Nga tiêu thụ nhiều cá tra Việt Nam nhưng thị trường thiếu minh bạch và thất thường

100% cá tra, basa nhập khẩu của Nga là từ Việt Nam

Ba tháng đầu năm 2019, tổng giá trị xuất khẩu cá tra sang Nga đạt gần 4,9 triệu USD, giảm 12,6% so với cùng kỳ năm ngoái. Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) nhận định Nga và Trung Quốc là hai thị trường xuất khẩu khó dự đoán do tính dao động thất thường về hoạt động nhập khẩu của họ.

Trong 10 năm từ 2011-2019, giá trị xuất khẩu cá tra, basa sang Nga không ổn định, có xu hướng giảm dần. Hai năm 2011 - 2012 xuất khẩu cá tra đạt mức cao nhất từ 51 - 54 triệu USD. Từ đó tới nay, giá trị xuất khẩu cá tra qua các năm giảm dần, dao động thất thường.

Nguồn: Vasep

VASEP cho hay năm 2018, Trung Quốc, Việt Nam và Nga là ba nước xuất khẩu cá thịt trắng lớn nhất thế giới. Trong đó, mỗi thị trường có một sản phẩm thế mạnh riêng. Vừa là cường quốc xuất khẩu cá thịt trắng với thế mạnh cá Alaska pollock, Nga cũng là một trong những nước có nhu cầu cao nhập khẩu sản phẩm cá thịt trắng.

Hiện Việt Nam là nguồn cung cá thịt trắng lớn thứ hai tại Nga (sau Trung Quốc). 

100% sản phẩm cá tra, basa nhập khẩu của Nga từ Việt Nam và chủ yếu dưới dạng phile đông lạnh. Đây cũng là thị trường truyền thống và sẵn lòng với sản phẩm cá tra phile đông lạnh thịt vàng.

Theo thống kê của ITC,  hai tháng đầu năm nay, giá cá tra, basa nhập khẩu trung bình của Nga từ Việt Nam đã tăng từ  1,88 - 2,5 USD/kg trong năm 2018 lên 2,66 - 2,67 USD/kg.

Sau khi Hiệp định thương mại tự do Việt Nam – Liên minh Kinh tế Á Âu (EAEU - bao gồm các nước Liên bang Nga, Cộng hòa Belarus, Cộng hòa Kazakhstan, Cộng hòa Armenia và Cộng hòa Kyrgyzstan) chính thức hiệu lực vào năm 2016, các chuyên gia dự đoán nhiều cơ hội rộng mở hơn cá cá tra, basa vào Nga. Với mức thuế suất cơ sở 10%, các sản phẩm cá tra, basa phile (HS 030462) vào Nga sẽ được hưởng mức 0%. 

Tuy nhiên trên thực tế, VASEP cho biết Nga là thị trường rất đặc biệt. Các doanh nghiệp xuất khẩu cá tra, basa cũng khó tận dụng FTA nhằm mục đích gia tăng hoạt động xuất khẩu. 

Một thị trường thất thường, chưa có tính minh bạch cao

Đó là nhận xét của một số doanh nghiệp đối với Nga, theo VASEP. Hơn thế, so với nhiều thị trường xuất khẩu khác thì giá xuất khẩu sang Nga không thực sự hấp dẫn.

Trong các năm 2008, 2012, 2013, 2014, Nga cũng nhiều lần ban hành lệnh tạm ngưng nhập khẩu thủy sản từ Việt Nam vì lý do an toàn vệ sinh thực phẩm. 

Năm 2014, Nga tạm ngừng nhập khẩu cá tra, basa từ Việt Nam và mở cửa trở lại 1 năm sau đó, tại thời điểm này, cá tra, basa đông lạnh của Việt Nam dường như thắng thế hơn so với sản phẩm cá rô phi đông lạnh của Trung Quốc khi giá nhập khẩu thấp hơn từ 1 - 1,2 USD/kg nên được khách hàng Nga chọn nhiều hơn. 

Tuy nhiên, lý do này cũng không đủ mạnh để thúc đẩy hoạt động xuất khẩu cá tra, basa sang Nga mạnh mẽ hơn.

Hiện nay, Trung Quốc với thế mạnh cá rô phi, Việt Nam với sản phẩm cá tra, basa và Argentina với cá hake. Ba sản phẩm cá thịt trắng này đang cạnh tranh mạnh mẽ tại Nga. 

Nhưng xét theo lịch sử thương mại, VASEP nhận xét Nga vẫn dành nhiều ưu ái hơn cho sản phẩm cá rô phi của Trung Quốc. Do đó, các doanh nghiệp xuất khẩu cá tra Việt Nam hiện vẫn chưa dành nhiều tâm sức để gia tăng xuất sang thị trường này.