Nội địa hóa ô tô bế tắc bởi thị trường
“Ngành công nghiệp ô tô của Việt Nam vẫn chưa thể làm chủ được các công nghệ cốt lõi như động cơ, hệ thống điều khiển, truyền động. Cùng với đó là tỷ lệ nội địa hóa còn thấp khiến giá bán xe vẫn còn ở mức cao”.
Thông tin được đưa ra tại hội thảo “Doanh nghiệp Việt Nam tham gia chuỗi sản xuất ô tô toàn cầu”, do Bộ Công Thương tổ chức tại Hà Nội ngày 28/11.
Thị trường ô tô quá nhỏ nên công nghiệp hỗ trợ khó lớn
Thông tin từ Cục Công nghiệp (Bộ Công Thương) cho thấy, thời gian qua, tỷ lệ nội địa hóa cho một số dòng xe sản xuất, lắp ráp trong nước đã tăng khá cao, do khả năng cung ứng các sản phẩm công nghiệp hỗ trợ nội địa được cải thiện.
Đặc biệt, các chủng loại như xe tải, xe khách từ 10 chỗ ngồi trở lên, xe chuyên dụng sản xuất trong nước đạt tỷ lệ nội địa hóa từ mức 50-55%.
Tỷ lệ lớn là vậy, nhưng hiện vẫn chỉ có một vài nhà cung cấp trong nước có thể tham gia vào chuỗi cung ứng của các nhà sản xuất, lắp ráp ô tô tại Việt Nam. So ngay với với Thái Lan, nếu quốc gia này có gần 700 nhà cung cấp cấp 1, nhưng Việt Nam chỉ có chưa đến 100.
Thái Lan có khoảng 1.700 nhà cung cấp cấp 2 và 3 nhưng Việt Nam chỉ có chưa đến 150 nhà cung cấp.
Nhà cung cấp của Việt Nam đã có thể sản xuất tới 55% phụ tùng xe ô tô chuyên dụng.
Theo phân tích của ông Phạm Tuấn Anh, Phó cục trưởng Cục Công nghiệp thì nguyên nhân của tình trạng này là do dung lượng thị trường trong nước còn nhỏ, ngành công nghiệp ô tô của Việt Nam chưa đủ các điều kiện về thị trường cũng như các yếu tố khác để phát triển như các quốc gia trong khu vực.
Trong khi đó, thị trường xuất khẩu phải chịu sự cạnh tranh gay gắt đặc biệt từ các dối thủ cạnh tranh như Trung Quốc, Ấn Độ và các nước ASEAN.
“Hệ thống chính sách phát triển ngành công nghiệp hỗ trợ cho ngành công nghiệp ô tô còn có những mâu thuẫn, thiếu nhất quán, thiếu tính ổn định. Việc xây dựng chiến lược và quy hoạch phát triển ngành công nghiệp ô tô vẫn còn chưa mang lại hiệu quả”, Phó cục trưởng Cục Công nghiệp thừa nhận.
Chỉ rõ những khó khăn cho ngành sản xuất xe trong nước (CKD), bà Đỗ Thu Hoàng, Phó Tổng giám đốc Toyota Việt Nam cho rằng, trước bối cảnh thuế nhập khẩu xe nguyên chiếc (CBU) về 0%, ngành công nghiệp ô tô Việt Nam có quy mô nhỏ và sản lượng thấp đã khiến cho chi phí sản xuất tại Việt Nam cao hơn các nước trong khu vực, đặc biệt là chi phí khấu hao.
“Do sản lượng sản xuất xe trong nước còn quá nhỏ nên các nhà sản xuất phần lớn phải nhập khẩu các linh kiện để sản xuất ô tô. Điều này cũng dẫn đến chi phí rất cao cho việc đóng gói, vận chuyển, thuế nhập khẩu. Mặt khác, công nghiệp hỗ trợ ngành ô tô cũng không phát triển được do sản lượng thấp.
