Không chỉ đe dọa vị thế độc tôn của USD, tiền số của Trung Quốc còn có thể phục vụ tham vọng lớn hơn

Người dân Trung Quốc đã quá quen với thanh toán số. Họ cảm thấy rất tiện hơn khi mua sắm ở Thượng Hải, Bắc Kinh với một ứng dụng trên điện thoại của Alipay hay WeChat Pay so với việc mang theo một ví chứa những tờ nhân dân tệ. 

Giờ đây, chính phủ Trung Quốc vừa thử nghiệm một chương trình dành cho phiên bản điện tử của đồng nội tệ, với khả năng một thử nghiệm lớn hơn sẽ diễn ra tại Thế vận hội Mùa đông Bắc Kinh vào năm 2022, theo Business Week.

Những lợi ích đối với nền kinh tế trong nước

Một số nhà quan sát nghĩ phiên bản điện tử của đồng nhân dân tệ có thể làm tăng quyền của chính phủ đối với hệ thống tài chính quốc gia và thậm chí một ngày có thể làm thay đổi cán cân toàn cầu về ảnh hưởng kinh tế.

Phần lớn tiền lưu thông trong môi trường số liên quan tới thẻ tín dụng và thẻ ghi nợ ở nhiều ngân hàng. Tiền số của Trung Quốc là phiên bản điện tử của tiền giấy, nghĩa là nó chỉ tồn tại trong một ví điện tử trên điện thoại di động, chứ không nằm trong ví thật. Chính phủ sẽ bảo đảm giá trị của tiền điện tử.

Song điểm khác biệt lớn nhất là tiền điện tử Trung Quốc sẽ lưu thông nhanh hơn và dễ hơn so với tiền giấy, đồng thời tạo ra cơ hội để giới chức kiểm soát phần nào thế giới tiền ảo.

Chương trình thử nghiệm diễn ra với qui mô nhỏ ở một số thành phố như Thâm Quyến, Thành Đô và một thành phố thông minh đang hình thành ở phía tây bắc của thủ đô Bắc Kinh. Chủ tịch Tập Cận Bình dự lễ phát động chương trình. Giới truyền thông địa phương đưa tin chính phủ phát hành một số tiền điện tử dưới dạng trợ giá vé của các phương tiện giao thông công cộng cho người dân ở Tô Châu.

Giới chức cũng cần quan tâm đến việc tiền số sẽ không thể thay thế hoàn toàn một số loại hình tiền khác, như tiền gửi tại ngân hàng. Ngân hàng sẽ cần tiền gửi để cho vay dưới dạng tín dụng. Tiến số sẽ có khả năng cạnh tranh trực tiếp với sản phẩm của 2 tập đoàn công nghệ lớn nhất Trung Quốc là Alibaba và Tencent với sản phẩm Alipay và WeChat.

Thực tế hiện tại có thể lí giải tham vọng của chính phủ Trung Quốc khi triển khai tiền số. Tổng giá trị chi tiêu sử dụng ứng dụng của doanh nghiệp công nghệ lớn hiện tương đương khoảng 16% tổng GDP Trung Quốc, trong khi đó tỉ lệ ấy tại Mỹ và Anh chỉ đạt chưa tới 1%.

Các nhà hoạch định chính sách Trung Quốc tỏ ra lo ngại về viễn cảnh quyền lực tài chính tập trung quá nhiều vào một số doanh nghiệp. 

Năm ngoái, Thống đốc Ngân hàng Trung ương Trung Quốc, ông Dịch Cương, từng tuyên bố: “Nhóm doanh nghiệp công nghệ mang đến cho chúng ta cả thách thức và rủi ro tài chính. Rồi chúng ta sẽ thấy rằng trong cuộc chơi hiện tại, kẻ thắng có tất cả. Vì vậy hoạt động độc quyền thực sự là một thách thức”.

Tiền số có thể giúp Trung Quốc nắm vai trò lãnh đạo toàn cầu

Sự phát triển của một số loại tiền mã hóa độc lập như Bitcoin và Ether, đã tạo ra một nguy cơ: Khá nhiều hoạt động kinh tế lớn sẽ nằm ngoài tầm kiểm soát của các nhà hoạch định chính sách. Những năm gần đây, Trung Quốc đã siết chặt quản lý các loại tiền ấy. 

