Doanh nghiệp xăng dầu có thể không được nắm Quỹ bình ổn giá

Đây là điểm mới tại dự thảo lần 3 Nghị định kinh doanh xăng dầu Bộ Công Thương gửi Bộ Tư pháp thẩm định. Theo đó, Bộ này không đưa ra các quy định quản lý Quỹ bình ổn giá xăng dầu như tại các bản thảo trước đây. Tại dự thảo, số dư quỹ này dự kiến không để tại doanh nghiệp đầu mối kinh doanh xăng dầu như hiện nay, mà sẽ do Nhà nước nắm giữ. Việc sử dụng quỹ theo quy định Luật Giá 2023 (có hiệu lực từ 1/7).

Bộ Tài chính sẽ hướng dẫn doanh nghiệp chuyển, nộp số dư Quỹ bình ổn xăng dầu vào ngân sách, theo dự thảo nghị định.

Nói với VnExpress, bà Nguyễn Thúy Hiền, Phó vụ trưởng Vụ thị trường trong nước (Bộ Công Thương) cho biết theo Luật Giá 2023, quỹ bình ổn là một trong 5 biện pháp để bình ổn giá với hàng hóa, dịch vụ đã có quỹ này.

Tức là, Chính phủ quyết định việc dùng Quỹ bình ổn xăng dầu hay không trong trường hợp giá biến động bất thường tác động lớn tới kinh tế - xã hội hoặc tình trạng khẩn cấp (thiên tai, dịch bệnh). Lúc đó, Bộ Công Thương sẽ đánh giá tác động, gửi Bộ Tài chính tổng hợp. Sau đó, cơ quan tài chính sẽ báo cáo Chính phủ xem xét, quyết định.

"Không hẳn là bỏ, Quỹ bình ổn xăng dầu vẫn có, nhưng sẽ không được sử dụng thường xuyên như bây giờ. Việc trích hay chi quỹ này phải theo Luật Giá", bà Hiền nói.

Về chuyển số dư quỹ, bà Hiền cho hay việc này mới là dự kiến của cơ quan soạn thảo. "Để sử dụng tập trung sẽ phải tính phương án chuyển quỹ này về đâu", bà nói, thêm rằng phương án này cần tính tới nhiều mặt, xem có chuyển được không do liên quan tới vấn đề ngân sách.

Về phía Bộ Tài chính, một lãnh đạo cơ quan quản lý giá cho biết họ sẽ xem xét và có ý kiến về dự thảo này.

Quỹ bình ổn xăng dầu được lập theo Nghị định 84/2009 của Chính phủ về kinh doanh xăng dầu và các nghị định sửa đổi sau này (Nghị định 83 và Nghị định 95). Tức là, quỹ này đã tồn tại trước thời điểm Luật giá 2012 được ban hành. Quỹ này không nằm trong cân đối ngân sách nhà nước, do 36 doanh nghiệp xăng dầu đầu mối tự thu chi, quản lý tại một tài khoản ngân hàng riêng. Cứ mỗi lít xăng bán ra sẽ có 300 đồng được trích lại, đưa vào quỹ.

Theo Bộ Công Thương, quỹ này vừa qua được sử dụng thường xuyên, liên tục. Tuy nhiên, cơ quan thanh tra, kiểm tra có ý kiến về việc trích, chi sử dụng quỹ chưa phù hợp với Luật Giá. Hơn nữa, Bộ này cho hay từ khi rút ngắn chu kỳ điều hành giá xuống 7 ngày một lần, mức biến động giữa hai lần không lớn, chưa phải dùng tới Quỹ bình ổn.

Kết luận của Thanh tra Chính phủ công bố cuối 2023 cho thấy, có 7 đầu mối xăng dầu đã sử dụng sai mục đích Quỹ bình ổn giá, không kết chuyển tiền về tài khoản quỹ mà để lại tài khoản thanh toán của doanh nghiệp, số tiền là 7.927 tỷ đồng. Một số chủ doanh nghiệp, như trường hợp Xuyên Việt Oil, đã chiếm dụng, sử dụng sai mục đích quỹ này. Bộ Công an khi góp ý, đề nghị Bộ Công Thương, Tài chính đánh giá kỹ vai trò, tác dụng của quỹ này trong ổn định giá xăng dầu.

Trước đó, nhiều ý kiến doanh nghiệp, chuyên gia đề xuất bỏ quỹ này, thay thế bằng các công cụ điều hành khác như thuế phí, dự trữ xăng dầu quốc gia. Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam đề xuất giao một cơ quan nhà nước trực tiếp quản lý. Việc này nhằm khắc phục những bất cập về tình trạng sử dụng quỹ như thời gian qua, minh bạch các thông tin.

Từ năm 2010 đến nay, Quỹ bình ổn giá luôn luôn dương khi chốt số vào thời điểm cuối năm, trong đó thấp nhất là 169 tỷ đồng vào 2013 và cao nhất hơn 9.235 tỷ đồng vào 2020. Số dư trên quỹ này hơn 6.655 tỷ đồng tính đến cuối 2023, tăng hơn 2.000 tỷ đồng so với năm trước, theo Bộ Tài chính.

Phương Dung