Đồng sáng lập 38 công ty, hơn 100 bằng sáng chế: Kì tích của chủ doanh nghiệp tạo ra vắc xin ngừa COVID-19

Hôm 11/8, Tổng thống Mỹ Donald Trump công bố thỏa thuận trị giá 1,5 tỉ USD với công ty công nghệ sinh học Moderna để sản xuất 100 triệu liều vắc xin ngừa COVID-19. Cùng với Viện Y tế Quốc gia Mỹ (NIH), Moderna đang thử nghiệm lâm sàng giai đoạn ba với mRNA-1273, tên một loại vắc xin ngừa COVID-19 tiềm năng.

Noubar Afeyan là người đồng sáng lập và giữ chức chủ tịch Moderna. Chào đời tại Lebanon nhưng cha, mẹ ông là người Armenia. Họ cùng gia đình di cư đến Canada khi ông còn ở độ tuổi thiếu niên.

Sau khi tốt nghiệp đại học, Afeyan đến Mỹ và theo chương trình tiến sĩ sinh hóa của Học viện Công nghệ Massachusetts (MIT). Ở tuổi 24, ông thành lập công ty đầu tiên và điều hành nó trong 10 năm.

Trong 10 năm ấy, Afeyan còn thành lập hoặc đồng sáng lập thêm 5 doanh nghiệp. Đến nay, Afeyan sở hữu hơn 100 bằng sáng chế và là đồng sáng lập 38 công ty. Năm 2009, ông đồng sáng lập công ty công nghệ sinh học Moderna, với trụ sở tại thành phố Cambridge, bang Massachusetts.

Làn sóng nghi ngờ đổ dồn về Moderna ngay từ khi công ty ra đời, vì họ ứng dụng công nghệ mRNA trong sản xuất thuốc, trong khi đây là phương pháp mà giới khoa học chưa từng kiểm chứng. Ngoài ra, trong nhiều năm qua, công ty vẫn chưa thương mại hóa bất kì sản phẩm nào. Với số vốn 2 triệu USD của Afeyan,công ty không thể chiêu mộ các nhà khoa học giỏi nhất.

Năm 2011, Afeyan thuyết phục kĩ sư Stéphane Bancel - người từng giữ chức vụ điều  hành tập đoàn dược phẩm Eli Lilly và bioMerieux vì ông thích tính cách tò mò và quyết đoán của Bancel.

Khi Afeyan đưa ra đề nghị, Bancel cảm thấy nghi ngờ vì ông nhận định công nghệ mRNA là thứ bất khả thi. Song Afeyan vẫn kiên trì thuyết phục Bancel rằng phương pháp mRNA sẽ có hiệu quả và Moderna có thể phát triển hàng trăm loại vaccine nhờ nó. Cuối cùng Bancel gật đầu.

Năm 2013, Bancel thuyết phục thành công tập đoàn dược phẩm AstraZeneca trả 240 triệu USD cho bản quyền các loại thuốc ra đời từ nghiên cứu của Moderna. Sau đó họ cũng hợp tác với hãng dược Merck để phát triển vaccine ung thư và nhiều loại khác. 

Tháng 2/2018, Moderna huy động khoản vốn 500 triệu USD từ Pictet Group, Arrowmark Partners, Viking Global Investors và nhiều nhà đầu tư khác.

Bất chấp những thành tự ấy, Moderna vẫn là một cái tên vô danh, cho đến khi họ sản xuất ra loại vắc xin ngừa COVID-19 mà giới nghiên cứu đánh giá cao. Công ty thử nghiệm vắc xin với tốc độ nhanh kỉ lục. 

Cùng với các tập đoàn dược phẩm, Moderna đang là một trong những doanh nghiệp dẫn đầu trong cuộc đua sản xuất vắc xin tại Mỹ. Tỉ phú Bill Gates cũng từng thổ lộ trên tờ Washington Post rằng ông rất quan tâm tới công nghệ mRNA.

"Nếu Moderna sử dụng các công nghệ phát triển vắc xin truyền thống, hiện tại có lẽ công ty vẫn đang nghiên cứu, thậm chí không thể bắt đầu sản xuất loại vắc xin hiện nay", Bancel cho Business Insider biết vài ngày sau khi vận chuyển vaccine đến NIH để thử nghiệm.

Nhờ các tiến triển trong việc tạo ra vắc xin ngừa COVID-19, giá cổ phiếu Moderna đã tăng hơn gấp 3 so với đầu năm, vốn hóa thị trường 27 tỉ USD. Hiện tại công ty có khoảng 820 nhân viên toàn thời gian.

Moderna đang chạy đua với thời gian và áp lực để sản xuất vắc xin. 9 năm qua, nhân viên Moderna cũng đã thích nghi với văn hóa nghiêm túc và khắc nghiệt do Bancel tạo dựng. Vị giám đốc luôn đưa ra những nhận xét nghiêm khắc và thấu đáo đối với cấp dưới. Nếu không thể cải thiện năng lực, nhân viên sẽ phải rời công ty.

Bancel và nhân viên đang đối mặt thách thức rất lớn trong quá trình phát triển loại vắc xin ngừa COVID-19 đầu tiên tại Mỹ. 

"Không ngừng nỗ lực là nguyên tắc của chúng tôi. Khả năng phản ứng nhanh chóng của Moderna đối với đại dịch COVID-19 chính là thành quả khi chúng tôi đã làm việc chăm chỉ trong 9 năm", Bancel nói.