Nhưng sau đó, Bắc Kinh đã nhanh chóng nhận ra tiềm năng triển khai loại tiền số riêng, loại mà họ có thêm khả năng kiểm soát. Quá trình nghiên cứu tính khả thi của việc phát hành tiền ảo của Trung Quốc đã bắt đầu tư năm 2014.

"Bắc Kinh có mục tiêu chính trị trong kế hoạch phát hành tiền số. Họ thấy cơ hội trở thành nước lãnh đạo toàn cầu với một đồng tiền số riêng", Andrew Polk, giám đốc nghiên cứu kinh tế của Trivium China, một công ty tư vấn ở Bắc Kinh, phát biểu.

Mặc dù Trung Quốc sẽ phải chờ vài năm nữa để lưu hành tiền số trên phạm vi cả nước, nhiều chuyên gia lo ngại tiền số của họ sẽ là mối họa mới đối với vị thế thống trị tài chính toàn cầu của Mỹ. 

Aditi Kumar và Eric Rosenbach, hai giangr viên của Trường Harvard Kennedy từng viết trên tạp chí Foreign Affairs hồi tháng 5 rằng, phiên bản số của đồng nhân dân tệ sẽ cho phép Iran và nhiều nước khác tránh các lệnh trừng phạt của Mỹ hoặc chuyển tiền mà chính phủ Mỹ không thể phát hiện. Họ có thể làm vậy vì họ không cần chuyển tiền thông qua hệ thống thanh toán quốc tế bằng USD.

Những vấn đề Bắc Kinh cần lưu tâm

Đương nhiên, nhiều người không cảm thấy lo lắng. Cựu Bộ trưởng Tài chính Mỹ, ông Henry Paulson, từng khẳng định trên Foreign Affairs rằng bất chấp kế hoạch của Trung Quốc, sự đe dọa đến vị thế của đồng USD không đáng lo ngại.

“Dù một đồng tiền số lưu hành trên thế giới, người ta vẫn tin USD, và tính giá trị của dầu và nhiều loại hàng hóa quan trọng khác bằng USD”, ông khẳng định.

Khi cả nước sử dụng phiên bản số của nhân dân tệ, người dân Trung Quốc có thể giao dịch nhờ các ví điện tử. Họ sẽ không cần tài khoản ngân hàng. Thực tế ấy là viễn cảnh tươi sáng với 225 triệu người không thể tiếp cận dịch vụ ngân hàng truyền thống ở Trung Quốc.

Ở các vùng nông thôn, sự lưu thông tiền điện tử có thể thúc đảy sự phát triển kinh tế, đồng thời giảm hành vi tham nhũng, gian lận nhờ khả năng theo dõi dấu vết của tiền một cách dễ dàng.

Với đồng tiền số mới, Ngân hàng Trung ương Trung Quốc (PBOC), sẽ có thể theo dõi quá trình lưu chuyển của tiền. PBOC từng nói rằng họ có thể đưa ra hạn mức với từng giao dịch, hoặc thậm chí yêu cầu các bên phải gặp nhau để thanh toán các khoản tiền lớn. 

Một số nhà phân tích đang phân vân liệu hoạt động thanh toán mới sẽ có liên quan đến hệ thống tín dụng công dân. Hệ thống này trao nhiều đặc quyền cho công dân có hành vi tốt, đồng thời tước bỏ quyền của những người có hành vi xấu.

Ngay cả khi Trung Quốc sử dụng tiền số trên phạm vi cả nước, không ai biết chính phủ sẽ cho phép giao dịch tiền số xuyên biên giới hay không. Hệ thống thanh toán quốc tế cũng sẽ cần đảm bảo phương thức thanh toán, ví dụ các giao dịch ngoại hối sẽ cần ít nhất 1 ngày làm việc để hoàn tất.

Giám đốc điều hành Sino Global Capital, ông Matthew Graham, khẳng định rằng có thể một số nước khác sẽ chấp nhận hệ thống thanh toán của Trung Quốc, khiến qui mô sử dụng tăng. Đồng thời, Trung Quốc cũng sẽ vô cùng cẩn trọng với hoạt động kiểm soát vốn để ngăn kịch bản người dân chuyển lượng tiền lớn ra khỏi đất nước.