Đường cong lợi suất của Mỹ đảo ngược có ý nghĩa gì?
Đường cong lợi suất đảo ngược là gì?
Đường cong lợi suất là đường thể hiện mối quan hệ giữa lợi suất trái phiếu và kì hạn tương ứng. Thông thường, trái phiếu kì hạn ngắn được coi là có rủi ro thấp hơn và do vậy có lợi suất thấp hơn so với trái phiếu kì hạn dài. Khi đó, đường cong lợi suất dốc lên – đây là hình dáng bình thường của đường cong này.
Trong một số trường hợp bất thường, nhà đầu tư cho rằng nền kinh tế trong tương lai gần sẽ gặp khó khăn nhưng vẫn hoạt động tốt trong dài hạn, trái phiếu kì hạn ngắn sẽ bị đánh giá là rủi ro hơn kì hạn dài. Vì vậy nhà đầu tư đòi hỏi trái phiếu kì hạn ngắn phải có mức lợi suất cao hơn.
Lúc này, đường cong lợi suất đảo ngược và dốc xuống thay vì dốc lên như bình thường.
 |
| Minh họa các dạng đường cong lợi suất. |
Tại sao đường cong lợi suất đảo ngược?
Đường cong lợi suất đảo ngược đồng nghĩa với việc nhà đầu tư cho rằng đầu tư vào trái phiếu kì hạn dài sẽ có lợi hơn so với kì hạn ngắn.
Nếu đầu tư vào trái phiếu kì hạn ngắn, nhà đầu tư sẽ phải nghĩ đến việc tái đầu tư số tiền nhận về khi trái phiếu đáo hạn. Nếu nhà đầu tư cho rằng một cuộc suy thoái đang đến gần, hoạt động tái đầu tư này sẽ không mang lại nhiều lợi ích so với đầu tư vào trái phiếu kì hạn dài ngay từ đầu với tỉ suất nhuận đã được “khóa” trong suốt kì hạn.
Chẳng hạn, một cuộc suy thoái thường kéo dài 18 tháng, nếu NĐT nghĩ một cuộc suy thoái đang đến gần, họ sẽ muốn mua những trái phiếu có kì hạn trên 18 tháng (2, 3, 5, 10, … năm)
Khi nhu cầu tăng lên, trái phiếu dài hạn sẽ không cần đến lợi suất cao để thu hút nhà đầu tư. Ngược lại, nhu cầu của trái phiếu kì hạn ngắn xuống thấp và cần phải có lợi suất rất cao thì mới hút được dòng tiền.
Dần dần, lợi suất trái phiếu ngắn hạn tăng lên cao hơn cả trái phiếu dài hạn và đường cong lợi suất đảo ngược.
Tại sao đường cong lợi suất trái phiếu của Mỹ vừa đảo ngược?
Ngày 3/12 vừa qua, đường cong lợi suất của Mỹ đảo ngược lần đầu tiên kể từ cuộc khủng hoảng tài chính 2008. Đúng ra là chỉ có một phần của đường cong lợi suất bị đảo ngược vì lợi suất kì hạn 3 năm là 2,84%/ năm, cao hơn một chút so với kì hạn 5 năm là 2,83% nhưng vẫn thấp hơn so với kì hạn 10 năm.
 |
| Nguồn: Bloomberg. |
Nói cách khác, nhà đầu tư đang cho rằng nền kinh tế sau 5 năm nữa sẽ trong điều kiện tốt hơn so với sau 3 năm nữa.
Ủy ban Thị trường mở Liên bang (FOMC) dự kiến sẽ chấm dứt chương trình tăng lãi suất trong hai năm nữa. Dự kiến, lãi suất cơ bản của Mỹ sẽ được nâng lên mức 3,5% vào năm 2020. Các nhà đầu tư đang lo ngại nếu Fed tăng lãi suất quá mạnh, nền kinh tế có thể rơi vào suy thoái trong vòng 3 năm tới.
