Mở thêm cánh cửa cho hàng Việt sang Đức, Pháp

Nhiều nhà kinh doanh, chuyên gia đều thống nhất cho rằng đại dịch COVID-19 khiến nhiều quốc gia nhận diện rõ hơn nguy cơ các chuỗi cung ứng của họ quá lệ thuộc vào Trung Quốc (TQ) và dần rút khỏi thị trường này. 

Hàng loạt doanh nghiệp (DN) Việt cũng lao đao vì phụ thuộc cả đầu vào lẫn đầu ra vào thị trường duy nhất là TQ, do vậy đã đến lúc cần tìm cách giảm lệ thuộc vào thị trường này thông qua khai thác hiệu quả các hiệp định thương mại.

TS NGUYỄN ĐỨC THÀNH, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu kinh tế và chính sách (VEPR):

Còn nhiều điểm yếu cần khắc phục

Đúng là cần phải giảm sự lệ thuộc vào thị trường TQ nhưng thực tế cho thấy quá trình thực hiện thì không dễ dàng.

Không chỉ Việt Nam (VN) mà kể cả Mỹ, châu Âu hay Nhật cũng mong muốn như thế nhưng chưa thực hiện được nhiều. Bởi TQ đã chuyên môn hóa trong hàng chục năm nay, trở thành công xưởng lớn của thế giới nên nếu muốn thay đổi thì cũng rất khó tìm được các nguồn thay thế ngay lập tức.

Việc dịch chuyển của các công ty nước ngoài ra khỏi TQ đã diễn ra từ lâu nhưng được đẩy nhanh hơn khi xảy ra dịch bệnh.

Trong quá trình đó, VN cũng được lợi. Song VN chỉ là một xưởng nhỏ trong thế giới đó, có thể được dự phần vào chuỗi đó nhưng không quá nhiều.

Các nhà kinh doanh VN cũng muốn dịch chuyển nguồn cung nguyên liệu, máy móc, thiết bị ra khỏi thị trường TQ để giảm sự lệ thuộc song không đơn giản. Điểm yếu lớn nhất của chúng ta là mấy chục năm nay chưa xây dựng được hệ thống công nghiệp phụ trợ hiệu quả mà lệ thuộc vào thị trường TQ. Đó là sự thật. Do đó, muốn giảm được phụ thuộc thì phải khắc phục được những điểm yếu này.

Ông PHẠM XUÂN HỒNG, Chủ tịch Hội Dệt may - Thêu đan TP.HCM:

Nếu biết khai thác, thị trường đầu ra không thiếu

 Các hiệp định thương mại tự do (FTA) đang mang lại nhiều lợi thế cho ngành dệt may VN, giúp nước ta có thể tăng tốc về giá trị kim ngạch xuất khẩu. Ngoài ra, các FTA thế hệ mới như Hiệp định đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), Hiệp định thương mại tự do VN-EU (EVFTA) khi chính thức có hiệu lực sẽ tạo lợi thế mới cho các DN VN tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu; đổi mới trang thiết bị, công nghệ với chi phí hiệu quả hơn nhằm nâng cao năng lực và sức cạnh tranh.

Do vậy, thị trường đầu ra không thiếu nhưng điều đáng lo nhất vẫn là tình trạng phụ thuộc nguyên vật liệu từ TQ, vì các hiệp định có ràng buộc về vấn đề nguồn gốc, xuất xứ. Chẳng hạn, EVFTA yêu cầu các loại vải được sử dụng để sản xuất ra sản phẩm phải có nguồn gốc, xuất xứ từ VN, châu Âu hay Hàn Quốc (quốc gia có FTA với châu Âu) và các công đoạn cắt may phải được thực hiện tại VN.

Đến nay VN đã có một số công ty đầu tư bài bản chuỗi giá trị khép kín từ nguyên liệu vải cho đến thành phẩm nhưng vẫn còn ít. Các công ty dệt may của VN có thể tận dụng EVFTA hay không phụ thuộc phần lớn vào khả năng mở rộng công suất sản xuất vải trong hai năm tới của nước ta.

Để thoát được việc phụ thuộc nguồn nguyên liệu TQ, bên cạnh sự nỗ lực của mỗi DN thì Nhà nước cần phải là đầu tàu xây dựng cụm công nghiệp hỗ trợ mới tận dụng được các ưu đãi từ các FTA. 

Bên cạnh đó, để ngành dệt may có thể tìm được nhiều thị trường hơn, mở rộng đầu ra cần đầu tư nhiều vào các khâu thương hiệu, thiết kế, nguồn cung ứng nguyên liệu, cắt may cho đến marketing và phân phối. Trong đó, thiết kế là khâu quan trọng nhất, quyết định phần lớn giá trị gia tăng và sự tự chủ của DN ngành may.

TS JOHN WALSH, Chủ nhiệm bộ môn Kinh doanh quốc tế thuộc ĐH RMIT VN:

Phải đa dạng đối tác thương mại một cách mạnh mẽ

 Đối với một nền kinh tế mở và tỉ trọng xuất nhập khẩu chiếm tỉ lệ rất cao trong GDP như VN, nếu gặp vấn đề sẽ gây ảnh hưởng ngay, đặc biệt là khi nền kinh tế có mối liên kết quan trọng nhưng thiếu bền vững với TQ.

Hay như việc xuất siêu cao và tăng liên tục sang thị trường Mỹ cũng có thể không bền vững. Nếu có thay đổi chính sách từ chính quyền của Tổng thống Mỹ Donald Trump sẽ khiến ngành xuất khẩu của VN rơi vào tình trạng khó khăn, đặc biệt khi các DN địa phương chưa làm chủ được các khâu chính trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Do vậy, đây là lúc VN cần đa dạng hóa các đối tác thương mại một cách mạnh mẽ hơn và hiện đại hóa chính phủ mạnh mẽ hơn nữa. Từ đó nhằm giảm sự phụ thuộc vào một hoặc hai thị trường trọng điểm cả về nhập khẩu và xuất khẩu, giảm thiểu rủi ro phải đối mặt.

Hiệp định EVFTA có thể mang ý nghĩa sống còn bên cạnh các thỏa thuận quốc tế khác như CPTPP. Các FTA thế hệ mới cũng sẽ mang lại cho VN cơ hội nâng cao vị thế trên bản đồ thương mại toàn cầu, vượt khỏi các lợi thế như chi phí lao động thấp hay nguồn lực nông nghiệp dồi dào, để hướng tới việc chuyển giao công nghệ và tận dụng kỹ năng của lực lượng lao động trẻ.

Sau bảy năm kể từ khi FTA có hiệu lực, EU sẽ xóa bỏ thuế quan đối với hơn 99% số dòng thuế, tương đương hơn 99% kim ngạch xuất khẩu từ VN sang EU. Khả năng cạnh tranh của các sản phẩm VN, đặc biệt là các sản phẩm thuộc ngành dệt may, giày dép, nông sản… sẽ được chắp thêm cánh.

Các DN VN cũng sẽ được hưởng lợi từ các sản phẩm tốt với giá rẻ từ EU và có thể sử dụng chúng trong các quy trình sản xuất của mình, từ đó cải thiện năng suất và lợi nhuận của hàng xuất khẩu VN.