Doanh nghiệp đột ngột thay hãng kiểm toán: Làm sao để biết là bình thường hay điềm gở?

Việc doanh nghiệp và hãng kiểm toán đường ai nấy đi có thể là dấu hiệu về rắc rối trong sổ sách. Nhưng hai bên thường không giải thích lý do chia tay. Thay vào đó, hai giáo sư kế toán của Đại học Notre Dame và Đại học Ohio nhìn vào thời điểm cuộc chia ly. Họ phát hiện rằng vụ chia tay càng xảy ra gần cuối năm thì nhà đầu tư càng nên lo lắng.

Hầu hết vụ thay đổi kiểm toán xảy ra vào đầu năm tài chính, thường là 30 ngày sau khi gửi báo cáo tài chính năm. Đó là thời điểm doanh nghiệp thường chọn kiểm toán cho năm tài chính mới. Nhưng sau khoảng tời gian 30 ngày đó, nguy cơ rắc rối kế toán tương lai bắt đầu đi lên, theo nghiên cứu.

Khi Townsquare Media, một trong những chủ sở hữu các đài phát thanh lớn nhất ở Mỹ sa thải hãng kiểm toán vào tháng 6/2019, công ty nói rằng hai bên không có bất đồng gì vì vấn đề kế toán.

Một năm sau, Townsquare Media công bố sai sót kế toán từ năm 2017 và trình bày lại báo cáo tài chính. Khoản lỗ ròng năm 2018 của công ty tăng gấp ba lần lên 97 triệu USD. Cổ phiếu Townsquare Media lao dốc 16% ngay ngày hôm đó.

Sai sót xảy ra khi Townsquare được kiểm toán bởi hãng kiểm toán cỡ trung RSM US. Vấn đề xuất hiện trong những lĩnh vực bao gồm việc giảm giá trị giấy phép phát sóng, lĩnh vực thường phụ thuộc vào phán đoán của doanh nghiệp và kiểm toán viên.

Phát ngôn viên của Townsquare cho biết việc điều chỉnh lại được giới hạn với các tài sản vô hình và không ảnh hưởng đến doanh thu hoặc thu nhập trước lãi vay, thuế, khấu hao đã báo cáo trước đó. RSM US từ chối bình luận.

Theo luật chứng khoán Mỹ, doanh nghiệp phải cảnh báo nhà đầu tư về bất đồng với kiểm toán viên. Nhưng doanh nghiệp sa thải hãng kiểm toán thường không tiết lộ bất kỳ căng thẳng ngầm nào, hai giáo sư phát hiện.

Giáo sư Jeffrey Burks của Đại học Notre Dame, một trong hai tác giả bài nghiên cứu giải thích: "Cả công ty lẫn kiểm toán viên đều không muốn tranh cãi công khai để phô bày sai sót. Điều đó có thể dẫn đến nghĩa vụ pháp lý và rủi ro đến danh tiếng".

Cuộc nghiên cứu xem xét hàng nghìn trường hợp sa thải hãng kiểm toán từ 2000 đến 2013. Hai giáo sư phát hiện rằng rủi ro điều chỉnh báo cáo kiểm toán hoặc sai sót trọng yếu trong kiểm soát nội bộ gia tăng khi việc sa thải xảy ra gần cuối năm. Việc sa thải trong vòng 30 ngày sau khi nộp báo cáo tài chính hàng năm không cho thấy rủi ro điều chỉnh gia tăng, theo nghiên cứu.

Khi doanh nghiệp đuổi hãng kiểm toán trong nửa cuối năm tài chính, hoặc sau khi năm kết thúc mà kiểm toán đã bắt đầu công việc thực địa, thì khả năng xảy ra điều chỉnh báo cáo tương lai cao hơn 40% so với những công ty giữ nguyên kiểm toán viên.

Nhà bán lẻ thiết bị và đồ nội thất trực tuyến 1847 Goedeker sa thải công ty kiểm toán Sadler Gibb & Associates vào tháng 12/2020, gần kết thúc năm tài chính. Công ty nói rằng không có bất đồng gì với hãng kiểm toán.

Nhưng đến tháng 3 năm sau, 1847 Goedeker thông báo điều chỉnh báo cáo. Sau khi sửa đổi, chi phí thuế tiêu thụ đối với đơn hàng trực tuyến khiến lỗ ròng của công ty năm 2019 tăng gấp đôi từ 2,1 đến 5,2 triệu USD, Wall Street Journal cho biết.

Doanh nghiệp thường không thay đổi hãng kiểm toán, do đó nếu việc này xảy ra thì nhà đầu tư nên chú ý. Nghiên cứu của hai giáo sư nhìn vào các vụ sa thải thay vì rời bỏ, nguyên nhân là các sa thải phổ biến hơn và khó đánh giá hơn. Từ 2010 đến cuối tháng 9/2021, có khoảng 500 trường hợp hãng kiểm toán rời bỏ công ty đại chúng Mỹ. Trong khoảng thời gian đó doanh nghiệp đuổi hãng kiểm toán gần 2.000 lần, theo nhà cung cấp dữ liệu Audit Analytics.

Việc hãng kiểm toán tự rời bỏ doanh nghiệp thay vì bị sa thải là dấu hiệu rõ rệt của rắc rối. Công ty kiểm toán thường không có lý do gì để từ chối một khách hàng có tài chính lành mạnh và rủi ro thấp.

Theo quy định của Ủy ban chứng khoán và sàn giao dịch Mỹ (SEC), doanh nghiệp phải báo cáo bất kỳ sự cố kế toán đáng kể nào với hãng kiểm toán sắp ra đi. Kiểm toán viên phải thừa nhận rằng những gì ban giám đốc nói là chính xác.

Nhưng nghiên cứu chỉ ra rằng hầu hết những thông tin tiết lộ này đều không làm sáng tỏ lý do hãng kiểm toán rời đi.

Theo ông Jeffrey Johanns, giảng viên cao cấp về kế toán tại Đại học Texas và cộng sự cũ của PricewaterhouseCoopers (PwC), sự kín tiếng của doanh nghiệp bắt nguồn từ cách viết luật của SEC. Doanh nghiệp và hãng kiểm toán chỉ cần báo cáo bất đồng chứ không phải lý do đường ai nấy đi.

Ông Johanns nói thêm rằng các hãng kiểm toán cố gắng hết sức để tránh sự khác biệt về quan điểm leo thang đến mức phải báo cáo.

"Bất đồng là một nấc thang cực kỳ cao. Hàng ngày kiểm toán viên và khách hàng sẽ lời qua tiếng lại với nhau, nhưng rồi kiểm toán viên sẽ nói: "Chúng ta đừng dùng từ bất đồng. Đừng đẩy chuyện đi xa đến mức đó"", ông Johanns nói.