Lỗ hổng dẫn đến tình trạng người giàu tranh suất mua nhà ở xã hội

Hiệp hội Bất động sản TP HCM (HoREA) vừa có văn bản gửi Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Bộ Xây dựng góp ý bổ sung thêm về chính sách nhà ở xã hội của Dự thảo Luật Nhà ở (sửa đổi).

Theo đó, liên quan đến tình trạng người giàu tranh suất mua nhà ở xã hội hoặc có người giàu là chủ sở hữu nhà ở xã hội, HoREA đã lý giải nguyên nhân.

Cụ thể, Hiệp hội cho rằng nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là do các tiêu chí về điều kiện của các đối tượng hưởng chính sách về nhà ở xã hội tưởng chừng rất chặt chẽ, nhưng thực ra là chưa chặt chẽ và chưa sát với thực tế cuộc sống và có thể lách luật.

Cụ thể, điểm a khoản 1 điều 51 luật Nhà ở 2014 và điểm a khoản 1 điều 75 dự thảo luật Nhà ở (sửa đổi) đều quy định đối tượng hưởng chính sách nhà ở xã hội phải chưa được hưởng chính sách hỗ trợ dưới mọi hình thức tại nơi ở và nơi làm việc.

Quy định này rất khó kiểm tra trong nhiều năm qua, nhất là đối với người thay đổi nơi làm việc nhiều lần, do chỉ quy định kiểm tra tiêu chí này tại nơi ở và nơi làm việc.

Bên cạnh đó, điểm a khoản 1 điều 51 luật Nhà ở 2014 và điểm a khoản 1 điều 75 dự thảo luật Nhà ở (sửa đổi) đều quy định đối tượng hưởng chính sách nhà ở xã hội "phải chưa có nhà ở thuộc sở hữu của mình, chưa được mua hoặc thuê mua nhà ở xã hội" hoặc "có nhà ở thuộc sở hữu của mình nhưng diện tích nhà ở bình quân đầu người trong hộ gia đình thấp hơn mức diện tích nhà tối thiểu".

"Nhưng nếu một người nào đó muốn lách thì không khó khi người đó để cho người thân khác đứng tên giúp. Như vậy, người đó chứng minh được mình chưa có nhà ở thuộc sở hữu của mình hoặc có nhà ở, nhưng ở chật", HoREA nêu quan điểm.

Ngoài ra, điểm a khoản 1 điều 75 quy định điều kiện của đối tượng hưởng chính sách nhà ở xã hội phải chưa có nhà ở thuộc sở hữu của mình, chưa được mua hoặc thuê mua nhà ở xã hội, chưa được hưởng chính sách hỗ trợ nhà ở dưới mọi hình thức tại nơi sinh sống, làm việc. Nhưng một người cũng có thể chuyển đổi nơi sinh sống, làm việc nhiều lần, nên cần phải được quy định chặt chẽ hơn.

Một nguyên nhân nữa theo HoREA là từ tiêu chí điều kiện về thu nhập của đối tượng hưởng chính sách nhà ở xã hội.

Theo đó, tại điểm b khoản 1 điều 51 luật Nhà ở 2014 và điểm b khoản 1 điều 75 dự thảo luật Nhà ở (sửa đổi) đều quy định đối tượng hưởng chính sách nhà ở xã hội "phải thuộc diện không phải nộp thuế thu nhập đối với các khoản thu nhập từ nhà tiền công, tiền lương theo quy định của pháp luật về thuế thu nhập cá nhân".

"Quy định này có các lỗ hổng và cũng là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tình trạng người giàu tranh suất mua nhà ở xã hội hoặc có người giàu ở lẫn trong các chung cư nhà ở xã hội vừa qua", HoREA nhận định.

Theo Hiệp hội, trong thực tế, nhiều người làm thêm nghề tay trái. Mà nghề tay trái này lại tạo ra thu nhập cao hơn, thậm chí cao hơn nhiều lần so với thu nhập của nghề tay phải thể hiện trên bảng tiền lương, tiền công chính thức. Nên người này vẫn hội đủ tiêu chí điều kiện về thu nhập (không thuộc diện nộp thuế thu nhập cá nhân) để được mua, thuê mua nhà ở xã hội.

Bởi lẽ, luật Nhà ở chỉ quy định đối tượng hưởng chính sách nhà ở xã hội "phải thuộc diện không phải nộp thuế thu nhập đối với các khoản thu nhập từ nhà tiền công, tiền lương", mà không tính các khoản thu nhập khác không phải là tiền công, tiền lương.

Bên cạnh đó, luật Thuế thu nhập cá nhân cho phép miễn thuế thu nhập cá nhân đối với 16 trường hợp. Trong đó tại khoản 7 và khoản 8 điều 4 quy định miễn thuế thu nhập cá nhân đối với các trường hợp "thu nhập từ lãi tiền gửi tại các tổ chức tín dụng", "thu nhập từ kiều hối".

Theo HoREA, đối với khoản thu nhập từ tiền gửi tiết kiệm của người về hưu, già yếu, mất sức lao động hoặc số tiền kiều hối có giá trị không lớn để cải thiện cuộc sống thì quy định miễn thuế thu nhập cá nhân là rất chính xác và nhân văn. Nhưng sẽ không hợp lý khi cho miễn, không đánh thuế thu nhập cá nhân đối với các khoản thu nhập rất lớn từ lãi tiền gửi tiết kiệm hoặc từ kiều hối.

Đơn cử như hai trường hợp sau: Ông A gửi tiết kiệm 50 tỷ đồng kỳ hạn 13 tháng với lãi suất tiết kiệm 9%/năm nên cuối năm được nhận lãi tiền gửi 4,5 tỷ đồng. Ông B thường xuyên nhận được tiền kiều hối và năm nay nhận được khoản tiền kiều hối 100.000 USD, tương đương 2,4 tỷ đồng.

Căn cứ quy định tại luật Thuế thu nhập cá nhân thì ông A và ông B đều được miễn thuế thu nhập cá nhân. Nếu ông A và ông B chưa có nhà ở thuộc sở hữu của mình mà lại có  thì ông A và ông B lại hội đủ điều kiện chưa có nhà ở thuộc sở hữu của mình và không thuộc diện không phải nộp thuế thu nhập đối với các khoản thu nhập từ nhà tiền công, tiền lương. 

Trong khi đó, thu nhập từ lãi tiền gửi và thu nhập từ kiều hối cũng không phải là các khoản thu nhập từ nhà tiền công, tiền lương. Nên ông A và ông B được công nhận là đối tượng hưởng chính sách về nhà ở xã hội, được mua, thuê mua nhà ở xã hội.

"Các nguyên nhân trên đây đã dẫn đến tình trạng người giàu tranh suất mua nhà ở xã hội hoặc có người giàu ở lẫn trong các chung cư nhà ở xã hội trong thời gian qua.

Do vậy, Hiệp hội nhận thấy rất cần thiết sửa đổi các điều luật chưa phù hợp để bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật. Chỉ đến khi thực hiện hoàn thành Đề án 06 về phát triển ứng dụng dữ liệu dân cư, định danh và xác thực điện tử phục vụ chuyển đổi số quốc gia giai đoạn 2022 - 2025, tầm nhìn đến năm 2030 thì lúc đó việc xác nhận điều kiện về nhà ở và điều kiện về thu nhập mới chính xác được", HoREA nêu quan điểm.