...