Nhiều nước cũng từng truy tố các cựu tổng thống, vì sao ông Trump là trường hợp đầu tiên của Mỹ?

Ông Trump là cựu Tổng thống Mỹ đầu tiên bị truy tố hình sự, nhưng xét trên phạm vi toàn cầu, ông không phải trường hợp duy nhất. Nhiều quốc gia khác cũng từng truy tố cựu nguyên thủ hoặc thậm chí là cả các nhà lãnh đạo đương chức của họ.

Hai cựu Tổng thống Pháp là ông Jacques Chirac và Nicolas Sarkozy đã bị kết án tù vì tội tham nhũng sau khi kết thúc nhiệm kỳ. Cựu Tổng thống Italy Silvio Berlusconi bị kết tội gian lận thuế vào năm 2012.

Hàn Quốc cũng có không ít các cựu tổng thống bị bắt giữ. Cựu Tổng thống Lee Myung-bak bị kết án 17 năm tù vì tội tham ô và nhận hối lộ, nhưng đã được đặc xá vào năm ngoái.

Người kế nhiệm của ông, bà Park Geun-hye, cũng nhận bản án 20 năm tù vì bê bối tham nhũng. Nhưng đến cuối năm 2021, bà đã được phóng thích. 

Còn tại Mỹ, cựu Tổng thống Richard Nixon đã từ chức vào tháng 8/1974 sau khi nhận thấy có khả năng cao rằng ông sẽ bị luận tội và phế truất. Một tháng sau đó, ông được người kế nhiệm là Gerald Ford ân xá hoàn toàn.

Cựu tổng thống Bill Clinton bị luận tội vào mùa thu năm 1998 sau khi bị cáo buộc nói dối trước đại bồi thẩm đoàn, nhưng ông chưa bao giờ đối mặt với nguy cơ bị truy tố. 

Ông James D. Long, Giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Washington, nói với NPR  rằng nước Mỹ đang chứng kiến một cuộc chiến pháp lý chưa từng có.

Ông bình luận: “Chúng ta đã châm chước và bỏ qua rất nhiều hành vi xấu của các cựu tổng thống và chính quyền tiền nhiệm. Đây thực sự là lần đầu tiên một tổng thống hoặc cựu tổng thống có thể bị buộc phải chịu trách nhiệm về những hành động mà ông ta thực hiện trước, trong, hoặc sau nhiệm kỳ”.

Một đại bồi thẩm đoàn ở New York đã truy tố ông Trump vì cáo buộc chi tiền để “bịt miệng” nữ diễn viên khiêu dâm Stormy Daniels trong chiến dịch tranh cử tổng thống năm 2016. 

Ông Trump cũng đối mặt với nhiều rắc rối pháp lý khác có thể dẫn đến những bản cáo trạng mới. Các công tố viên ở bang Georgia đang cân nhắc truy tố ông vì cáo buộc can thiệp vào cuộc bầu cử năm 2020.

Bộ Tư pháp Mỹ cũng đang điều tra ông Trump vì hai vụ việc riêng biệt, cuộc bạo loạn tại Đồi Capitol ngày 6/1/2021 việc ông giữ lại nhiều tài liệu mật sau khi đã rời Nhà Trắng.

Vì sao trước ông Trump, Mỹ chưa từng truy tố cựu tổng thống nào?

Giáo sư Long giải thích: “Tôi nghĩ nguyên nhân là nhiều người cho rằng việc truy tố một tổng thống có thể còn tạo ra nhiều rắc rối hơn các hành động sai trái của ông ta. Rõ ràng đó là lối suy nghĩ của Tổng thống Gerald Ford khi ông ân xá cho người tiền nhiệm Richard Nixon.

Câu hỏi quan trọng là, nếu chúng ta nhắm mắt làm ngơ trong một khoảng thời gian dài thì liệu điều đó có tạo ra rủi ro đạo đức là mọi tổng thống đều nghĩ rằng họ có thể thoát tội hay không, bởi những người đi trước họ cũng vậy?”

Liệu việc truy tố có chấm dứt sự nghiệp chính trị của ông Trump?

Ông Long nhận định: “Suy nghĩ đầu tiên của chúng ta là khi một nguyên thủ quốc gia hay cựu nguyên thủ bị cáo buộc làm điều xấu, bị truy tố hoặc thậm chí là kết tội, thì sự nghiệp chính trị của họ sẽ bị ảnh hưởng tiêu cực.

Nhưng theo nhiều cách khác thì đây có thể trở thành cơ hội để thu hút sự ủng hộ của cử tri. Nếu như người bị truy tố có thể lập luận rằng ông ta đang bị nhắm đến một cách bất công, hoặc một thế lực nào đó muốn dùng ông ta để chĩa mũi dùi vào những người ủng hộ, thì đó có thể là thông điệp chính trị tạo được tiếng vang lớn.

Do đó, tôi không nghĩ rằng việc bị truy tố chắc chắn sẽ gây tổn hại về mặt chính trị. Tuy nhiên, trong trường hợp của ông Trump thì chúng tôi vẫn cần phải quan sát thêm để có thể đưa ra đánh giá”.