Hiện tượng đường cong lợi suất đảo ngược hiện chỉ là tạm thời và chưa thực sự rõ rệt. Nếu tình hình này tiếp tục, đó có thể là dấu hiệu của một cuộc suy thoái.
Ngay sau khi đường cong lợi suất đảo ngược hôm 3/12, ngày hôm sau 4/12 các chỉ số chính của thị trường chứng khoán Mỹ cùng giảm trên 3%, chỉ số Dow Jones mất gần 800 điểm.
| Chứng khoán Mỹ 4/12: Dow Jones 'bay' gần 800 điểm, cổ phiếu ngân hàng bị bán tháo |
Đường cong lợi suất đảo ngược có thực sự dự báo được suy thoái?
Đường cong lợi suất trái phiếu chính phủ Mỹ đã đảo ngược ngay trước các cuộc suy thoái vào các năm 1981, 1991 và 2000.
Đường cong này cũng đảo ngược hai năm trước cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu 2008. Cục dự trữ liên bang Mỹ (Fed), lo bong bóng đang hình thành trên thị trường nhà ở, đã dần dần tăng lãi suất từ tháng 6/2004. Đến tháng 12/2005, lãi suất này đã lên 4,25%.
Ngày 22/12/2015 lợi suất trái phiếu kì hạn 2 năm tăng lên 4,41% trong khi đó lãi suất trái phiếu kì hạn 10 năm không tăng nhanh đến vậy, chỉ chạm 4,39%. Chênh lệch lợi suất hai kì hạn 2 năm và 10 năm là 0,02%.
Đến ngày 31/1/2006, lợi suất kì hạn 2 năm là 4,54% trong khi lợi suất kì hạn 10 năm là 4,53%. Đây là lần đảo ngược đường cong lợi suất thứ hai. Sau đó Fed tiếp tục tăng lãi suất lên 5,25% vào tháng 6/2006.
Đến ngày 17/7/2006, tình trạng đảo ngược của đường cong lợi suất càng thêm trầm trọng khi lợi suất kì hạn 10 năm là 5,07% còn của kì hạn 2 năm là 5,12%. Điều này cho thấy nhà đầu tư nghĩ rằng Fed đang đi sai hướng và là một tín hiệu cảnh báo cho cuộc khủng hoảng nợ dưới chuẩn nổ ra vào năm 2008.
Đường cong lợi suất của Việt Nam đang xuôi hay ngược?
Lợi suất các trái phiếu Chính phủ kì hạn dài của Việt Nam hiện đang cao hơn các trái phiếu kì hạn ngắn và do vậy, đường cong lợi suất vẫn đang dốc lên như thường.
 |
| Nguồn: Số liệu từ VBMA. |
Trong cả năm 2018, tuy có lúc lợi suất các kì hạn khác nhau về khá sát nhau nhưng tình trạng đảo ngược không xảy ra.
 |
| Nguồn: Số liệu từ VBMA. |
Tuy nhiên đã có những lần lợi suất trái phiếu kì hạn 2 năm cao hơn lợi suất kì hạn 5 năm liên tục trong hơn hai tháng liền. Đó là vào đầu năm 2012.
 |
| Nguồn: Số liệu từ VBMA. |
Thực tế, 2012 cũng là năm mà Việt Nam có tỉ lệ tăng trưởng GDP thấp nhất giai đoạn 2000-2017.
 |
| Nguồn: Ngân hàng Thế giới (WB). |
Trong khi đường cong lợi suất đảo ngược trong những tháng đầu năm 2012 thì thị trường chứng khoán vẫn tăng trưởng, chỉ số VN-Index đạt đỉnh 488,07 điểm của năm vào ngày 8/5. Sau đó, chỉ số bước vào giai đoạn suy giảm và kết phiên cuối năm ở 413,73 điểm.
 |
| Diễn biến VN-Index trong năm 2012. Nguồn: VNDirect. |