Các yếu tố bất lợi kể trên làm cho chi phí sản xuất ô tô tại Việt Nam cao hơn so với Thái Lan, Indonesia. Hiện chi phí sản xuất xe ô tô sản xuất tại Việt Nam cao hơn khoảng 10-20% so với Thái Lan và Indonesia”, bà Đỗ Thu Hoàng chỉ rõ.
Công nghiệp hỗ trợ càng cần được hỗ trợ
Sản lượng thấp, chênh lệch chi phí cao và tiêu chuẩn chưa đảm bảo đang khiến cho ngành công nghiệp hỗ trợ ô tô trong nước “chậm lớn” suốt trong thời gian dài vừa qua.
Mặc dù đã có nhiều nỗ lực từ các DN cùng các chính sách nhất định của nhà nước, nhưng phần lớn các DN cho rằng, để sản xuất linh kiện, cụm linh kiện cho ngành công nghiệp ô tô, các DN đều vướng ở mức đầu tư, quy mô sản xuất lớn hơn khi chưa có công nghiệp vật liệu chất lượng cao.
Chính vì thế, đại diện Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô VAMA cho hay, sản lượng của ngành công nghiệp ô tô là rất quan trọng và là yếu tố quyết dịnh cho sự phát triển của các nhà cung cấp công nghiệp hỗ trợ. Khi dung lượng thị trường và sản lượng của ngành này lớn hơn sẽ kéo theo công nghiệp phụ trợ phát triển.
Theo bà Đỗ Thu Hoàng, để có thể duy trì và phát triển lĩnh vực phát triển công nghiệp phụ trợ cho lĩnh vực chế tạo và sản xuất ô tô trong nước, Chính phủ cần sớm có các chính sách thúc đẩy thị trường ô tô tăng trưởng ổn định và dài hạn.
“Cốt yếu vẫn là chính sách thuế ưu đãi, thuế tiêu thụ đặc biệt để tạo ra sức cạnh tranh cho ngành sản xuất ô tô trong nước.
Bên cạnh đó, khi Chính phủ có ưu đãi với các nhà sản xuất và nhà cung cấp sản phẩm hỗ trợ, họ sẽ có điều kiện để đầu tư vào công nghệ và quy trình quản lý, từ đó giảm bớt tác động bất lợi của quy mô sản lượng thấp”, đại diện Toyota kiến nghị.
Đưa ra đề xuất mang tình khích lệ khả năng của các DN công nghiệp phụ trợ, ông Phạm Văn Tài, Tổng Giám đốc Thaco Trường Hải cho rằng, Việt Nam cần có những hàng rào kỹ thuật nhất định thay vì thả nổi như hiện nay.
Cụ thể là cần có quy định cho các DN sản xuất xe trong nước phải đạt tối thiểu 40% nội địa hóa nội khối. Song song đó cần xem xét lại thuế tiêu thụ đặc biệt đánh vào phần giá trị sản xuất trong nước, nhằm giảm giá thành”, ông Tài chỉ rõ.
Cũng theo quan điểm của ông Tài, khi ngành công nghiệp ôtô phát triển, các ngành công nghiệp hỗ trợ khác sẽ phát triển theo. Nhưng DN muốn tăng tỷ lệ nội địa hóa cần phải có sản lượng lớn và muốn có sản lượng lớn, giá thành phải giảm. Muốn giá thành giảm thì thuế phải xem xét lại", ông Tài nói.
Theo đại diện lãnh đạo Cục Công nghiệp, để kích thích phát triển công nghiệp hỗ trợ cho công nghiệp ô tô cũng như nâng cao sản lượng sản xuất của ngành này, Chính phủ có thể xây dựng các chính sách cho vay ưu đãi để người tiêu dùng có thể mua ô tô trong nước, nhằm kích cầu tiêu dùng cho ngành sản xuất ô tô nội địa.
