Nếu AI có thể thay thế người lao động, ngay cả các CEO cũng có nguy cơ mất việc?

47% CEO đồng tình

Trí tuệ nhân tạo (AI) đang tạo ra thay đổi lớn trong thế giới văn phòng và có khả năng xóa sổ hàng triệu việc làm. Trong bối cảnh đó, một nhóm đối tượng có vẻ đặc biệt dễ bị thay thế, đó là các giám đốc điều hành (CEO).

Một phần việc của CEO là phân tích thị trường và nhận diện xu hướng mới - cả hai nhiệm vụ mà máy tính có thể làm hiệu quả hơn con người. CEO cũng dành nhiều thời gian để giao tiếp với đồng nghiệp - một hoạt động tốn nhiều công sức đang được tự động hóa bằng máy tạo giọng nói và hình ảnh.

Đôi khi các CEO phải đưa ra quyết định khó khăn, về điểm này thì rõ ràng máy móc có khả năng giữ bình tĩnh hơn hẳn con người. Cuối cùng, CEO được trả lương rất cao nên loại bỏ vị trí này sẽ tiết kiệm cho doanh nghiệp rất nhiều tiền.

Giống như các nhân viên trực tổng đài, vị thế của CEO ngày càng bị đe dọa bởi AI. Đây không phải lời dự đoán suông. Một số công ty đã bắt đầu công khai thử nghiệm đưa AI lên làm lãnh đạo, tờ New York Times cho biết. 

AI được quảng bá là giải pháp cho mọi vấn đề của doanh nghiệp kể từ khi OpenAI tung ra ChatGPT vào tháng 11/2022. Năm ngoái, Thung lũng Silicon đã rót 29 tỷ USD để phát triển AI tạo sinh.

Ngay cả trong giai đoạn công nghệ còn thô sơ như hiện nay, các AI bắt chước lý luận của con người cũng đang bắt đầu giành được chỗ đứng trong những doanh nghiệp gặp khó khăn, thiếu người lãnh đạo tài giỏi và không còn gì để mất.

Ngay cả các CEO cũng hào hứng về AI. Nền tảng học trực tuyến edX đã khảo sát hàng trăm CEO và giám đốc doanh nghiệp vào mùa hè năm ngoái. Kết quả, gần 47% các giám đốc tham gia khảo sát tin rằng “hầu hết” hoặc “tất cả” vị trí CEO sẽ được tự động hóa hoặc thay thế bởi AI.

Ông Anant Agarwal, nhà sáng lập edX và từng là Giám đốc Phòng thí nghiệm Khoa học Máy tính và AI của MIT, đã choáng váng khi nhìn thấy kết quả trên.

Ông cho biết: “Tôi tưởng các CEO sẽ nói ‘Hãy thay thế mọi nhân viên khác trừ tôi’. Nhưng sau khi suy ngẫm kỹ hơn, tôi dám nói 80% công việc của một CEO có thể được thay thế bằng AI”.

Các công việc của một CEO thường bao gồm viết lách, tổng hợp, động viên nhân viên. Mặt khác, nếu AI có thể trở nên thông minh như những nhà phát triển công nghệ hứa hẹn thì các tiêu chí để trở thành CEO sẽ đơn giản hơn rất nhiều, dù số doanh nghiệp tuyển dụng vị trí này cũng đồng thời giảm đi.

Ông Agarwal chỉ ra: “Trước đây, mọi người được chia thành hai nhóm là người giỏi tính toán và người không. Sau đó, máy tính cầm tay ra đời và tất cả trở nên bình đẳng. Tôi tin AI cũng có thể làm điều tương tự với việc đọc hiểu. AI cũng có thể làm CEO”.

Thí nghiệm thực tế

Người lao động cũng có vẻ hoan nghênh ý tưởng AI thay thế CEO. Trong cuộc khảo sát năm 2017 với 1.000 người lao động Anh, có tới 42% cho biết họ thấy “thoải mái” với việc nghe theo lệnh của một chiếc máy tính.

Vào năm 2017, khá lâu trước khi cơn sốt AI ra đời, tỷ phú Jack Ma đã dự đoán trong vòng 30 năm tới “nhiều khả năng một robot sẽ được tạp chí Time vinh danh là CEO giỏi nhất năm”. Điều đáng chú ý là khi đó ông vẫn giữ chức CEO Alibaba.

Ông Jack Ma nhấn mạnh robot nhanh hơn và lý trí hơn con người, đồng thời không bị chi phối bởi những cảm xúc như tức giận.

Công ty game online NetDragon Websoft của Trung Quốc - với quy mô 5.000 nhân viên - đã bổ nhiệm nhân vật nữ ảo được vận hành bởi trí tuệ nhân tạo có tên Tang Yu làm CEO vào năm 2022. Nhà sáng lập Dejian Liu tuyên bố: “Chúng tôi tin AI là tương lai của quản lý doanh nghiệp”.

Tháng trước, NetDragon thông báo Tang Yu đã giành được danh hiệu đáng ngưỡng mộ “Nhân viên ảo xuất sắc nhất năm của Trung Quốc” tại một diễn đàn kỹ thuật. Đội AI của NetDragon chịu trách nhiệm đánh giá hiệu suất và đào tạo cho vị CEO ảo, cùng nhiều nhiệm vụ khác.

Ở thế giới phương Tây, công ty rượu rum cao cấp Dictador của Ba Lan thông báo vào tháng 11 năm ngoái rằng CEO của họ là một robot AI có tên Mika. Nữ CEO tuyên bố trên LinkedIn rằng cô “không có định kiến cá nhân, đảm bảo đưa ra các quyết định chiến lược tốt nhất vì lợi ích của tổ chức”.

Tuy nhiên, dù AI có thể làm giảm số lượng lãnh đạo, doanh nghiệp vẫn cần có bộ phận lãnh đạo. Lý do quan trọng là con người có trách nhiệm phải giải trình. Ông Sean Earley, Giám đốc cấp cao của công ty tư vấn Teneo, cảnh báo: “AI có thể bị lợi dụng để giúp một số người trốn tránh trách nhiệm ủy thác. Trong trường hợp nào thì AI đáng bị khiển trách khi mắc sai lầm?”

Câu trả lời mà một doanh nghiệp đưa ra trước tòa án gần đây là “không bao giờ”. Một khách hàng đã khởi kiện Air Canada vì từ chối giảm giá vé cho một vị khách cần tham dự tang lễ của người thân, dù trước đó chatbot trên trang web của hãng hàng không này đã hứa sẽ cung cấp.

Air Canada bào chữa rằng họ không thể bị bắt chịu trách nhiệm pháp lý đối với thông tin được cung cấp bởi một trong các đại lý, người phục vụ hoặc người đại diện của mình — bao gồm chatbot.

Thẩm phán đã ra phán quyết chống lại Air Canada và buộc hãng hàng không này trả tiền bồi thường cho khách hàng. Tuy nhiên, việc Air Canada lập luận rằng AI của chính họ không đáng tin cậy rõ ràng không phải điềm lành với các doanh nghiệp muốn để AI chèo lái công ty.